De Gemeenschap. Jaargang 9

[p. 241]

In Memoriam

De katholieke tachtigers, zoals de generatie die ‘Van Onzen Tijd’ stichtte in nogal grove en weinig karakteristieke aanduiding gewoonlik genoemd wordt, zijn door het katholieke geslacht dat nu aan het woord is niet overmatig bedacht met bewonderende studies van volgelingen en zelfs niet bevochten door de kritiek van een reactie. Wellicht dat het tekort aan een juiste waardering, waarvan de niet in de eerste plaats histories gerichte drang der huidige generatie de voornaamste oorzaak schijnt, goed gemaakt zal worden door het slot-deel der bloemlezing uit de katholieke poëzie, die deze ‘Van Onzen Tijd’-groep haar recht zal geven, zoals dat reeds in andere vorm geschiedde met de figuur van Eduard Brom.

Maar ook zonder een historiese karakteristiek of een volledige studie van haar litterair werk te beproeven, dwingt de dood van Albertine Steenhoff - Smulders ons tot een woord van diepe waardering voor haar werk, van grote bewondering voor haar leven. De moedige overtuiging die nodig was om in 1900 zitting te nemen in de redactie van een maandblad dat verketterd zou worden en belasterd, tegengewerkt en gehoond, dezelfde moedige overtuiging bleef de kracht van haar ganse daden-rijk leven, niet omdat haar natuur neigde tot strijdlust of geëmancipeerde bizonderheid, maar omdat die overtuiging groeide uit een zuiver besef van haar katholieke plicht. Zij zocht geen strijd en heel haar medewerking aan ‘Van Onzen Tijd’ bestaat uit verzen en proza, verzen die zuiver en simpel zingen konden van de verrukkingen der natuur, van de blijdschappen, van de verwachtingen, van de weemoedige verlangens in dit milde vrouwenhart, proza dat vooral de romantiese sfeer der historie zocht of de klare eenvoud der Maria-exempelen. En zelfs toen in een verdere ontwikkeling van haar

[p. 242]

leven het sociaal-maatschappelike de litteraire werkzaamheid terugdrong, bleef de strijd die zij voeren moest meestal verborgen. Maar wat wij in haar leven gedurende beide perioden dankbaar bewonderen is de hoge kracht waarmee zij boven strijd en tegenkanting uit haar volle plicht vervulde. Zij, die haar eerste verzen innig bleef zingen, terwijl katholieke autoriteiten het ook door haar geredigeerde maandblad als een gevaar vervolgden, zij bleef later haar taak als sociale leidster trouw toen de vrouwenbeweging figuren boven haar zette en over haar heersen liet, die eigenlik niet in de schaduw van haar innerlike beschaving konden staan. Haar vrome en bezonnen natuur bleef ook toen veerkrachtig al werd veel van haar later leven tot een zwaar offer gedrukt door de ongevoelige leegheid en onbetekenende machtswellust van organisatie-grootheden. Zij heeft in haar leven door moeten maken wat meerdere tijdgenoten beschoren was: de druk te voelen en de last te dragen van een katholiek openbaar leven dat haar waarde niet telde, haar grootheid niet zag, haar neerdrong onder de macht van de aanbidders der gereglementeerde uiterlikheid. Zij klaagde daarover niet, zij zag hoopvol de strijd van een latere generatie, die om een zuivering vocht waarnaar zij dorstte.

Zij stierf, voor haar ogen de beslissing van die strijd mochten aanschouwen. Maar zij was te zeer ingesteld op de Eeuwigheid, te zeer geneigd het aardse als vergankelik te zien, dan dat wij deze te spoedige dood een desillusie mogen noemen.

Want al zong zij in Kennemerland:

‘Kon ik soms peinzen en denken:
als het eens nacht wordt voor mij,
als mij de Schaduw komt wenken:
Uw tijd is voorbij, voorbij,.....

[p. 243]

 

hoe bitter het zijn moet te scheiden

 

van 't spel van nevel en zon

 

op de zee, op 't bosch, op de weiden,

 

dat nooit mij verzaden kon;

 

te weten: een dag zal er komen,

 

dat de glans van 't najaarslicht

 

zal glijden als thans langs de boomen,

 

en mijn oogen zijn dan dicht.....’

zij besloot een van haar laatst geschreven gedichten met de volgende regels, die haar moedig leven tekenen en voor latere generaties een wekroep mogen zijn:

‘'t Waar beter, zou de strijd ons krenken
en blutsen in ons pantser slaan,
dan dat we eens lééghandig staan,
wanneer de Meester ons zal wenken.’

H.K.