De Gemeenschap. Jaargang 13

[p. 108]

Hagel

Volksadel

In een ‘Voor eer en deugd’-volksblaadje - Volksadel geheeten - komt een van die gebruikelijke artikelen voor over de kuischheid, waarin sprake is van ‘het menschelijk vermogen tot voortplanting’, de zeer ‘aangename zinnelijke voldoening aan dit vermogen verbonden’ opdat ‘de mensch voldoende tot het stellen der voortplantingsakte zou worden aangetrokken’ en waarin verder druk wordt gegooid met termen als het verrichten der geslachtsdaad, geslachtelijke omgang en ‘sexueele emoties, waarvan menschen zonder levendig inzicht in de kuischheid zich veel meer voorstellen dan het in werkelijkheid is,’ terwijl uitdrukkingen als ‘dierlijke genietingen’ en ‘lagere driften’ het vocabulair, waaruit zulke sermoenen doorgaans worden samengesteld, voltooien.

Wij halen deze kleine keur van vluchtig bijeengelezen termen niet aan, om tegen het met groote kennis van zaken geschreven artikel in het adelende blaadje iets in het midden te brengen. Als men meent, dat zulke artikelen, waarin de zaken nu maar eens grondig en openhartig worden besproken, hun nut hebben, dan heeft men voor deze meening misschien wel reden. En zoo preutsch behoeft geen ‘volwassene’ te zijn, dat hij op zichzelf zulke boeiende en leerzame beschouwingen niet zou verdragen. Maar deze taal staat open en bloot in blaadjes, die zonder strookje of omslag zoo maar door de voordeur in de gang worden geslingerd der huizen van onze brave, roomsche gezinnen, waar de spelende kinderen ze voor het grijpen hebben. Trouwens dit blaadje wordt in sommige dorpen door schoolkinderen van tien en elf jaar rondgebracht en in de roomsche huizen bezorgd.

Als de missiepater zijn donderpreek uitsluitend voor gehuwde mannen zal gaan beginnen, dan kondigt hij in de stilte der volle kerk aan, dat eerst alle ongehuwden, die zich onder zijn gehoor mochten bevinden, er uit moeten. Als die ongehuwden op hun clandestiene zitplaatsen zich koest houden, weerstaan ze toch den pater niet, die na een nieuwe stilte van eenige minuten met stemverheffing zijn waarschuwing herhaalt, waarop er reeds wat ongehuwd geschuifel en gestommel begint. Bij den climax van de derde waarschuwing houdt geen vrijgezel het meer uit. En na hun blozenden uittocht is men onder ons, en kan de pater beginnen.

Zie, dat is een wijze en goede voorzichtigheidsmaatregel, die volksadelende blaadjes met hun artikelen over de geslachtsdaad wel eens een beetje in acht mochten nemen, al was het tenminste maar, dat ze ze niet lieten slingeren onder de kinderen, die moeder bij de waschtobbe de stuipen op het lijf komen jagen met vragen, welke ze doen met het blaadje, ‘dat ze in de gang hebben gevonden’, in de hand. En als men de bezorgers van zulke blaadjes - wanneer men nu eenmaal meent, dat onze roomsche gezinnen zulke lectuur moeten hebben - dan maar eens niet bij voorkeur uit de gemakkelijk te recruteeren rijen van tien- en elfjarige schoolkinderen koos.

Kuischheid is een schoone deugd. Maar voorzichtigheid is een andere.

C.

[p. 109]

De padvinder

Het is de beursrubriek geweest waarmee de Maasbode haar roem gevestigd heeft. Het zijn de advertenties die geld in het laatje brengen. Het is het katholiek gemeenschapsleven, waaraan de krant haar bestaansrecht ontleent. Voor sommigen is het verband tusschen deze drie wel eens zoek geweest. Niet echter voor den slimmen pastoor, die op 5 Februari j.l. onderstaande advertentie plaatste (tweemaal zoo groot als wij haar hier afdrukken):

HENRI DE GREEVE Pr.
zal op 7 Februari a.s. de lichtbakens laten schijnen op
DE ARMENKAS
van de Parochie O.L. Vrouw van Lourdes, Prins Hendriklaan 29, in de H.H. Missen van 7, 8½ en 10½ uur. Komt U ook luisteren? Te bereiken met Bus C vanaf Beurs.

