De Gemeenschap. Jaargang 11

[p. 894]

Hagel

Als zoodanig.

Gerard Knuvelder schreef in ‘Roeping’ van November, dat de letterkundige beweging van de jongere katholieken als. zoodanig haar tijd heeft gehad. Als hoedanig deze letterkundige beweging haar tijd nog hebben moet, is dan wel duister, maar de hoofdredacteur van ‘Roeping’ oordeelt (als zoodanig?) dat er nog eenige toekomst ligt in de beoefening der staatsleer, waarvoor de letterkundige beweging, niet als zoodanig, maar b.v. als dispuut-college beloften inhoudt.

De zucht om letterkundige bewegingen af te danken beantwoordt misschien aan een groote onvoldaanheid, maar de malle suggestie dat iedere beweging als zoodanig eenzelfde verloop zou moeten hebben als de beweging van Den Nieuwen Gids, speelt den voorbarigen lijkbidders als zoodanig parten.

Niemand misgunt den Roeping-redacteur het genoegen, als zoodanig te juichen over wat er in zijn maandblad wordt gepraesteerd, maar zijn praetenties op. de toekomst moeten als zoodanig van de hand gewezen worden. Spreekt men over letterkundige bewegingen, die als zoodanig geen beteekenis meer hebben zouden dan staat dit gelijk met te spreken over een flesch, die als zoodanig leeg is.

Wij wenschen den vervaardiger van zulk een knappe distinctie als zoodanig dan ook van harte toe, dan zijn flecsh zich in al hare andere hoedanigheden nog langen tijd gevuld moge toonen!

Burgermansbedrog.

Op het perscongres te Keulen heeft Göbbels over de kunstkritiek gesproken, en wat hij daar verteld heeft, vinden wij in de dagblad-verslagen volgenderwijze samengevat:

‘Ook voor de kunstcritiek moeten bepaalde wetten gelden. Zij heeft niet het recht, elke artistieke uiting af te slachten, indien deze niet bij haar in den smaak valt. De kunstcritiek moet niet slechts een nauwkeurigen maatstaf hebben voor eerbied voor de prestatie, doch tevens voor de goede bedoeling. De kunstcriticus mag niet a priori alles vernietigen. Hij mag het niet als zijn taak beschouwen, de jonge talenten systematisch te ontmoedigen, doch hij behoort hen veeleer aan te moedigen. Alle gezonde critiek dient zoodanig te zijn, dat zij datgene wat positief is, ontdekt en datgene wat negatief is, weglaat.’

Dit staaltje van vereenvoudigend getheoretiseer zou waardeloos zijn, als het niet zoo'n eigenaardigen kijk gaf op de psychologie van het burgermansbedrog. Vroeger kende men het zoogenaamde boerenbedrog, waaraan speciaal de kwakzalvers zich schuldig maakten. Wat was boerenbedrog? Iedereen voelt het, daarom heeft niemand de behoefte, het nauwkeurig te omschrijven. Boerenbedrog was het geven eener grootendeels onjuiste voorstelling van zaken, wier gering juistheids-percentage werd opgeblazen tot een waarheid van onmiddellijk ingrijpende levens-beteekenis.

[p. 895]

Een middel tegen tandpijn, dat in werkelijkheid niet tegen tandpijn hielp, werd b.v. aangeprezen, omdat het pijnloos kon worden toegepast. Hierop volgde een hymne aan de pijnloosheid. Slechts het pijnlooze, zoo redeneerde het boerenbedrog, kon het goede zijn. In veel humanitaire of ‘half-zachte’ theorieën vindt men dit boerenbedrog veredeld terug.

Burgermansbedrog komt vrijwel op hetzelfde neer, maar verschilt hierin van boerenbedrog, dat de ‘waarheid van levensbeteekenis’, waarmede men de koopwaar aanprijst, slechts een fictieve beteekenis heeft. De boer is alleen te bedriegen door evidenties in dienst van leugens te stellen. Evident is b.v., dat pijn iets is, waaraan men liever ontkomt, als het kan.

Burgermansbedrog werkt niet met evidenties, maar met algemeen aangenomen vaagheden. Een algemeen aangenomen vaagheid is b.v. ‘Jonge talenten dienen te worden aangemoedigd’, of: ‘het is niet nobel, alles af te slachten, wat niet naar uw smaak is’, of: ‘de goede bedoeling kan men toch altijd waardeeren’, of: ‘wat positief is, moet men weten te onderscheiden’.

