De Gemeenschap. Jaargang 7

[p. 382]

Anton van Duinkerken
De onherkenbare priester

Bij zijn ambts-overdracht heeft de scheidende Rectormagnificus der Keizer-Karel-Universiteit zijnen hoorders opmerkzaam gemaakt op het gevaar der stelselmatige clericalisatie, waardoor het katholieke Hooger Onderwijs in de laatste jaren bedreigd wordt. Ook in andere openbare ambten worden herhaaldelijk priesters geplaatst, die voor deze wereldsche bediening zijn afgeleid van de rechtstreeksche zielzorg, hun eigenlijke levensdoel. De overleden voorman der Roomsch-Katholieke Staatspartij hier te lande was priester, de hoofdredacteur van ‘De Maasbode’ is priester, de leider van den Katholieken Radio-Omroep is priester, de chef van de programma-afdeeling van den K.R.O. is priester, de nieuwe Rector-magnificus te Nijmegen is priester, de afgetreden Rector-magnificus te Tilburg is priester, de Rector der Roomsch-Katholieke Leergangen is priester, de bestuurder van het R.K. Centraal Bureau voor Onderwijs en Opvoeding is priester, meerdere journalisten zijn priester, - en deze lijst is uit te breiden door ieder, die zich de moeite wil geven een Pius-Almanak of een ander boekwerk van dien aard na te slaan.

Men kan in het midden laten, of al deze priesters vervangbaar zijn door even bevoegde leeken; in ieder geval is het niet waarschijnlijk, dat géén van hen door een even bevoegd leek vervangen zou kunnen worden. Wanneer de clericalisatie van het openbare katholieke leven in Nederland een stelsel wordt - en dáártegen dient gewaarschuwd, ook al erkent men ruim de bevoegdheid van alle fungeerende priesters - zal niet alleen de leek de gelegenheid missen tot ontwikkeling van zijn geestelijke vermogens, maar de priesterstand zal binnen afzienbaren tijd geschaad zijn door een ongewenschte openbaarheid-in-het-wereld-

[p. 383]

sche, ze zal zich de meest bevoegden zien ontvallen aan iets, dat in zijn wezen niet priesterlijk is, en, erger nog, zoo deze toestand voortduurt, zal de priesterstand worden aangevuld door strevers naar wereldschen roem, immers in dat geval slechts bereikbaar, nadat men gewijd werd.

We zijn zoo ver niet, het zij toegegeven, doch dat wij onderweg erheen zijn, blijkt den goeden verstaander herhaaldelijk uit de wijze, waarop de openbare priesters worden beoordeeld en gehuldigd. Bij den dood van Mgr. Nolens schreef het Kamerlid Vliegen: ‘hij was heelemaal geen priester’ en dit werd zonder protest overgenomen in katholieke bladen. Bij den zeventigsten verjaardag van denzelfden priester-staatsman had Piet Kasteel trouwens in ‘De Katholieke Radiogids’ geschreven, dat Mgr. Nolens zich nooit als priester liet kennen. Dit gold als een titel tot lof. En op 25 September 1931 werd het zilveren feest van den priester-journalist Hyacinth Hermans in ‘De Maasbode’ gevierd door woorden als de volgende:

‘Van wijlen Mgr. Nolens werd eens geschreven, dat hij de minst clericale figuur in de Kamer was. Men zou van Pater Hyacinth kunnen zeggen, dat hij de minst clericale van alle katholieke journalisten is en zoo zeldzaam men Nolens in priesterlijke functie heeft gezien, zoo weinigen zullen ooit den père in zijn Dominicaansch gewaad hebben aanschouwd.’

De geestige Frans van Oldenburg-Ermke zal wellicht bereid gevonden worden, te verklappen, wat het zeggen wil, als men onder de hedendaagsche katholieke journalisten ‘de minst clericale’ genoemd wordt; - wij bepalen ons bezwaar tegen het laatste zinslid, waarin den Dominicaan lof wordt gegeven, omdat hij zich slechts in zijn vrijen tijd gedraagt als.... Dominicaan. Schreef men van mij, dat ik onder de katholieke publicisten van mijn tijd mij het minst

[p. 384]

katholiek betoonde, in goeden ernst, ik name dit als een beleediging op, en als eene, die ik kwalijk verdroeg - al heet ik maar een leek, doch van een priester schrijft men, in zijn eigen krant, dat hij als priester onherkenbaar is, en dit wordt ter zijner hulde geschreven!