Hulde en dank aan dezen pastoor! Want in tegenstelling tot velen zijner confraters, die bij voorkeur de redactioneele kolommen der Roomsche Pers met hun pennevruchten begunstigen, heeft hij zijn reclame-proza in een passender vorm gegoten, namelijk in die eener advertentie. Maar belangrijker is, dat hij nog een anderen weg heeft ontdekt dan die naar de advertentie-afdeeling van de Maasbode. Hij heeft het pad gevonden dat voert van de Beurs naar de parochiekerk van O.L. Vrouw van Lourdes. Er rijden in Rotterdam veel trams en bussen zonder tal. Maar voor slechts één heeft onze slimme parochieherder belangstelling: bus C vanaf de Beurs. Vandáár is het, dat hij heil verwacht voor zijn berooide armenkas. Dáár resideert de onrechtvaardige Mammon, die hem geen windeieren zal leggen! Want tien tegen één dat Mammon, verdrietig om den steeds dalenden rentevoet en de looze praktijken der Duitsche kloosterorden, zijn lijfblad consulteert en daar de advertentie ontwaart. Dan gaat hij denken dat er in de Prins Hendriklaan een demonstratie met lichtbakens of zoo iets wordt gegeven en neemt argeloos bus Com zich te scharen onder het gehoor Des Grooten Redenaars. De nimmer falende welsprekendheid van H.d.G. doet dan de rest wel en voor hij het weet, heeft onze beursman zijn tientje boven de collecteschaal losgelaten, en zich daarmee de excessieve rente verzekerd die hem, vrij van conversie en couponbelasting, eens in het hiernamaals zal ten deel vallen.

Voorwaar deze annonce is klassiek. Maar had zij geen betere plaats kunnen krijgen? Wij troffen haar aan tusschen een reclame voor Cerebos' zout en een aankondiging van Louis Davids' revueboek. Waarom dan niet consequent en haar een eere-plaats gegeven op de financieele pagina?

L.

K.R.O.! K.R.O.! Zingt de radio

Het hierboven staande titeltje is niet een hatelijk hoofdje van ons. Het is gestolen uit de Maasbode, waarin het als hoffelijk hoofdje stond boven een verslag van weer een K.R.O.-knalavond in de Rotterdamsche Doelenzaal. Het schijnt bovendien een leuze te zijn, die zeer populair is in die kringen van ons roomsche volk, die voor hun K.R.O. bij een feestje gemakkelijk een ton bij elkaar sleepen. Want de roomschen hebben iets over voor de kostbare panden van hun cultuurgoed.

[p. 110]

‘K.R.O., K.R.O. zingt de radio, dat is nu eenmaal zoo, hooren wij Jan Hahn nog muggen.’ Zoo begint het verslag van den knalavond in de Maasbode. Wij weten nòch wie Jan Hahn, nòch wat muggen is, maar dit tekort zal geweten moeten worden aan onze ál te vele dagen van onthouding van vet en jus-uit-het-vet der K.R.O.-uitzendingen. Daarom zijn we ook te stompzinnig gebleven, om den geest te vatten in dat ‘dat gaat nu eenmaal zoo’-rijmpje. Wie, als wij, zóó weinig besef heeft van de harde noodzaak dat ‘wij katholieken’ ... en ‘roomsch Nederland’... onze eigen róómsche plaats in den aether moeten hebben, die houdt zich verstoken van de parate kennis omtrent wat er woont en reilt en zeilt en u-vraagt-en-het-draait in het K.R.O.-huis.

