De Gemeenschap. Jaargang 5

[p. 15]

Albert Kuyle
Vuur

I.
Vormsel

‘De lauwen spuw ik uit mijn mond,’ zei Christus. Bedenk dit woord, beminde kinderen, als ge straks heen zult gaan naar Uw huis, naar werkplaats, kantoor of fabriek. De genade van het heilig Vormsel zal U de kracht geven, vurig te zijn, waar het geldt Uw God te beminnen en een waar Christen-leven te leiden. Zij zal U maken tot een sterk soldaat in 't groote leger van Jezus Christus. Zij zal U troost geven in het uur van verlatenheid en de kracht om de kruisen te dragen, die God U zal zenden als een wezenlijke beproeving van Uwe liefde.

Bidt! Bidt vurig, en met een warm hart, opdat gij alle genaden moogt ontvangen, die het heilig Vormsel geven kan. En bidt ook, blijf bidden na dezen dag, nu de Katechismus voor U een einde heeft genomen, toch iedere dag, ieder uur, tot Zijn heilige moeder Maria, opdat gij braaf moogt leven, en eens de eeuwige gelukzaligheid moogt ontvangen in de hemel, die van de grondvesting der wereld voor de rechtvaardigen bereid is.’

[p. 16]

De oude pastoor daalde langzaam de preekstoel af. Het was een zware dag. Driehonderd lammeren werden tot schapen gemaakt, en de stad maakte tegenwoordig een sterkte van ziel en liefde zoo noodig. De biechtvader hoorde dingen, die vroeger niet voor kwamen. De zonde was scharlaken. En zoo gauw de katechismus was afgeloopen, had je ze niet meer zoo in de hand. De bioscopen hadden meer licht als de kerk, en de boeken vielen in stroomen de uitleenwinkels uit.

Bidden maar! Bidden, goed bidden. Ze wilden allemaal wel goed, maar het vleesch was o, zoo zwak.

Alle standaards stonden vol kaarsen en de kinderen zaten van de communiebank tot aan het zangkoor. Driehonderd kenden nu de katechismus; voor hoe lang? Ze wachtten op het woord van de bisschop en de zachte aanraking met het Heilig Chrisma, om voor goed het leven in te gaan. Een leger, waar stad en wereld voor open lagen. Meisjes met de glans van een blijde jeugd in het haar, jongens met koppen waarin het bloed fel leefde, en met een begeerte naar het mooie Leven, dat ze nog maar kenden bij stukken en bij droom.

Willem van Zon soesde na over de preek. Hij had geluisterd, omdat de pastoor voortdurend in zijn richting keek.

Nou was er geen Katechismus meer. Hij kende het antwoord op de meeste vragen; maar wanneer had je dat nu noodig?

Een sterk soldaat in het leger van Christus.... Was dat een leger? Dan moest je vechten en je geloof verdedigen. Ze begonnen altijd tegen

[p. 17]

hem over het geloof. Waarom of de pastoor niet trouwde en dat die vette kraaien een fijn leventje hadden van hun centen. Op de H.B.S. werden alle roomsche jongens gepest behalve hij. Hij liet ze kletsen. Je kon wel aan de gang blijven als je daar wat van zeggen wou, en als je wat zei, werden ze vuil. Dan kreeg je keet over de pastoor en zijn meisje. Al die lui waren protestanten die er niet meer aan deden. Was hij lauw? Dat zei de kapelaan altijd als hij ging biechten. Eens in de maand was te weinig, zei zijn vader. De anderen gingen heelemaal niet. Je had ook best fijne flikkers, die Onze Lieve Heer van het Kruis afbaden, en die je 's avonds met een meid naar het bolwerk zag gaan.

Om Fietje hadden ze ook reuzenherrie gemaakt. De kapelaan was bij zijn vader geweest, en die gaf hem op zijn donder. Een snot-aap, die zijn brood niet kon verdienen met zoo'n dèl van een meid. Fietje was heelemaal geen del. Ze tippelden alleen maar samen, maar dat mocht ook al niet. Waarom bemoeiden ze zich er mee? Een keer was er wat gebeurd, buiten, in de hei. Toen had hij zoo'n heete kop, en drooge lippen. Gek. Hij lei al maar aan Fietjes blouse te trekken, maar ze deed net of er niets was. Nou ja, die flauwe kul haalde hij niet meer uit, en daar wist trouwens niemand iets van.

De plechtigheid duurt drie uur. Wierook en adem worden een dikke lucht; het denken wordt opgeschoven. De bisschop zit in zijn troon en de priesters bidden met regelmatige bewegingen van armen en hoofd. Zij knielen en het geluid van hun knieschijf op de steenen altaartrappen komt dof tot in de kerk. De kinderen bidden. Het geloof van tien geslachten teekent zich in het

[p. 18]

gebogen hoofd van de meisjes en het gebaar, waarmee de jongens de rozenkrans laten glijden naar het glinsterende eikenhout van de bank.

Willem bidt; uit een kerkboekje, dat een kapelaan maakte, die het missaal-bidden onnoodig vondt voor de gewone geloovigen. Hij leest van God en de liefde. ‘Ik wil liever sterven, dan U ooit nog door eene zonde te willen beleedigen’.

