De Gemeenschap. Jaargang 6

[p. 571]

Boekbespreking

M.J. Brusse. Jacobus van Looy over zijn werk.
Uitg. W.L. en J. Brusse, Rotterdam.

Er is bij de dood van Jac. van Looy evenmin veel gerucht rond zijn werk en zijn persoon geweest als dat het geval was tijdens zijn leven. Zeker was die betrekkelike stilte niet gelegen in een ontijdelike genialiteit, onaangeroerd uitgaande boven aktuele verschijnselen en stromingen; waarschijnlik wel in de stage rust, waarmee dat werk bleef voortgaan op de eens en goed begonnen wijze, die nu eenmaal de geest niet diep peilde of greep en zo zij dat wel deed, in ieder geval verborgen onder een overmatige aandacht voor de zintuigelikheid.

Die aandacht was echter zo zuiver en doordringend, zo eerlik van gevoel, zo innig van liefde, dat deze zintuigelikheid, - al was zij de oorzaak van de onmacht om een roman, om figuren te scheppen -, dieper de ziel benaderde dan veel direkte en geforseerde spiritualiteit, die zinnelik te schraal bleek om menselik te zijn.

Brusse deed een goed werk met de uitgave van het gesprek dat hij met de vijftig-jarige Van Looy mocht hebben. Hij is het: beperkt maar vurig van aktiviteit, zeldzaam geabsorbeerd door zijn ‘vak’, eenvoudig en nederig maar met een besliste zelfkeurende onafhankelikheid.

Nieuws bevat dit boekje niet zozeer, al belicht het interessant Van Looy's verhouding met de Nieuwe Gidsers in de eerste jaren van zijn schrijversloopbaan en verklaart het wat Zebedeus voor Van Looy betekende.

Maar ook zonder dat is het goed om deze ras-hollandse kunstenaar te horen ‘spinnen’ over zijn werk en over zijn leven, bij hem, als bij weinig anderen één.

H.K.

Kris Engels. Heemvaart.

De schrijver geeft aldus de bedoeling van deze brochure aan: ‘Het spontane ontstaan van heemvaart openbaarde de behoefte aan diep levensbesef en kristelike beschaving onder katolieke studenten in Nederland. Individualisme en materialisme lieten nood en leegte achter en et verlangen naar bewuster leven in Kristus, en toen de tijd rijp was, ontsprong daar voor zeven jaren een beweging aan, die weldra heemvaart heette, omdat ze een beweging naar God, een heemvaren wilde zijn.

Geleidelike ontwikkeling stippelde lijnen uit, waarlangs deze beweging geleid zou worden. Steeds meer won de gedachte veld en vond zij belevers aan alle universiteiten van ons land.

En nu langzamerhand allen uit et studentenleven getreden zijn, die heemvaart aan et bewegen brachten, willen we tot eigen toets en ter verspreiding wapenschouw houden’.

[p. 572]

Ook zonder te werken naar het bekende schema, dat Mr. André Peters in zijn inleiding aangeeft: ‘een retraite is geen missie, is geen triduum, is geen rekolleksie, (een schema dat trouwens veel vroliker luidt, maar dat is een andere kwestie), was toch deze wapenschouw van meer betekenis geworden, tenminste ter verspreiding, als de schrijver niet zo pijnlik geconcentreerd was geweest. D.w.z. op zijn zinnetjes. Want die zijn al te sober tot de abstracte ‘kernen’ teruggebracht, zodat de bedoeling niet altijd helemaal duidelik wordt voor de niet-heemvarende lezer. Een voorbeeld:

‘Gedurig binden afspraken: groepsgewijs aanvaarde gewoonten, waar stijl en richtlijnen in verwerkt zijn. Groeien en uitbotten van heemvaartleven verruimt en verinnigt de afspraken en naarmate deze algemener worden, gaan ze weer nieuwe richtlijnen vormen en de stijl niewe diepte en kleur geven.

Zo dient alles en wordt gediend in vruchtbaar wisselwerken. Zo heeft ieder en alles waarde voor et geheel en werkt et geheel in. Gedachten vormen persoonlikheden en groeiende persoonlikheden ontwikkelen ideën in karakteristieke gedaante. Aan de bronnen van kristelik leven wordt geput en geheveld naar de gemeenschap. Gaan en doen gaan naar God. Heemvaart!’

Deze verkeerd-toegepaste taalsoberheid zou niet te betreuren zijn, als overigens niet overtuigend uit deze brochure bleek, dat dit soort heemvaart een vorm is van de in veel jonge mensen ontwakende wil tot herstel der diepste levenskrachten. De vurigheid van deze wil zal in staat zijn de beperkingen van de vorm te overwinnen.

H.K.

Annie Salomons. Verhalen uit het Verre Oosten.
N.V. Mij. tot verspreiding van goede en goedkoope lectuur, te Amsterdam.