Het was knal in Rotterdam. ‘Ons gros,’ zoo schrijft de Maasbode, ‘wil nu eenmaal wiegelen, meedeinen bij een tango of finaal wegzijn van operamelodieën.’ Men zou zeggen, dat dan een pyrament - natuurlijk een ròòmsch, want, nietwaar, ‘wij katholieken’! - dat dan een roomsch-katholiek pyrament den heelen K.R.O. zou kunnen vervangen. Maar hoe voorbarig en buitensporig zulk een opmerking is, blijkt al dadelijk uit wat er in het Maasbodeverslag volgt:

Zij wenschen een cocktail van de sfeer, die revue, film en varieté bieden.

Nee, dat is waar, dat is van een pyrament, zelfs van een roomsch, te veel gevergd. Voor zoo iets moeten wij katholieken in roomsch Nederland onzen eigen omroep hebben.

Het was er dòl in de deinende Doelenzaal, het was er knal. Naast de coryphee Jan Hahn stond de coryphee John Kristel. Wie kent hem niet? Wij niet. Maar wij tellen niet mee. De zaal bedolf hen beiden in elk geval onder ovaties. ‘En denk nu niet’, schrijft de Maasbode geruststellend, ‘dat zij alleen met de ovaties gingen strijken. Daar zorgden... Tholen en Van Lier wel voor.’

Nee, die twee corypheeën, sprekend van de tinnen onzer roomsche cultuur, die kent u in elk geval: gerokt, een chrysant op de revers, handschoenen en hooge hoed en een wit vest. Zóó stonden ze voor hun dames en heeren:

‘...om onze duikboot tegen een sardientje te laten stranden, 2000 mijlen onder zee. Dank zij het uitje bij den zuren haring zijn we weer opgekikkerd van den schrik.’

En Tholen en Van Lier streken hun ovaties weg.

Voor het meer ernstige liedje, want het leven is niet uitsluitend een lolletje, - dat gaat nu eenmaal zoo! - voor het meer ernstige liedje zorgde pater Dito, die

‘met bescheiden tevredenheid constateerde, dat wij om onzen omroep in andere landen benijd worden.’

Dat is in tweevoudigen zin erg voor die andere landen!

Pater Dito wilde waarschuwen voor een besmettelijke ziekte, de ziekte van de gemoedelijkheid(!) met al haar consequenties, waarvan de bacil over Nederland waait en die de menschen doet redeneeren: wij hebben nu al tien jaar den K.R.O. gesteund, nu gaan wij ons geld aan iets anders geven. Maar wat wij met moeite hebben opgebouwd, mag nooit worden prijs gegeven!

Hierop kwam een orkaan van applaus, ‘die,’ zegt de Maasbode, ‘paste in

[p. 111]

het kader van den knalavond.’ Dat is een heele geruststelling! Als er weer een ton moet zijn, komt ze er. Vooral niet voor iets anders. De hoogste cultuurgoederen wegen nu eenmaal het zwaarst, en, verbeeldt u zich, dat Jan Hahn en Tholen en Van Lier met hun vroolijke en meer ernstige liedjes naar het buitenland gingen, dan zou dat ons om onzen eigen roomschen omroep niet langer behoeven te benijden.

Maar die knalorkaan van die onder den stevigen roomschen pekel weggewiegelde zaal geeft allen waarborg, dat het hooge cultuurgoed, wat wij katholieken in onzen eigen roomschen omroep bezitten, dik veilig is gesteld.

Wij verklaren ons voor gewonnen. En pater Dito's gemoedelijkheidsbacil, die met haar consequenties over het land waait, waaien làtend, muggen wij in de onvervalschte roomschen-dat-zijn-wij-geestdrift:

K.R.O., K.R.O. zingt de radio, dat gaat nu eenmaal zoo.

R.D.G.

Tragiek van het onfatsoen.