Geen enkele van deze stellingen is onvoorwaardelijk te accepteeren. Ze lijken allemaal een beetje op stellingen, die wáár zouden kunnen zijn. Maar juist door die vaagheid, trekken zij den burgerman aan, die de wantrouwige evidentie-zucht van den realistischen boer mist. De burgerman wenscht in zijn gedachten: eenvoud, overzichtelijkheid, samenhang. De boer wenscht volstrekte onweerlegbaarheid.

Wat Joseph Göbbels meent omtrent kunstkritiek, zegt hij niet. Hij meent n.l. dat de kunstkritiek een bruikbaat apparaat moet zijn voor de verspreiding van de politieke opvattingen, welke hij zelf is toegedaan. Hij behoeft het ook niet te zeggen. Het is genoeg, te beweren, dat de kunstkritiek mild moet zijn, naar den smaak van den gemiddelden burgerman (die stiekum het meeste pleizier beleeft van ‘afbraak’, zoodra ze het huis van den buurman betreft.) Ze moet ‘positief’ zijn. Göbbels weet heel precies, wat hij bedoelt als hij ‘positief’ zegt, maar wat hij bedoelt laat hij vaag, want het woord ‘positief’ is den burgerman sympathiek. Hij spreekt het woord ‘jong’ uit met een heel omschrijfbare bijgedachte, maar hij houdt die omschrijving voor zich. De burgerman dweept met jong zijn. Göbbels is maar gekant tegen een heel aanduidbaar ‘a priori’, doch de aanduiding slikt hij in. De burgerman houdt niet van ‘a priori’, want in de krant beteekent dit altijd ‘ten onrechte’. Als redenaar is deze Joseph niet zonder tactiek. Hij heeft echter niet veel verstand van de dingen, waarover hij praat. Dit zou hem trouwens hinderen. Veel verstand heeft de burgerman ook niet. Het gaat om de ‘goede bedoeling’.

Z.O.Z.

[p. *42]

12

Met het volgend nummer - Januari 1936 - gaat de 12e jaargang van De Gemeenschap in. In de afgeloopen jaren heeft dit tijdschrift meegeholpen een belangrijk stuk geschiedenis te maken.

Wij mogen zonder ijdelheid, maar ook zonder valsche bescheidenheid gerust verklaren, dat onze lezers maandelijks een gezaghebbend orgaan krijgen toegestuurd. Op velerlei gebied wordt met onze meening rekening gehouden.

Veel is er in die 11 jaren veranderd, maar onze taak is nog geenszins afgeloopen. Zijn er vele misstanden verdwenen,

nieuwe levensvormen

hebben zich baan te breken en ook daarbij heeft De Gemeenschap een taak te vervullen. Wij zijn ons daarvan welbewust, maar

ook u kunt meewerken

Door een abonnement steunt U ons, die ook Uw belangen behartigen. De nieuwe tijd eischt strijd!

De Gemeenschap was, is en zal blijven een strijdend orgaan.

Leer den nieuwen tijd begrijpen!

Door een abonnement op De Gemeenschap heeft U deel aan den strijd om nieuwe levenswaarden. Onze trouwe lezers weten dit en daarom bleven ze ons trouw.

Maar nieuwe abonnés moeten onze rangen versterken, moeten zich sterken aan onzen strijd.

Op alle belangrijke gebieden des levens laat De Gemeenschap haar stem hooren.

Luistert naar die stem! Het zal U moed en kracht geven.

Voor een luttel bedrag blijft U op de hoogte van Uw tijd, die belangrijker is dan welke tijd ook, want het is Uw tijd.

De nieuwe abonné's ontvangen, voor zoover de voorraad strekt, dit kerstnummer gratis.

Voorst stellen wij voor oude, zoowel als nieuwe abonné's oude jaargangen op aantrekkelijke wijze beschikbaar.

Een abonnement op ‘De Gemeenschap’ kost slechts f 10.50 per jaar, franco per post

Men abonneert zich bij

Uitgeverij De Gemeenschap

Laurillardlaan 30, Bilthoven, Giro 123760, of bij den boekhandel