De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 205]

De Unie van Utrecht (1919)

III. (Slot).

In laatste instantie vormen alle cijfers een zeer onvolledig bewijsmateriaal, en wordt de bewijswaarde van feiten ondergraven door de beperkte beteekenis der actualiteit.

Er resten ons twee dingen: de stellingen en het beginsel boven de actualiteit, en de liefde. Hierna kunnen allen, die aan onze voeten zaten om het krakende bewijs te hooren, en de spitsvondige redeneering, de zaal verlaten. Alle sociologen en oeconomen, vertrekken. Alle propagandisten voor het gehalveerde ideaal, opstaan. Allen die nog iets hadden te vragen, mond houden.

Omdat de liefde geen bewijs is, zult ge dit aanvaarden zonder berekening, en omdat hartstocht beveiligd is voor een beredeneerde analyse, zult ge u overgeven.

De democratie is niet meer in de mode, en de revolutionnairiteit is uit de Hollandsche bourgeois-salon even hevig uitgeknikkerd, als ze er met triomphante mildheid werd ontvangen. De geest van de Oostinjevaarders, heeft zich niet verloochend, Jan Pieterszoon Coen's bleeke dievenbloed resulteerde in dit geslacht van humane patroons en ethische liberalen. De periode waarin de roode geranium op de zwarte rok-revers de finishing-touch was voor de man met fijne ideeën en opmerkelijke vooruitstrevendheid, is voorbij. Een nieuw attribuut voor de bloedelooze burger is gevonden: het fascisme. De laatste creatie van Jan Salie, de nieuwste parade-plunje voor ons geestelijk voddenpak.

Achter de saaien gordijnen van de groote stadssociëteit konkelen de liberale, en liberaal-katholieke heeren met de energieke koppen (hij is met niets begonnen, en nu, kijk hem daar zitten. Dat is energie, dat is wilskracht!), en staren naar de spruiten van hun vunze milieus, waarin de eerste symptomen van een timide heldenvereering zich openbaren. De jeugd heeft genoeg van de arrebeiersbeweging, nietwaar? Het moest immers wel spaak loopen.

En de mijnheeren met de kostbare buiken wiegen in hun luxe wagens naar huis, en zinnen op de nieuwste loonsverlaging, ter vermindering van de productiekosten.

O, die vervloekte leugen, dit starre masker van enthousiasme, waarachter zich het gemeenste egoïsme, de bruutste, grofste geest op den loer heeft gelegd. En zoo is dit een ándere stelling tegen de voortschrijdende geest van vernieuwing. Want er is méér te bekampen. Er is een zeker type menschen, dat er de oorzaak van is, dat het woord

[p. 206]

‘vrijgestelde’ hier en daar een scheldwoord is geworden. Het zijn de holle vaten, die klinken konden en rumoeren, en die nietshoudend blijken, nu er naar water wordt verlangd. Want het is niet moeilijk om in de hoogdruk van tabaksrook en zweet demagogische phrasen door een zaal te donderen, maar het is zwaar om zich in volle liefde en opoffering te geven voor de verwezenlijking van een ideaal. Gaat het er niet nu en dan op lijken, alsof de grootste vijanden van de nieuwe gedachte opgroeien in de milieus van de organisatie? De ‘democratie van den rijksdaalder’ is een gevaarlijk ding.

Onder het jongere geslacht groeit het fascisme. Dat is de leus, waarmee men dagelijks de hoop op een exodus uit deze maatschappij van slavernij en onderdrukking tracht ter neer te slaan.

Het is niets verwonderlijks. Het is de basterdgeest van dit gevloekte ras van achter de toonbank vandaan gekropen industriëelen, de oudvaderlandsche winzucht, dezelfde die ‘appeltjes spaart voor den dorst’ en van een ‘energiek’ man eischt, dat hij voor zijn veertigste, ‘zijn schaapjes op het droge heeft.’ Het is de onrust van de oude juffrouw, wier spionnetje beslaat, de huisbakken geest die de blauwe horretjes heeft uitgevonden.

