De Gemeenschap. Jaargang 7

Hagel

Papieren vitrages.

Dit wordt een gevaarlijk opstel, lieve lezer, zoowel voor U, als voor mij.

Zult ge, als ge dit gelezen hebt, nog rustig Uw krantje kunnen lezen, Uw Katholieke krantje, dat alle kapelaans van alle kansels hebben aanbevolen, waarin alle kosters hun gewijde kaarsen pakken en waarin elke katholieke kruidenier zijn kruidige koffie adverteert? - Maar wat bazel ik, natuurlijk zult ge dit artikel overdreven klets noemen. ‘Een openhartig woord’ heeft U voorgoed de oogen geopend voor de heerlijkheid der cultuurschatten, dewelke ons Katholieke handelsblad tweemaal daags, behalve Zondagsavonds en

[p. 417]

's Maandagsmorgens, aan 't daglicht brengt.

En toch wordt dit een gevaarlijk opstel, al was 't alleen maar voor mij. Men moest eens ontdekken, dat ondergeteekende corrector was van een kerkblaadje of uit slechte neutrale bladen het beetje goede nieuws ziftte voor een R.K. krant!

I.

Als een roos op een mesthoop bloeit de tekst van de voorpagina op uit de advertenties van de achterpagina. Wie de zuiverheid van een vloeistof onderzoeken wil, houdt de flesch met die vloeistof tegen 't licht.

Wie den waren aard van een krant wil kennen, heffe haar eveneens tegen 't licht en wat er doorheen 't vlot en zoet gepreek doorschemert, leert U, in hoeverre dit gepreek al of niet de witheid van kalk, waarmee men in 't verre, verre Oosten graven bepleistert, nabij komt.

Men kent aan de koopwaar den koopman en zoolang advertentieruimte de voornaamste handelswaar is, waarmee de kranten sjacheren, zal men hen kennen aan hunnen achterkant.

De laatste decenniën werd ons vaderland verblijd door den grooten bloei van wat advertentiereizigers, colporteurs en geestelijken de R.K. pers noemen. Nu is er aan den bloei van een zaak, die R.K. wordt genoemd, soms iets geheimzinnigs, iets vreemds, iets beangstigends, iets dat essentiëel verschilt van den bloei van een R.K. patronaat, een R.K. naaikransje of collectanten-vereeniging, iets.... onkatholieks.

De R.K. pers bloeide, ondanks 't feit, dat ze Katholiek was. Men zou kunnen zeggen, dat de groei van de katholiciteit geen gelijken tred hield met den groei van de pers.

En dat verschijnsel is misleidend. De gewone lezers zien het katholiek dagblad, dat elken dag op hun vloermat valt, niet als een product, dat kan veranderen van samenstelling, van melange.

Een kostganger, die elken dag wat meer margarine door zijn boter gemengd krijgt, zal, als zulks geleidelijk genoeg geschiedt, het spul argeloos op zijn brood uitsmeren in de heilige overtuiging, dat z'n hospita zijn consigne ‘Geen margarine!’ eerbiedigt.

II.

Welke margarine is er in de Pauswimpel-gele natuurboter onzer Nederlandsche R.K. pers geslopen?

Het eerste bestanddeel is vreemd geld. Geld is macht en 't geld van de adverteerende firma's, - om van 't geld van de aandeelhouders nog maar te zwijgen, - is een heel groote macht, die aan een katholieke krant heel veel vreemde elementen kan toevoegen.

In de winkels van de groote adverteerders werken duizenden jonge meisjes en jonge mannen tegen loonen en onder voorwaarden, die door een katholieke krant ten stelligste dienden gelaakt te worden. Wantoestanden in fabrieken en in andere inrichtingen van min ijverige adverteerders zullen in Uw lijfkrantje wel degelijk aan de kaak gesteld worden, maar in 't eerste geval is de macht

[p. 418]

van 't vreemde geld een onfeilbaar werkende rem.

III.

Een ander vreemd, on-katholiek bestanddeel is het vreemd beleid.

Een ferme, Roomsche jongen, die met een stelletje andere ferme, Roomsche jongens een katholieke voetbalclub wil oprichten, zal natuurlijk gaarne advies van pastoor of kapelaan of pater aanvaarden, maar voor 't overige zal hij die menschen, die hun kostbaren tijd zoo zeer noodig hebben, toch zoo min mogelijk storen. Hij zal er niet aan denken om dien pastoor of kapelaan of pater een plaats in het elftal te geven of ze de goalpalen te laten inslaan.

De oudere geloofsgenooten van deze ferme, Roomsche jongens, de oprichters, leiders en employé's van Katholieke kranten zijn echter minder ferm. Ze benutten de geestelijken voor allerlei handreikerij, voor propaganda, voor redactie-, ja zelfs reportage-werk.