Het gebeurt een enkele maal, dat men als schrijver iets uit zijn werk vindt afgedrukt in bladen of op drukwerken, die te zelden van een eigen stijl blijk gaven, dan dat men er prijs op zou stellen er in nauwer contact mee te komen. Het gaat hier niet om de parochieblaadjes, die zonder te weten waar ze terecht komen, soms verzen van jonge dichters bevatten, met de schaar overgenomen uit waardevoller uitgaven, ter bladvulling. Maar binnen den tijd van enkele weken signaleerden wij tweemaal het ongevraagd, en ook verder niet ter kennis van den schrijver gebrachte overnemen van verzen of strophen uit een dichterlijk oeuvre, in uitgaven die een geheel diocees bestrijken. Hier kunnen officieele of half-officieele instanties een beter figuur maken. Wij weten wel, dat voor overname de toestemming van den schrijver niet noodig is en ook geen honorarium is verschuldigd, indien het niet te omvangrijke gedeelten van eenig werk betreft. Wij hebben 't er als auteur ook nog wel voor over, wanneer krant of bevriende relatie ons op de overneming opmerkzaam maakt, zeer vriendelijk en beleefd om een exemplaartje te vragen, van het onwetend door ons verrijkte periodiek. Dat men dan dikwijls stuit op Indonesische doofheid bij de redactie van zulk een orgaan en niet eens aan een bewijsnummer kan komen, dat iedere adverteerder zonder vragen ontvangt - laten we aannemen, dat dit tot de risico van het schrijversvak behoort. Over de ‘centen’, die men drukker en papierhandelaar zonder bedenking voor hun arbeid toetelt, schijnt het menigmaal een auteur evenmin vergund te zijn, te denken...

Doch dat is allemaal nog maar bijkomstig! Een kwestie van principieelen aard, die er mee gemoeid is, schijnen de vlijtige en geheimzinnige overnemers niet voor ernstig te nemen. Dat is het soms niet door den auteur gewenscht plaatsen van zijn naam, in bepaalde periodieken. Het overkwam ondergeteekende dezer dagen, dat hij op de achterzijde van een monsterlijk geteekend plaatje zijn naam onder eenige strophen uit zijn werk zag afgedrukt.

Zonder vragen, zonder verder iets, zonder nauwkeurige opgave dat de vreeselijke teekening niet van hèm afkomstig was. Alleen met het vette onderschrift versierd, dat de verkoop

[p. 112]

van deze plaatjes ten bate kwam aan een liefdadige instelling en het even vetgedrukte verzoek om bijdragen te storten op gironummer tweehonderdduizend-zooveel.

Elders werd, in het kerstnummer van een tijdschrift, dat de officieele mededeelingen van een onzer Bisdommen bevat, ter opluistering een vers geciteerd, zonder verzoek of kennisgeving aan den auteur, zonder er hem een exemplaar van te zenden, zonder meer verder, alles terwille van het godsdienstig liefdewerk, door de uitgave ‘gebaat’. Hoe de auteur, zoo plotseling tot onvrijwillig medewerker gepromoveerd aan deze diocesane verschijnselen, er tenslotte over denken gaat, mag geheim blijven. Men kan nog zoo ‘onbaatzuchtig’ zijn in dergelijke gevallen, maar het gebruik maken van een bepaalden schrijversnaam, ter luisterrijke verhooging van 't effect dat men beoogt, wekt op den duur toenemenden wrevel bij dengene, die hem draagt. Stilzwijgend aannemen ‘dat het wel goedgevonden zal worden’ is niet alleen een te misprijzen slordigheid, het is ook onfatsoenlijk. En het is nu eenmaal de tragiek van alle onfatsoen, dat er gewoonlijk fatsoenlijke menschen de dupe van worden.

Misschien leert men ook bij onze half-officieele, liefdadige instanties op den duur den goeden stijl hanteeren, waarvan men het gebruik onder niet-katholieken, naar de practijk uitwijst, heel gewoon schijnt te vinden - ook als het Roornsche schrijvers betreft.

A.J.D. VAN OOSTEN

(Ad. Selhorst)