De Gemeenschap. Jaargang 7

[p. 277]

Boekbespreking

J. Riemens-Reurslag en R. IJzer. Groei. Deel I: Ontwikkeling der opvoedkundige denkbeelden. - Uitg. Kemink en Zoon, Utrecht.

Dit boek, waarvan verschillende onderdelen door ter zake kundige auteurs werden geschreven, behandelt overzichtelik en in een vlot tempo de geschiedenis der opvoedkunde. Toch lijkt het achtste hoofdstuk: De Jezuieten, door Drs. J.W. Kemper S.J., enigszins in deze vrijzinnigheid verdwaald, nu het geen andere dienst heeft te verrichten dan een voorbije phase weer te geven in de ontwikkeling, die natuurlik in deze geschiedenis wordt gezien als een gestadige groei en vooruitgang. In het twaalfde hoofdstuk wordt dan ook gesproken over de ‘overwinningen van de geestesvrijheid op het dogma’, terwijl aan het slot geklaagd wordt over ‘een schadelijk insect, dat aan ons heele opvoedingswezen knaagt’, met welk insect ‘het sectarisme’ wordt bedoeld.

Deze waan, die een ontwikkeling ziet in verwikkeling en ‘een paedagogische réveil’ in allerlei uiterlike acties maakt dit boek onbruikbaar.

De smakeloze manier waarop tegenwoordig sommige uitgevers bekende afbeeldingen en portretten dor een illustratr nog eens laten overtekenen, valt hier pijnliker op, nu de tekenaar zelfs dat niet eens draaglik klaarspeelde.

H.K.

C. Rijnsdorp. Koningskinderen. - Uitg. Koning's Uitgeverij, Baarn.

Kleine geestelike bewegingen buiten de Kerk hebben soms aan het gemis van een objectieve waarheid een hartstochtelike vurigheid gewonnen, terwijl daartegenover een veilig gevoel van zekerheid de katholieken gemakkelik en passief in slaap laat sukkelen. Het argument, tegenwoordig wonderlik dikwijls aangevoerd, dat vurigheid eigenlik niet hard nodig is, omdat de innerlike zekerheid ook de aandacht voor buiten-geestelike zaken vrij laat, lijkt helaas nu en dan op het goed willen praten van een al te duidelik gebrek, ook al is het argument theoreties nog zo juist.

In de roman ‘Koningskinderen’ leeft de zware wanhopige ernst van de gereformeerde belijdenis, met veel kleinzielige kwaadsprekerij onder de broeders en zusters in den Heer, met het binnenkamers bedompte geklets, met de holle galm der zalvende godzaligheid en de angstige verbijstering der nabije godsdienstwaanzin, maar ook met de schroeiende hartstocht van de eenzaam-bevochten strijd om innerlike vrede, het duizelend tasten naar houvast in de afgronden van Gods Woord, het extaties stralende van een open overgave aan de genade.

Het boek is eenvoudig geschreven en gaat bladzijden lang verloren in buurpraatjes, maar daar boven uit geeft het soms op een aangrijpende wijze een beeld van een geestelike hartstocht, tot dramaties konflikt geworden in de boeiende figuur van Simon 't Hoen.

H.K.

[p. 278]

Piet Visser. De zeven fonteinen. - Uitg. Van Munster, Amsterdam.

Wat dit boek had kunnen zijn, en, om zijn inhoud, had moeten zijn, werd het zeker niet. De schrijver, die zijn jeugd en bekering verhaalt, komt bijna nergens tot een uitbeelding, die ons het leven doet herkennen, zelfs al zijn er namen van bekende figuren genoemd, zelfs al zijn de bewegingen, die door de schrijver op een rijtje werden mee- en doorgemaakt, een dagelikse werkelikheid. Het boek is daarvoor te tam, te weinig direct. De orthodoxe sfeer van zijn jeugd is nog het best getroffen. Toch heeft ook deze bekeringsgeschiedenis in al zijn onvolkomenheid een gevoelige spanning, ver buiten de schoonheid om, op zuiver geestelik gebied, een spanning, die echter sterk verkleind wordt door de afwezigheid van een behoorlik uitbeeldingsvermogen.

H.K.

Theophilus. Christus-uren II. - Uitgave: Boekhandel Gudrun, Brussel.

De nederige onpersoonlikheid van het pseudoniem wordt in de overladen mooischrijverij dezer meditaties te niet gedaan. Het is een bar-literaire mystiek, die een sterke gelijkenis vertoont met de toegejuichte gekunsteldheden van pater Van Ginneken.

Hier heeft u een korte overweging:

‘Het Lied van Leed.

Dit doet wel pijn, als mij zóó gespannen staan de zielesnaren in leed. En toch, geslagen den vingerslag in het trilhart van mijn lier, want ik weet: dit is de klank die u bekoort. Sonoor als nooit is zóó mijn harp en luisterscherp als nimmer. Voor U, voor U. Zie me zoo aan, zóó met uw oogen, uw liefdeoogen, zóó wordt de hand mij vrij. Zóó wordt het hart mij groot, en zéker de greep langs de pijnkoorden; zoo bloeit mij, bij het opbloeien van uw gelaat, het lied uit de pijn en de vreugd uit het lied: zoo voer ik triomf over al mijn speelbaarheden.

Ruisch aan, mijn harp, ruisch aan: in de diepten gij 't gekoordte van godgelaten gonzen; in de klaarten gij 't gesnaar van hoog toch jubileeren; in de volte mijne lier van lijdend liefde-uitzindren.

O dat mijn trilling U vreugd doet. Dat er iets komt uit mijn leed dat U lief is, en mijn leed, als 't U lof zingt, lief wordt.

Dij uit mijn spel, dij uit tot een zaal van klank: vind ik geen woon, mijn Liefde zal toch wonen. Ik wil haar bouwen op akkoorden 'n huis van dank met zuiver zindermuren en 'n tuin ringsomher van tonen. Ik wil er popels zetten van rijzend geluid, de bijen moeten er hoemen door diepe lindelanen, perken zal ik er leggen van louter snarebloemen, en vooizen liefde-vooizen moeten er hangen van nachtegalen.

Als gij maar woont in mijn huis van klank, dan kan ik zwerven alleen door de wereld. Als ik U maar zetten kan, waar ik omdool met mijn leed, 'n lustpriëel van tonen; als ik U maar heb en mijn harp maar heb, en, al rillen mij de koorden van pijn bij 't aanroeren, als ik uit U maar spelen

[p. 279]

kan om uw lach en uw vreugd en uw Liefde, als ik uw Hart maar win met mijn vingeren!’

Na deze ‘ik-houd-van-het-proza’ - parodie moet u nog even de inleiding ‘Aan den lezer’ gedeeltelik horen:

‘Neem, stille lezer, dit stille boek voor wat het zijn wil, en lees er niet in wat er niet in staat. Het wil niets vervangen, en nog minder iets overbodig maken. Maar als gij iets zoekt voor uw beste ziel, dat gij niet vondt nog bij de menschen, dan zal u misschien uit den klank dezer woorden, de aanvoeling komen waarheen gij gaa nmoet om te vinden.’

Nou vráág ik u!

H.K.