Ja, ze gaan zelfs zoover, dat ze de arme priesterstudenten, die zich in hun roeping vergisten en daarom 't seminarie verlieten, hals over kop voor dat werk opeischen, in plaats van hen stilletjes met rust te laten om hun geschokt evenwicht te herstellen.

Men kan dit toch geen Katholiek beleid noemen! Bovendien komt er nog bij, dat door dit ijverig aanvaarden van hulp van druk bezette geestelijken de bovenbedoelde ferme, Roomsche jongens in 't gedrang komen, als deze, den voetbalschoenen ontwassen, zich een baan in de maatschappij zoeken en neiging bespeuren voor de journalistiek.

IV.

Een ander voorbeeld van vreemd beleid is het volgende:

Tot de taak van de Katholieke pers behoort een degelijke objectieve voorlichting van haar lezers, wat betreft de verrichtingen op politiek terrein en wel vooral de verrichtingen van de voor katholieken voornaamste partij, de R.K. Staatspartij, waarop zij om de vier jaar hun kostbare stem uitbrengen.

In deze zoo belangrijke taak schiet de R.K. pers tekort, schromelijk te kort. Als de Staatspartij den Zondag afschafte, - bij wijze van spreken, - welk blad zou er protesteeren?

En zoo is er meer, zoo is er veel meer.

't Is echter niet zoozeer in wat de R.K. pers schrijft, dat men dit vreemd beleid geopenbaard ziet, maar vooral in wat ze niet schrijft. Voor sommige katholieke bladen krijgt het: ‘Spreken is zilver, maar zwijgen is goud’, een afzichtelijk letterlijke beteekenis.

V.

Een andere vreemde eend in de bijt, die de R.K. pers, naar men zegt, geslagen heeft in 't starre ijs der neutraliteit, is de liberale manier, waarop het zakelijk gedeelte der Katholieke kranten behandeld wordt.

Wanneer een onderwijzer, die ƒ 100, - per maand verdient, er niet van kan komen, leest U 't in Uw krant. Hoe een jong katholiek journalist er met een lager salaris komen moet, zal

[p. 419]

voor den lezer van een katholiek blad steeds een even groot geheim blijven, als voor dien jongen journalist zelve.

De typografen hebben een benijdenswaardige bestaanszekerheid. Dat die bestaanszekerheid op R.K. kranten natuurlijk grooter en benijdenswaardiger is, dan waar ook, niemand zal 't tegenspreken, de R.K. kranten natuurlijk het allerminst.... En als de R.K. kranten het niet tegenspreken, hoe zullen R.K. lezers 't dan beter weten?

VI.

Dit zijn dan de voornaamste, onkatholieke bestanddeelen in de onwelriekende melange, die R.K. pers heet:

het vreemde geld van vreemd handelende adverteerders, dat belet, dat de katholieke krant voor onze evennaasten, die zulke adverteerders als patroon hebben, in de bres springt; het vreemde beleid, dat geestelijke raadslieden, ongeacht hun hooge, geestelijke posities, als reclameobjecten, sandwichmen gebruikt, en steun zoekt, waar leiding moest gegeven;

een manier van zakendoen, zooals dat een halve eeuw geleden onder liberalen gebruikelijk was.

Het Katholieke element in de katholieke pers wordt voornamelijk bewaard, gehandhaafd door die veelgesmade inkt-koelies, de Roomsche journalisten, die, hun wankele rechtspositie en hun vaak miniem salarisje ten spijt, minder ontvankelijk zijn voor den lokroep van het neutrale geld, dan hun patroons.

In zooverre zij trouw blijven aan hun Roomsch-Katholieke taak, in zooverre zullen ook de Kranten hun Roomsch tintje bewaren. Het is niet veel, wat ze kunnen doen, maar hun offers zullen beloond worden.

Want niet de schreeuwers, die hun giften annonceeren, zijn het, die offers brengen aan de Roomsche zaak, maar die menschen, die goed Katholiek blijven, ondanks het ‘voorbeeld’ dat het standaard-type ‘goede katholiek’ geeft. Het zijn zij, die goed Katholiek blijven en braaf voortleven van 'n klein percentage van 't hun toekomend salaris, waarvan de rest dient om hun bazen gelegenheid te geven tot die bijzondere weldadigheid, die reclame heet en om de hooge salarissen naar boven af te ronden van hen, die op meetings en vergaderingen getuigenis afleggen van den hoogen bloei der R.K. pers.

Dit is het, lieve lezer, wat ik U wou laten zien door de papieren vitrage van Uw R.K. krant. Het is misschien onbescheiden, zoo door de gordijntjes te gluren, maar er is erger kwaad, dan onbescheidenheid.......

v.O.