De Gemeenschap. Jaargang 4

[p. 191]

Korte aanteekeningen over literatuur
Henk Kuitenbrouwer:

III. Dr. Jules Persijn.

Hoeveel malen zou hij, bij eeuwfeest en herdenking, anderen gul en spontaan gehuldigd hebben? Hij stond altijd klaar; hij wist immers, voor iemand er aan dacht, wanneer precies de dag was, waarop Pool of Spanjaard of Rus of Noor, aandacht verdiende? En nooit was 't 'n kort beleefdheidswoordje, dat slechts ontstond door 'n smekende brief van 'n hulde-verzamelende redaksie. Nu, onverwacht, is hij zelf aan de beurt. Jammer alleen, dat zijn stem ontbreekt. Wie zal hem kunnen beschouwen, zooals hij 't, diep en aandachtig, anderen heeft gedaan?

Na de kortelings gehuldigde, somber-prachtige figuur van Karel van de Woestyne, bewijst nu weer de zo anders gerichte en begaafde Persijn de levenskracht en -waarde van 't Vlaamse ras. De wonderlike, sterkende verschijning van de man, die boven alle bittere twijfel van de tijd z'n geest en hart vruchtbaar hield; die, door alle harde moeiten van zijn leven heen, lenig en jong bleef en vol driftige, dorstige aandacht. Bij hem geen gemakkelik optimisme, dat langs de realiteit loopt en zich niet wonden kàn tot vertwijfeling, niet de eenzijdig-besloten bezigheid in verstandelike, analyserende vakstudie, waar geen lastige zijwegen lokken, maar de taaie karaktervastheid, die overwint, het bezielende, bindende inzicht, dat richt en verheldert voor velen; de toegewijde arbeid, die anderen dient.

Z'n werkkracht is legendaries. De ‘honderd boeken’, gevolgd door ‘millioen boeken’, waarmee Papini z'n auto-biografie schetterend opende, werden bij Persijn waarschijnlik werkelikheid. Maar hij làs niet alleen, in durende, ondoofbare harsttocht; hij zag samenhang en onderscheid, peilde krachten van op- en neergang. Uit alle tijden en talen vonden de boeken hun weg door zijn hoofd en hart. Hij redigeerde, levend en luisterend naar alle

[p. 192]

geluid, 'n tijdschrift; schreef breedbewerkte studies over vroegere en hedendaagse litteratuur; ondernam Warande-wandelingen, die vaak bonte en boeiende ontdekkingstochten werden naar de meest-uiteenlopende richtingen; speurde met fabelachtig uithoudingsvermogen naar gegevens voor z'n werk over Schaepman, doceerde, hield talloze lezingen .... en bleef, zoals Jozef Muls in het huldigingsnummer van Dietsche Warande en Belfort zegt, trots zijn ontelbaar kroost ‘de jongste van ons allen’.

Zelfs bij een vijftig-jarig feest behoeft hulde niet onkrities te zijn. Zo mag gezegd worden, dat Persijn als gids in 't groot, als gids over de wereldwegen der letterkunde zekerder is van zijn gang dan als ontleder van details. Hij, die zich gewend beweegt tussen alle wijsgerige stelsels, vergelijkt soms te gauw ongelijksoortige grootheden. Maar 't zijn de fouten van zijn deugden. Z'n hart klopt erg vlug; bij zijn ontzaglike eruditie heeft hij 't kind in zich bewaart, dat zo spoedig verheugd is; de eerbied voor 't mysterie der schoonheid heeft hij nooit in zich geschonden. En daarom is 't geen teken van krachteloosheid, dat verschillende generaties hem hartelik huldigen. De eerbied voor de schoonheid heeft hem behoed voor eenzijdig partij-kiezen. Het vlaams impressionisme is 'n weelde-tijd voor hem geweest, maar toen de jongeren de boeien verbraken, heeft hij gewacht en gezwegen, tot hij, die niet vastgeroest zat in uiterlikheden, hun houding begreep. Zo werd hij de zeer bizondere professor, die zich niet te deftig voelde voor 'n dichter als Paul van Ostayen.

Wie zich verwonderde, na 't overzien van de geweldige arbeid door Persijn verricht, dat nu pas z'n vijftigste verjaardag tot hulde dwong, beseft tegelijk, dat, door z'n onvermoeide werklust, deze leeftijd nog vèr leek. Maar dode getallen betekenen toch iets en zonder de, naar wij wensen hoopvolle, toekomst te vergeten, wordt hier dankbaar getuigd van de diepe en vruchtbare dienst, die hij, in mannelike eenvoud en volhardende vastheid, z'n volk bewees.

[p. 193]

J. VOSKUIL: Compositie.