Dit alles is verheugend, want men komt tot zichzelf. Dit is de ware ondergrond van ons jong geslacht, die door een avontuur, dat onder een Zuidelijken hemel blinken kon en schitteren, wordt losgewoeld, en nu drijven komt op het loome, slijmerige water van ons Hollandsch binnenvaartje. Wat hebt gij anders gewild? O, armetierige studenten, loome burgermanszonen, die uw menu's verruild hebt voor een hol manifest, en uw geurende balboekje voor de Oranje ‘Vaderlander’. Ga door, ga door, en wees eenmaal in uw kleine leven eerlijk, eerlijk klein. Gij, academische zonen uit nog academischer geslachten, die de prilheid van uw oogen verzadigd hebt aan een professoralen baard, en uw veerkracht hebt stuk gedanst met uw studeerende medeplichtigen. Dit is uw uur, dit is de dag waarop we u duidelijk hoonen, omdat gij duidelijk geworden zijt. Het moest toch wel, nietwaar? Zoolang men juist kon doen of er niets gebeurde, zoolang het rose abat-jour van een luxe jeugd was gehangen voor dit felle licht, kon men rustig blijven. Maar nu, nu de daver gaat schudden in uw enge kringetjes, nu de nieuwe tijd gaat vreten en brokkelen aan uw kinderlijke gevoelens van eigenwaarde, aan de voornaamheid en de maatschappelijke beteekenis van uw familie. Nu het berekende afsterfsysteem van uw opvoeding niet heeft kunnen beletten, dat gij opzij moet, opzij, langs de weg, waarover de arbeid gaat, nu komt uw laatste restje burgerlijk fatsoen, heel dit complex van waanideeën en domheid dat gij standing noemt, in opstand. Gij spuwt op het gepeupel, niet? O, de kinderlijkheid van uw verzet!

[p. 207]

Ha, stoot uw weeke polsen stuk aan de scherpe kanten van deze tank, breek uw al te rechte ruggen aan dit geweld, zij zal voortdaveren. Voort over uw fatsoen, voort over wat gij uw eigendom noemt, voort over uw familie, voort over uw schijnheiligheid en uw kleine belangetjes!

Alles kraakt stuk, uw voordeeltjes gaan ten gronde, gij zult geschaafd en gebroken worden tot de hiërarchie der waarden is hersteld.

Doe nu geen moeite meer om welwillend te staan tegen wat gij democratie noemt. Wij hebben u niet noodig! Tracht niet meer u te verwringen tot een humanistische jongeling, die mèt de lyriek de opstandigheid wel op de koop toe wil nemen. Neen, neen. Het lukt u niet. Alle poorten zijn voor u gesloten, en het wachtwoord wordt van u niet aanvaard. Gij kunt het niet. Gij hebt uw sandwiches gegeten, waar wij met het ‘zure brood van onze manlijkheid’ het bittere van den arbeid braken. Gij kent de druk der onderwerping niet. Weg, uw schouders zijn te recht, daar heeft geen juk in gelegen. Gij kent de armoede uit de verhalen van uw vader, die een gedecoreerd vincentiaan is. Gij hebt uw persoonlijkheid te teer gemaakt, en gij kunt niet meer, in één gloeiïng van liefde u zelf vastsmelten aan de rots van het proletariaat. Gij zult aan alles verliezen, en ons vertrouwen hebt gij nooit. Red u, vlucht, en verzaak uw sympathie en uw gevoeligheid. Het is niet goed naar dieren te kijken die los zijn. Het klauwend gebaar naar een voor ons beter tijdsgewricht rekt zich over uw hoofd. De branding beukt om de wereld, en het schuim spat tegen uw weeke lijven. Gij, met uw vodden, met uw fascisme, met uw persoonlijkheid, gij die u getourmenteerd voelt in deze tijd, terwijl gij voortdroomt in het genoeglijke slaapsalet van een vorige cultuur. De zonnestelsels gieren over uw hoofd, en de melkweg kromt zich bij de ontzaglijke siddering van dit leven.

Veel te hard zijn de consequenties voor uw kleine kracht, en zwaar treffen we allereerst uw persoonlijke levensgewoonten en de ijdelheid van uw milieu. Gij zult gebroken worden, verpletterd, omdat gij niet knielen wilde voor deze Evangelische bewustwording.