Het verre Oosten is meest slechts stoffelik aanwezig, de verhalen zijn voor het grootste deel verhaaltjes. En toch is dit boek - als zoodanig - behoorlik geslaagd. Het klinkt hier en daar wat te gevoelig, de geschiedenisjes gaan zelden diep, maar ze zijn strak van een weldoende eenvoud in woorden, zeer onderscheiden van de gewone vrouwenpraat in de vele lange romans-met-bedoelingen. Het is behaaglike lektuur, in de gunstige betekenis van dit gevaarlike woord.

H.K.

Een schoone en wonderlijke historie van den Zwaanridder.
N.V. Senvire, 's-Gravenhage.

Volgens de titelpagina werd deze meer wonderlike dan schone historie ‘naar het oude volksboek opnieuw verteld door Joh. Vorrink’. De bedoeling van dat navertellen is mij niet duidelik geworden.

Was het de moeite waard geweest het oude volksboek opnieuw uit te

[p. 573]

geven, dan had dat moeten geschieden in de oude vorm, zoals dat met meerdere van deze volksboeken is gebeurd. Of de stof had kunnen dienen tot een op zich zelf staande herschepping, zoals Streuvels de oude geschiedenis van Genoveva van Brabant daarvoor gebruikte. Wat Joh. Vorrink nu deed lijkt overbodig, daar het boek in deze vorm immers geen reden van bestaan heeft voor onze tijd. Wie een oud volksboek wil lezen, heeft daarvoor de omzetting in nieuw-Nederlands niet nodig; voor een waardevolle herschepping was Joh. Vorrink zeker niet de aangewezen man. Zodat alleen Victor Stuyvaert overblijft om te loven: zijn houtsneden verluchten dit namaakboek ver boven de waarde.

H.K.

Otto Lehmann-Russbüldt. De bloedige Internationale der bewapenings-industrie.
Uitg. Erven J. Bijleveld, Utrecht.

Natuurlik is dit boek, werkend met cijfers en statistieken en beursberichten, eenzijdig. Natuurlik dringt de schrijver niet diep genoeg in het wezen van de mens door. Natuurlik trekt hij daardoor zijn conclusies te eenvoudig en te gemakkelik. Maar, veel liever deze hardnekkige, ondiepe eenzijdigheid, dan de quasidiepe, op troebele intuïtie steunende en bij dit alles nog ondieper gewichtigheid, waarmee romantiese spelers op het internationale schaakbord onmenselik uitmaken hoe het in de wereld had behoren te gaan, en hoe het, om hun opvatting van beschaving te verwerkeliken, zal moeten gebeuren. Dit gevaarlik verbreden van beperkt histories inzicht, dit algemeen geldend maken van subjectief ‘aanvoelen’, dit lichtzinnig hanteren van de stelling, dat de mens nu eenmaal onvolmaakt is, zou werkelik de nodige waakzaamheid kunnen verlammen onder een ontvlambare jeugd, die van beweeglik meespelen houdt en achter geestdriftig avontuur zich geen barbaarse ellende realiseert.

De bedoeling van dit boek is: aan te tonen, dat er een internationale industrie bestaat, die wapens fabriceert, niet om het vaderland te verdedigen, maar om er geld mee te verdienen; m.a.w. aan te tonen, dat een franse soldaat die kogels verknoeit, daardoor het dividend doet stijgen van duitse aandeelhouders. En vervolgens, dat het nijver fabriceren van deze wapens een der bij-oorzaken is van een gevaarlike spanning tussen verschillende naties. In deze bedoeling is het boek geslaagd. De nederlandse vertaling bevat een aanvullend hoofdstuk over o.a. Colijn, de Koninklike Petroleum-Maatschappij; ‘Onze Vloot’, enz.: een verzameling van instellingen en personen die blijkbaar vaderlandsliefde, koloniale activiteit en hoge tantièmes op een duistere wijze weten te vermengen. Waarom is de kennis daarvan niet te halen uit onze katholieke pers? Wordt het niet hoog tijd boven dit bloedig internationalisme, dat uit hebzucht het nationalisme aanhitst, de volkeren daadwerkelik te tonen, dat er een geestelik en onbaatzuchtig internationalisme van de Kerk bestaat?

H.K.

[p. 574]

Beknopte Geschiedenis van de Oud- en Middelnederlandsche Letterkunde, door Dr. J. van Mierlo S.J.
Uitg. L.C.G. Malmberg. 's-Hertogenbosch.

In 1928 verscheen van dezelfde schrijver de ‘Geschiedenis van de Oud- en Middelnederlandsche Letterkunde’, die spoedig was uitverkocht. De bewondering waarmee dit boek ontvangen werd, liet toch niet



na het soms wat fantastische, gebaseerd op spitsvondige redeneering of geforceerd willen vinden, als onvast te verwerpen, al bleek daarnaast en voornamelijk de schrijver een scherpzinnig onderzoeker, zooals hij zich dat reeds overtuigend had getoond in zijn studies over middeleeuwsche mystiek. In plaats van een herdruk, die een volledige omwerking zal worden, kwam dit boek als een verkorte, maar nauwkeuriger samenvatting.

H.K