De Gemeenschap. Jaargang 15

[p. 608]

Anton van Duinkerken
Maria in het evangelie

Hoe Maria was, en hoe zij leefde, wordt door de Heilige Schrift nauwelijks medegedeeld. Zij ging in het licht der waarheid verborgen door haar helderheid. Zooals de lucht het zonlicht geleidt en hierdoor alles zichtbaar wordt, maar de lucht zelf niet, zoo bracht Maria het heil, dat in het Evangelie uitstraalt over alles en allen, maar haar zelf niet schijnt te doen schitteren.

Voor zieken en gekwelden, voor kinderen en ongeloovigen, voor de Samaritaansche vrouw en voor de overspelige, heeft Jezus woorden van bemoediging of troost, maar wie de woorden overdenkt, die Hij zijn moeder toespreekt, wordt welhaast gekwetst door hun geringe gevoeligheid: ‘Waarom hebt gij mij gezocht? Wist gij dan niet, dat ik zijn moest in hetgeen van mijn Vader is?’ (Luc. II. 49). ‘Vrouw, wat is er tusschen u en mij? Nog is mijn uur niet gekomen’ (Joan. II. 4). ‘Wie is mijn moeder en mijn broeders?’ - en rondziende naar degenen, die rondom hem zaten: ‘ziedaar mijn moeder en mijn broeders’ (Matth. XII. 48; Marc. III. 33; Luc. VIII. 21). ‘Een vrouw uit het volk verhief haar stem en riep tot Hem: ‘Zalig de schoot, die u heeft gedragen, de borsten, die u hebben gezoogd.’ Maar Hij antwoordde: ‘Eerder is zalig, die luisteren naar Gods woord en het beleven’ (Luc. XI. 27-38).

Zelfs de woorden, aan het kruis gesproken: ‘Vrouw, ziedaar uw zoon.’ (Joan. XIX. 26) zou men, met de vorige in verband gebracht, zóó kunnen verstaan, dat Jesus hierdoor een eeuwigen afstand schiep tusschen zichzelf en Maria. Nu Hij het verlossingswerk volbracht, wilde Hij niet langer haar zoon zijn, maar Hij gaf haar Sint Jan als een troost voor het menschelijk verlies der nabije genegenheid.

[p. 609]

Verstaat men al deze teksten - de eenige, waarin de Moeder Gods in het Evangelie ter sprake komt na het verhaal van Jesus' prilste jeugd - op deze wijze, dan is het onmiskenbaar, dat de Zaligmaker zijn moeder niet op den voorgrond plaatst. Het heeft zelfs den schijn, dat Hij haar opzettelijk op een afstand houdt. Wie onbevangen leest, kan tot geen andere gevolgtrekking komen.

Willen wij dit begrijpen, dan moeten wij ons rekenschap geven van de mystieke verhouding tusschen Jesus en Maria. Wij moeten dan denken aan de woorden: ‘Ik ben verdeeldheid komen brengen tusschen een man en zijn vader, tusschen dochter en moeder, tusschen schoondochter en schoonmoeder, en de ergste vijanden van den mensch zullen zijn huisgenooten zijn. Wie zijn vader of moeder meer bemint dan Mij, is Mijner niet waardig; wie zijn zoon of dochter meer bemint dan Mij, is Mijner niet waardig. En wie zijn kruis niet opneemt en Mij niet volgt, is Mijner niet waardig’ (Matth. X 35-40).

Omdat zij een mensch was, heeft Maria niet alleen de vreugden van het moederschap mogen kennen, maar ook de smarten van het moederschap moeten dragen. De smart om de geboorte bleef haar door het wonder van deze geboorte bespaard. En toch is zij de mater dolorosa, omdat de innige verbinding van moeder en kind door het gedurig afscheid in leven en dood smartelijk werd gedeerd. Ook voor haar gold: ‘Wie zijn zoon meer bemint dan Mij, is Mijner niet waardig.’ En Jesus was haar zoon! Daarom moest zij door haar moederlijk lijden de hoogste zelfverloochening tot voorbeeld worden. Er mocht niets zijn tusschen Jesus en haar, dat deze wet zou kunnen veranderen, en hoe hoog haar uitverkiezing was, zoodat alle geslachten haar zullen zaligprijzen, het antwoord van Jesus op deze zaligprijzing is duidelijk: ‘Eerder zalig, die luisteren naar Gods woord en het beleven.’

