De Gemeenschap. Jaargang 14

[p. 520]

Jan Engelman
De twee vrienden

Er waren in Illyrië eens twee vrienden, de een rijk, de ander arm, maar beiden begeesterd voor het edele leven der schoonheid. Soms kwamen zij samen in het landpaleis van den rijken vriend, soms op de zolderkamer van den armen, maar waar zij ook zaten, altijd spraken zij van de zalige oorden waarin de door schoonheid aangedane geest vertoeven moet, en niet minder van de diepte hunner vriendschap, gegrondvest op zoo groote overeenkomst in denken en in voelen. Zij spraken tot diep in den nacht, tot de sterren bleekten aan den hemel, en als zij niet meer spreken konden zwetsten zij, bij wijn en harpspel.

Nu geviel het, dat deze twee vrienden ongeveer tegelijkertijd verstrikt raakten in een minnehandel, beiden met een vurige en veeleischende vrouw. Daar liefde de eenzaamheid zoekt, en zelfs tot eenzaamheid gedwongen is als ijverzucht het verkeeren in de gezelschappen weerstreeft, zagen zij elkander veel minder dan in het verleden. Daaronder begon de vriendschap te lijden, want deze vraagt, zoo goed als de min, om verzorging en genegen aandacht.

Toen zij zich van dezen toestand bewust werden, spraken zij openhartig over de voordeelen en de; nadeelen van het verkeer met vurige minnaressen.

- Zullen wij, zoo zeiden zij, aan twee vrouwen, die onze zinnen gevangen houden, toestaan een gevoel te schaden, dat hooger van aard is en onzen geest verrijkt en bevrijdt?

Maar toen zij elkander aankeken wisten zij, dat geen van twee de kracht zou bezitten om zijn liefdesverbintenis te verbreken en de vriendschap te herstellen op de oude basis. Wel zwoeren zij elkander trouw tot in

[p. 521]

den dood, wat er ook gebeuren mocht, en na tezamen eenige schoone verzen gelezen te hebben gingen zij met een innigen handdruk getroost uiteen, elkeen reeds denkend aan zijn geliefde die hem wachtte.

Niet lang nadien geraakte de rijke vriend met zijn beminde in een hevigen twist. Hij meende redenen te hebben haar van ontrouw te verdenken en zij verweet hem, dat hij haar niet genoeg bedacht met geschenken, voor een zoo welgesteld man. Daar hij de onrust niet verdragen wilde en den vrede van zijn huis en hof verkoos boven verslavende genietingen, maakte hij een einde aan den minnehandel en schreef aan zijn vriend dat hij weder vrij was, wel bedroefd, maar opgelucht, en hem gaarne zou ontmoeten. Deze geraakte in verlegenheid, want hoezeer hij ook verlangde naar nieuwe ervaringen uit het leven der schoonheid, zijn hart werd geroerd als hij schouwde in de hunkerende oogen zijner lieftallige minnares. Daarom schreef hij in zijn brief ten antwoord, dat hij later komen zou en toen de uitnoodiging eenige malen werd herhaald, deed hij evenzoo.

Tegen deze bejegening was de vriend, die met zijn geliefde gebroken had en het alleenzijn moe begon te worden, niet bestand, hij werd verbitterd, verbrak zijn belofte van trouw, en zond een brief op cothurnen, waarin hij aankondigde dat zijn huis voor zijn vroegeren makker was gesloten en dat hij er nimmer meer aan denken zou de kamer te betreden, waarin zijn arme vriend de liefde van een vrouw hooger durfde stellen dan het geestelijk verkeer met den eedgenoot en den gelijke in het leven der schoonheid.

Deze boodschap kwetste diep den man die weifelde tusschen de twee stemmen in zijn hart en aanstonds begaf hij zich op weg om een verzoening te bewerkstelligen. Maar toen hij den klopper van de rijkgebeeldhouwde tuinpoort bewoog deed er niemand open. Hij liet opnieuw den klopper vallen en eindelijk hoorde hij

[p. 522]

slepend geluid van voetstappen. Een luikje in de deur ging open en achter de tralies zeide hem een oude tuinman op bitsen toon, dat zijn meester naar Afrika was vertrokken en stellig maandenlang, zoo niet een jaar, zou wegblijven.

Bedroefd ging de bezoeker, die zijn vriend verloren had, huiswaarts. Onderweg trachtte hij zich te troosten met de gedachte, dat hij nog verzekerd was van de koesterende liefde eener vrouw, terwijl een eenzaam man nu op het dek van een schip naar de kust van Tunis stond uit te zien, met somber oog en vervuld van wrok. Hij wist niet dat een Fransch kolonist zijn rijken vriend had uitgenoodigd om zijn harem te bezichtigen. Toen hij echter snel de trap van zijn woning had bestegen en hijgend de deur ontsloot, bleek zijn altijd reeds armoedige kamer in groote wanorde te verkeeren. Zijn geliefde was verdwenen en hij vond slechts een briefje, waarop zij geschreven had, dat zij er genoeg van had zoo schandelijk verwaarloosd te worden en achtergesteld bij een lastigen vriend. Zijn lust in het opzeggen van gedichten had zij verdragen, nooit was zij veeleischend geweest, maar omdat zij in den laatsten tijd zoo weinig geschenkjes mocht ontvangen, was zij zoo vrij enkele kleine voorwerpen mee te nemen, waaraan hij tóch wel geen waarde zou hechten. Overigens geen rancune.

Zoo bleef de vriend, die geweifeld had tusschen twee vormen van genegenheid, alleen achter, eenzamer dan hij ooit was geweest. Maar hij wist niet zeker wie het meest berooid was te achten: hij, die omderwille van de vriendschap was verlaten, of zijn vriend, die de vriendschap verbrak tengevolge van de overdreven en onberekenbare eischen der liefde.

[p. 523]

(Edmond Wingen)