|
| |
| |
| |
Un wonderbaorluk aoventuur.
Door H.J.K.
Ik heite Gait en wonne in en klein plaesken in den achterhook. Met ne oolde meid Triene en mien breur Klaos hoolde ik zooveulle as hoes, en al hewwe gin aoverdaod, gebrek kenne wy ok neet en das al veulle weard. Wat kan en maenske op disse waeld nog maer wunsken. Ik veule my dan ok zoo gelukkig en tevraeden, da'k neet laoten kaan, der iederboots aover te prakkezearne. Y mot begriepen, da'k op mienen oolden dag, lo'k maor zaegen, an 't vryen bun eraakt. Now zeu'j al lichte zaegen: ‘Wat kan ons dat verschaelen?’ en ik kan ow daorin ok gin ongeliek gaeven, zoo stik en al, maor ak ow vertaele, hoo oof die vryerasie in de waeld is 'ekommen, dan zeu'j, duch my, wal wark haeben, da'j ow lachen laot. En um en ander an 't lachen te maken, daor he'k altied schik in, umda'k et ok zelvers zoo gaerne doe. Now
| |
| |
waet ik wal, dat er sommige maenske bunt, die schienen te meenen, dat lachen zundig is, maor an zuk soort maenske hek altied nen gloepsen hekel ehad. Dat zal wal kommen, umda'k zelvers al mien laeven maer van lachen heel, as van grienen. Too'k zonnen jonge was, ha'k daor wal is frui veulle las van, da'k zoo onbesoesd gauw lachen mos, Maenske, dee oolder en wiezer wazzen, nammen my dat wal is naar kwelluke, umda'k et somties oetgiern mos, as 't nummedalle passen. Bô jao! mien breur Klaos, den al zien laeven en baetjen onbehouwen is ewes, viel, too te nog nen jonge was, es oet nen appelboom tusken den boernkool en daor bleef 'e wal tien minuten net zoo stille zitten, of e van de prins gin kwaod wis. Ik zagge al gauw dat e oet den âom was evallen, en was ok wal benoud, dat e ongemak zol ekraegene haeben, maor tooch mos ik aevendeksels lachen, te maer doo moeder oet et hoes kwamp loopen en um en maol oof wat vuur den achtersten sloeg, um der op dee maneere den âom weer in te kriegene.
Ok waet ik nog zoo good as den dag van van dage, hoe my de koe is gink loopen, dee 'k langs de waege heun mos. Ze hadde, too 'k in 't laeste by 't hoes kwamp, ne heele boel kool op-e-vretten.
| |
| |
Vader, dee ze egraeppen hadde en ze now zoo lange in onze weideke vuur de duure heun, hiel my, zoo gauw too te my zag ankommen, de voes toe. Daor zok meedde haeben, umda'k et beest hadde laoten votloopen. Vuur disse keer kwam ik der nog maet en rapplement oof. ‘As y de koe neet hoolden kunt’, zei e, gaot dan maor naor 't hoes, kwaojen jonge! ‘Vader!’ zei 'k, ‘de vleegen plaogden uur zoo, da'k ze onmeugeluk hoolden kon.’ ‘Zaegt leever, da'j 't neet doon wilt’ zei vader wier, ‘pak y maor duksels gauw de biezen, anders krieg y un ongemakkeluk pak ransel, heur y!’ Ik seukkelden op 't hoes an, as oof ik twee beene in eene haose hadde, want ik begraeppe wal, da'k van moeder ok nog en flink staantjen te wachten hadde. Maor he'j 't ow laeven! daor leup my onze Blaes al wier veurby en Vader reup, al wat 'e kan: ‘Griep, jonge, griep, griep!’ Maor ja wal, daor was gin griepen an, ok maet den baesten wille van de waeld neet. En toe 'k ummekaekke zag ik vader laankveraekkend in 't greus liggen. Hy mos hoesten, dat e zwartwodden, want deur de veralteraerdheid hadde by ongelukke ne proeme tebak, dee te in de mond hadde ehad duur eslokken. Vader hoesten ik lachten, lach y neet zoo haeb y neet. En of e ok al haellig wod- | |
| |
den en foeterden, dat heelp niks; ik kon van 't lachen neet oetscheiden.