Begrijpt men dan niet, wat het zeggen wil, als het zout der wereld smakeloos wordt, wijl men het als zoodanig adverteert? Zoo er met recht geklaagd wordt over nood aan priesters, dat men dan niet met priesters kwansele, als ware daar een overvloed, zoo groot, dat het intellectueele uitschot als overtollig behandeld kan worden!

Had men te maken met zekeren heer te Rotterdam, die Hermans heette, grappige stukjes voor een dagblad schreef, daarvan als ongetrouwde man kon leven, terwijl hij bovendien over de filmkunst bij tijd en wijle beweerde, dat hij haar vrijwel uitgevonden had, we namen genoegen met een hulde, die in zulk een mensch geen hoogen ernst erkende; nu het een priester geldt wordt deze lof de zwaarst denkbare blaam.

Men leest in hetzelfde feest-artikel vervolgens:

‘- Hoe werd u journalist?’

‘Ik hield niet van den preekstoel’, zegt deze predikheer en hij begrijpt niet, hoe hij daarmee zijn verlegenheid verraadt.’

Er is nog meer, dat hier niet wordt begrepen. Meent men het katholieke volk een dienst te bewijzen, door diegenen onder zijn priesters, die ‘niet houden van’ hun eigenlijke werk, af te schuiven naar wereldsche functies, waarin zij dan maar niet zoo ernstig genomen moeten worden? Onthaalt men ons op priester-humoristen, die door geen biecht te hooren, komiek zijn geworden? De man, die niet van preeken houdt worde een leuk-doend journalist, de man, wien zijn parochie niet bevalt, trekke zich terug in een eigen

[p. 385]

maandblad, de man, die voor huisbezoek ongeschikt is, blijke ergens anders wel bruikbaar, waar hij zich zelf niet hoeft te zijn: Ziedaar een gevaarlijke methode van clericalisatie der openbare betrekkingen!

Doch is er venijniger beleediging denkbaar voor het katholieke volk dan te zeggen, dat men te verlegen is om het op te wekken tot deugden, wanneer men niet schroomt, zich moeite te geven om het op te vroolijken tot kortswijl?

Er is een fanatisme van de middelmatigheid, en dit fanatisme vertoont zich hier te lande in de veronderstelling, dat de priester, om de beschaving te bevorderen, zoo weinig mogelijk priester moet blijken. De sacramenten prijs gevend voor drukletters en het Woord van God voor den humor zijner vinding, voor het beleid zijner staatskunst of voor de resultaten zijner studie, begeeft zich de ‘andere Christus’ in een gevaar, dat hij persoonlijk doorstaat misschien, maar nooit ten onzen bate, wanneer hij niet herkenbaar blijft als de priester, die hij is. Het goede volk, dat bidt om goede priesters, krijge geen steenen voor brood, geen grijnslach voor troost en geen onherkenbare wereldlingen voor verzorgers van zijn hoogste heil!

In Amsterdam houdt een derde deel der katholieke bevolking zijn Paschen niet; er zijn zielzorgers te weinig in bijna alle groote steden van Europa; parochies in Frankrijk zijn uitgestrekter dan provincies in Nederland; de bekeering van Scandinavië wordt door gebrek aan onderlegde geestelijken tegengehouden, en onderwijl worden zij, die zich eenmaal tot leniging van dezen nood geroepen gevoelden, - worden zij, die tot voorziening in deze hoogste behoeften werden gewijd, heden gehuldigd en gevierd, omdat men, hen ziende, hun roeping niet aan hun persoon herkent! De parochiezorg wordt gedeeltelijk waargenomen door werkers in het zoogenaamde ‘leeken-apostolaat’; de bekeering der verdoolden zelfs wordt grootendeels aan ongewijden vertrouwd, omdat er voor den grooten oogst te weinig

[p. 386]

werklieden zijn, en onderwijl stelt men priesters op eereposten en huldigt hen te hooger, naarmate zij zich minder priesterlijk voordoen!

De clericalisatie van het openbare katholieke leven is een groot gevaar, niet omdat leeraarschap of staatsambt hierdoor aan onbevoegden zou komen, maar omdat de priester hierdoor zal ophouden als priester herkenbaar te zijn.