Langzamerhand worden de proporties grooter. De bondjes en de wetjes, alle regelingen krijgen een grootsche achtergrond: een ganschelijk nieuwe constellatie van het maatschappelijk bezit. Wie meent dat we met de achturendag, en met de veranderingen die hebben plaats gehad in de maatschappelijke verhoudingen, reeds voldoende of bijna voldoende vorm hebben gegeven aan een, (eerst veel te laat geboren), nieuwe bewustwording van het sociaal recht, hij ziet de zaken wel erg eng en vanuit een groote mate van vermeende evenwichtigheid. On-

[p. 208]

getwijfeld zijn wij in de complexen van arbeids- en sociale wetten nieuwe waarden rijk geworden, welks bezit niet valt te onderschatten. Maar toch, dit alles is slechts de zeer beperkte uiting en het zeer voorloopige resultaat van een machts-ontplooiïng van de organisatie van den arbeid. Al te veel wordt nog de vergissing gemaakt alsof de blauwe horizont benaderd zal zijn, indien het volledig uitgewogen menschwaardig bestaan voor den arbeider zal zijn verkregen. Terwijl dit toch niets anders is dan een herstelling van vroeger begaan onrecht. Eerst na deze achturendag, na deze loonstrijd, komt de groote worsteling om de plaats van den arbeid onder de waarden, die het wereldleven beheerschen. En daarmee wordt de strijd verlegd van het terrein van de plicht en de geoorloofdheid naar het terrein der mogelijkheden.

Dit alles is niet genoeg. Omdat op u allen de harde taak rust, niet gedwongen, tòch uw naasten te beminnen gelijk gij u zelf bemint. Dit gebod staat boven de wetenschap; het slaat elke redeneering stuk. En de vloek daalt over Europa en zal dalen, omdat men ons, katholieken niet meer daaraan herkent, dat we elkander liefhebben.

Er is tusschen een katholieke werkgever en een katholieke werknemer dezelfde onchristelijke verhouding, dezelfde afstand van maatschappelijke meerder- en minderwaardigheid, als is tusschen een liberale patroon en zijn personeel.

Dàt is de schande.

We zijn gelijk geworden aan de heidenen, en hierin ligt de oorzaak van het grootste gedeelte van alle ellende en alle verwording.

De zelfkant van de katholieke bevolking komt voor het grootste gedeelte op de hoofden van onze werkgevers, die het Evangelie alleen kennen uit de Zondagsche voorlezing, en die het iederen dag opnieuw verkreukelen en verfrommelen in hun sociale daden.

O, één minuut het klare zien voor deze allen!

Een minuut de bezinning op de waarde van dit alles onder het Eeuwig Licht. Een minuut de durf om dit sociale stelsel te vervangen door de absolute liefde, zoo, dat het volk Gods een stralend licht is in deze duisternis, een witte stad op een berg.

Laat deze dag, die u allen voert in Gods huis, laat, ik bid het u, de liefde in u zegevieren. Zie, hoe dit is: de Koning gaat voorop, Hij, die blinden genas en het volk zéér liefhad, dat Hij uit de sloppen en stegen riep om Zijn witte kleed. En hoe zijt gij nu? Uw persoonlijkheid valt, en uw standsbewustzijn, en er is niets van al het verworvene, dat u voor de oogen van den Vader bedekken kan. Nu dan, nu gij niets zijt dan Zijn kinderen, de arme, de uitgeschudde door de vorst der duisternis, de verlatene, de zieken allen naar de ziel.

[p. 209]

Voel nu uw leven als het vijandige, uw maatschappelijke verhouding als een zwaar kwaad.

Hoe kunt gij, zonder terughouding, dit koor versterken, dit huisgezin Gods?

Laat in uwe huizen, in uw handen en harten de lamp der liefde brandende zijn, en nooit uitdooven, omdat de Bruidegom komt op een uur, dat gij niet voorziet, en opdat Hij schreiden moge langs uw klare gezichten, en door uwe lanen van licht.

Sacramentsdag 1925.

ALBERT KUYLE.