Hij leest zonder te denken. Straks krijgt hij de middenplaats aan tafel, en denkelijk wat van vader en de zusjes.

Nu begint de bisschop. De kaarsvlammen cirkelen een halo rond zijn hoofd en de loovertjes van zijn mijter schitteren als goud-mozaiek. God, Willem wil. Hij bidt moeizaam met de lippen, maar het hart is ver. Hij vecht eerlijk tegen de gewone verstrooiing, omdat het Vormsel is. De bisschop zegent. De rijen gaan en komen, en de wangen zijn rood, omdat ieder al die oogen tegemoet loopt. Willem gaat achter een jongen met een grijs-gestreepte jas. De vouw in zijn broek valt recht. De jongen achter hem heeft zijn handen alsof hij naar de Communiebank gaat.

Nu Willem. Het Heilig Chrisma zit in een koehorentje met een gouden deksel. De hand van de Bisschop is als een muis op je vel, en de olie is zacht warm. De kapelaan veegt met jeukend-droge watten. Het Heilig Vormsel.

Willem bidt, angstig om het ongewone. Nu is hij gevormd. Wees gegroet Maria, Maria, Moeder Gods, bid voor ons zondaars. Zondaars. Moet hij nu anders zijn? Willem ziet Fietje. Vol van genade, de Heer zij met U! Fietje heeft blond haar. Ze slaat haar vlecht naar achteren. Zij bidt nooit. Maria bidt voor ons, voor Fietje. Nee, dat kan

[p. 19]

niet. Fietje is niet goed? Het meisje is nog dichterbij. Maria!

Moet het zoo? Ik zal Fietje laten loopen. (Ik zal het misschien toch niet doen). Ik zal beter bidden, en me goed voorbereiden als ik ter Communie ga. Vast. Ik zal niet meer 's avonds met de jongens uitgaan. (Misschien kan ik er af komen) Ik zal weggaan als ze vuile praatjes vertellen. (Ik zal het ze zeggen, dat ik anders vast niet meer kom.)

De bisschop gaat de kerk uit. De meisjes bidden door. De jongens draaien in de bank, om te kijken. Willem is moe van de inspanning. Nu is het vlug afgeloopen. Voor hem valt de zon over de prachtige beenen van een meisje. Ze bidt geknield met diep-gebogen hoofd. Ze draagt dunne zijden kousen en lage bruine schoentjes waarvan Willem alleen de blinkende achterkant ziet. Bij de knie loopen de twee lijnen naar elkaar en vallen de rechte plooien van het rokje. Willem kijkt tusschen de vingers voor zijn gezicht door, naar de zijden beenen.

De zon knettert in 't oude raam van de Geboorte en duikelt buiten in de vestibule en over de tramrails.

De vader groeide uit een jeugd vol meiden en vloeken naar het angstig evenwicht van een man met verantwoordelijkheid. Zijn oudste zoon werd al vlug na hun huwelijk geboren, en dit is pas veel later iets heel ergs in zijn oog geworden. God zal alle kwaad straffen; streng en rechtvaardig straffen. Na een Redemptoristenmissie van tien dagen, waarbij de hel voelbaar werd in de palm van zijn hand, was hij omgeslagen. Hij bad uit angst. En droeg dezelfde godsvrucht op

[p. 20]

de kinderen over. Hij sloeg ze om een ijdele naam Gods of een verdomme, verschrikkelijk met de hak van een pantoffel. De kleinere jongens keken door de gekleurde ruitjes van het kerkportaal, wie het lof opdroeg, en zeiden thuis rustig die naam, als vader hun vroomheid wilde controleeren. Willem schold hij uit voor een ploert, een geile gladakker, die hij nooit op de H.B.S. had moeten doen. Hij dreef hem aan zijn schouders tot voor het portret van moederzaliger en riep hem tot verantwoording, klaagde hem aan met schreeuwende stem. Willem zag plots hoe hij pesterig lachtte als moeder onhandig het vleesch deelde.

Het eindigde meest met woedende, venijnige klappen, maar dan rukte Willem zich los, en schoot hij de straat op. Moeder streelde zijn hoofd, toen hij nog vriendje was met kleine Leentje; ze waren allebei tien jaar.

Bij alle prettigs in huis zei ze: ‘Wim, wees stil voor vader. Laat vader maar niets merken.’

Vader bad nu 's avonds voor zijn bed, met tranen genoeg voor tien schurkenlevens. Hij stak zijn hand tot aan de mouw in het wijwatersvat, en liep met een rood prefectenlint van de Congregatie.

De zusjes hielden hun liefhebberijen buiten het huis en het gesprek.

Een scharrelde met een bleeke klerk en had droomoogen; ze dacht den heelen dag aan haar mevrouwentoekomst. Ze hielden van Wim als hij geslagen werd en nog angstiger en woester als hij ‘verdommesche hond’ tegen zijn vader riep. Overigens leefde het heele nest sterk samen. Een eenheid waar Willem niet tusschen kwam. Niet in wilde komen. Waarom hadden zijn zusjes geen

[p. 21]

dansles, en moesten ze altijd met rottige hoeden en mantels loopen?

De heele zwik kon barsten.

Het huisgezin was een toevalligheid. Orde bestond als vrees, en liefde als pure gevoelsact, telkens voor een moment.

(Fragment)

[p. 22]