[p. 610]

Indien zij dus zalig is en boven alle vrouwen gebenedijd, komt het, omdat zij luisterde naar Gods woord en het beleefde, ook in de smart. Het komt, omdat zij niet slechts de uitverkorene, is, maar ook de werkdadige -, omdat zij waarlijk de heilige Maria is, de Koningin van allen, die luisteren naar Gods woord en het beleven, zelfs tot in de hevigste pijn, zoodat deze heilige moeder der smarten tevens de koningin van de martelaren genoemd wordt.

Tegenstelling schijnt er dus, maar tegenspraak is er niet tusschen deze beide woorden, die elkander in werkelijkheid aanvullen tot lofspraak van de Moeder Gods: ‘Zie van nu af zullen alle geslachten mij zaligprijzen’ en ‘zalig eerder, die luisteren naar Gods woord en het beleven’. Zalig om hetgeen God aan haar voltrok, is zij daarenboven zalig, omdat zij luisterde naar Gods woord en het beleefde, en hare zaligheid als beoefenaarster van alle deugd overtreft nog hare zaligheid als middel der genade in waarde.

Uit den samenklank van deze Evangeliewoorden leert de christen Maria beter begrijpen, want zij schilderen niet alleen den volmaakten graad van ootmoed, waardoor zij, levend onder de menschen door de menschen voor onaanzienlijk wilde gehouden worden, wel wetende, dat zij haar aanzien dankte aan het offer van haar zoon, waarmede hare moederlijke offervaardigheid volledig en zonder voorbehoud instemde, tot aan de zelfvermorzeling toe, maar deze woorden geven bovendien te kennen, dat Maria tijdens haar leven op aarde, ofschoon zij de volheid van de genade genoot, geleefd heeft onder de voorwaarden der menschelijkheid, zoodat haar deugd zich kon vermeerderen. Hierdoor waren al hare werken verdienstelijk ten goede en al hare gedachten vruchtbaar ten goede. Eenige godgeleerden meenen zelfs, dat de droomen van haar slaap niet zonder vrucht voor de eeuwigheid zijn konden, omdat immers de droomvoorstellingen van haar allerzuiverst

[p. 611]

gemoed door geen enkele zonde aantastbaar, nog werden ingegeven door de ingestorte wijsheid der genade.

Verwonderlijk is het dan ook niet, dat vrome middeleeuwsche denkers de samenvatting van Maria's deugden zochten in de weinige woorden, door haar zelf gesproken, die de Heilige Schriftuur heeft opgeteekend. Zij geven aldus hun leer omtrent de ‘zeven woorden van Maria’ weer:

‘De evangelisten wijzen slechts zeven maal op woorden, die Maria zelf gesproken heeft, en deze woorden zijn kort, maar ze zijn vol goddelijke kracht. Het eerste woord was hetgeen zij zeide tot den engel: ‘Hoe zal dit geschieden?’ en dit was een woord van groot oordeel des verstands. Het tweede sprak zij daarna tot den engel: ‘Ziet de dienstmaagd des Heeren’ en dit was een woord van grooten ootmoed. Het derde woord was hetgeen zij sprak tot hare nicht, de vrouw Elisabeth om haar te begroeten, en dat was een woord vol grooten troost. Het vierde woord sprak zij uit, toen Sint Jan van vreugde opsprong in den moederschoot om de aanstaande komst van Christus. Zij zei toen: ‘Mijn ziel prijst groot den Heer’ en dit was een woord van innig gebed en van groote dankbaarheid. Het vijfde woord sprak zij uit, toen zij Jesus had verloren, en teruggevonden in den tempel: ‘Kind, waarom hebt gij ons dit aangedaan? Uw vader en ik hebben u met droefheid gezocht.’ En dit was een woord vol groote liefde. Het zesde woord was hetgeen zij sprak op de bruiloft tot haar zoon: ‘Zij hebben geen wijn’ en dit was een woord vol groote goedertierenheid. Het zevende woord was hetgeen zij zei tot den dienaar op de bruiloft: ‘Doet wat Hij u zeggen zal’ en dit was een woord volleering en wijsheid.’ (Tafel van den Kersten ghelove. Winterstuc. XXXVII.)

Meester Dirc van Delf, die deze uiteenzetting ontleende aan het theologisch handboek van zijn Lotharingischen

[p. 612]

ordesgenoot Hugo Ripelin O.P. van Straatsburg, maar die Maria's woorden in de chronologische volgorde herstelde, laat ons hierdoor de reden aanvoelen, waarom Maria zich tijdens het openbare leven van haar zoon zoo duidelijk op den achtergrond liet stellen. Nadat zij heeft gesproken: ‘Doet wat Hij u zeggen zal’ zwijgt zij in de Heilige Schriftuur.

Doch dit waren woorden van groote leering en wijsheid.

(Charles Eyck)