Gentsche Almanak voor den Jare 1823

[p. 182]

Bylage.
Verken ter dood veroordeeld. (blad. 66.)

De Leenmannen van Belle, in hunne akte van den 12 september 1486, zeggen niet dat deze executie uyt krachte van een vonnis, by hetwelk gemelde dier tot de galg verwezen was, geschiedde; maer dit laet geen' twyfel over, nog ook dat hetzelve vonnis met alle de gewone formaliteyten van regte, als daging, comparitie, defensie enz., was verleend.

Een zeer achtbaer historie-schryver, de president de Thou (Hist. ad ann. 1550. Introd.) Spreekt zeer omstandig van een proces tegen Ratten ingesteld en ter dezer gelegenheyd, van Chassanoeus, (naderhand eerste president van 't parlement van Provence) die dezelve, toen hy nog advocaet was, defendeerde.

Deze waren gedurende de jaren 1522 tot 1530 in de diocese van Autun, zoodanig vermenigvuldigd dat-ze de landen vernielden en men voor hongersnood beducht was.

De promotor (die het publiek ministerie by den geestelyken regter uytoeffent) diende tegen de beschuldigden van crimineelen eysch en conclusien; zy werden behoorlyk voor den officiael gedagvaerd, en het dilay der citatie overstreken zynde, zonder dat de gedaegden waren gecompareerd, werd een eerste vonnis by defaut tegen haer uytgesproken met verdere ordonnantie van Voorts te procederen tot den definitiven, volgens retroacte.

De Official aenmerkende nogtans dat men de beschuldigden haer gemoed van regte, niet gevoeglyk ontnemen kon, noemde haer van officiewege voor advokaet Chassanoeus. Deze wel ziende hoe zeer men op zyne clienten verbitterd was en tot hoe verre zy alsnu in den algemeenen haet waren, zogt maer tyd te winnen, en stelde de eene dilatoire exceptie voor en de andere na, voor,

[p. 183]

om aldus de gemoederen te stillen en de vooringenomenheyd tegen de beschuldigden, te laten verflauwen.

Vooreerst hield hy staen, dat de Ratten zich in verscheyde dorpen verspreyd vindende, eene enkele assignatie niet vergenoegde om haer allen te verwittigen; hy verzogt en bekwam vervolgens dat er eene tweede notificatie, door eene behoorlyke publicatie ten kerkstichele Van elke parochie t'harer kennis wierde gebragt.

Na het verloop van dezen nieuwen uytstel, verschoonde hy nog eens het gebrek van comparitie zyner partyen, zich deswege uytbreydende op de langheyd der reys, de moeyelykheyd der wegen en voor al op de gevaren waeraen zyne clienten, van den kant der katten hare doodelyke vyanden, die haer bespiedden en aen kanten en zyden afwachteden, waren blootgesteld, enz.

Wanneer nu zyne dilatoire middelen uytgeput waren en ten principalen moest worden gecontesteerd, gronde hy zyne verdediging op de groote bedenkingen van menschelykheyd en staetkunde. ‘Is er wel iet zoo onregtveerdig als die algemeene verbanningen, die geheele familien, in masse, aentreffen, die de kinderen de straf hunner ouders doen ondergaen, die zonder eenig onderscheyd straffen. de tedere jeugd en den hoogen ouderdom, beyde buyten staet en onbekwaem van schelmstukken te plegen? enz. enz.

Men ziet by De Thou niet, hoe het proces is afgeloopen; hy bepaelt er zich by te zeggen, dat deze zonderlinge zaek de reputatie van Chassanée, begon, en voegt daerby, dat wanneer deze laetste, de Waldensen begon te vervolgen, een hunner voorstaenders, hem vroeg waerom hy zich, van de regterlyke formaliteyten in 't gezag dezer ongelukkige sectarissen, ontslaen wilde, hy, die met de meeste nauwkeurigheyd, de stipste nakoming derzelve, ten voordeele der slordigste en verachtelykste dieren, had gevorderd, en dat deze scherpe aenmerking haer doel volkomen had bereykt.