Maor dat is now al zoo lange leene, da'k der de helfte wal van vergetten bun. Wak ow iegelijk vertaellen wol is wat anders, - hael wat anders.
Y mot begriepen, da'k laest 's aovends 't hoes kweem, zoo meu as ter too, want ik hadde den heelen dag de haande vol wark 'ehad. Mien breur Klaos toch wes fenaol van streeke. Hij kon neet op oof dale van piene in de rugge, en 't koolde zweet leep um van de kop, zoo benoud was e. Hij kon 't in 't baedde haoste neet hoolden zei e, en dat was klaorbliekeluk ok wal de waorheid. Wat mos ik doon? Nao den dookter loopen, dat was ok nen toer van woor bu'j my, want den wont vaerder as en uur van onze hoes oof. Onze Triene hadde al de hoesmiddeltjes al an-e-sprokken, maor alle muite was vergeefs ewes. ‘Mien leeve Gait’, zae ze tegen my, ‘daor 's niks an te doone. Ik haebbe my al of-e-marteld maet den kearl, maor ik kan niks gin verwin kriegen. Traek toch zoo gauw a'j keunt ow baeste spil an en loopt nao den dookter.’ Zoo a'j begriept, mos ik der op oof. De butte dee'n my vinnig zaer, dat wik ow wal gaerne betuugen, maor daor zat niks anders vuur my op: gaon zo'k en gaon wo'k. Zoo gauw
| |
| |
ak kon, maakten ik maor da'k et hoes oet kweeme, waor onze Triene en mien breur beiden uur baeste deen, um 't my onverdraecheluk te maken. Maor toe 'k good en wal oet de narigheid oet wazze, kon'k van stievigheid in de beene onmeugeluk an den trad kommen. 't Eenigste, wat der op zat was, op nen soksak te loopene, teutdat my de butte en baetjen leus wazzen ekommen. Maer veur da'k nog zoo vaer wazze, wodden den zaandweeg zoo onbenullig smaerig, da'k wal bedaarn mos, oof 'k wool oof neet. Ik ginge now haar en dan stie, zoo geduldig, dat et my en paerd van twintig jaor en nog en baetjen neet hadde keunnen gebettern. Maor wat heelp dat? De haele waeg was één modde en al modde. Ik zoochte in den duustern de kaante, waor en spier oof wat greus gruide, maor umda'k arg byzeende bunne, ha'k daor nen heelen toer maedde. Jao, toe'k der endeluk zoo vaer maedde was, d'ak et greus onder de veute hadde, trad ik der altied nog deurhen, zooda'k daor ok al net zoo min bate vonde, as in 't milten. Et slimste was nog, da'k de klompe hadde motten anholden, waant stevels ha'k neet en miene schoone wazzen van onderten zoo kapot as nen gek. Ik mos kompleet recht toe recht an loopen en mos maor zoo duur modde en
| |
| |
andere smaerlapperye henplearn, zoodat een en ander my manges hooge op in de brookspiepe spuiten. Mistreustig sjokkarden ik maor altied vearder, onder 't leefelukke muziek van: kaboem, kabaam, kabaats! Dat wodden my toch op 't laeste wal slim genog en moedeloos zocht ik de kaante wier op. 't Was onbenullig duuster, das vaste waor. Ik kon haoste gin hand vuur oogene zeen. Daor koom ik op ens te kort by den graven; ik zakke maet nen greustosken vot, al leeger en leeger, teutda'k al gauw op de rugge in 't water komme te liggene. ‘Un koold bad kan zooveulle gin kwaod vuur en veraltereerd menske’ zeu'j wal zaeggen, maor tooch, a'j nat van zweet bunt, kump ow zoo eets frui raar op de hoet vallen. 't Wieste, da'k in mien geval meenden te keunnen doon, was, der zoo gauw meugeluk wier oet te mattelen, maor jawal! dat was aer 'ezaeg, as edaon. 't Water stond my heuger as den boksenbaorden en de kaante was zoo onwies glad, dak der neet tegen op kon kommen. Wal twintigmaol ha'k et van niejs e probbeard, maor altied slierden ik wier naor onderten. 'k Wodden zoo heellig as nen spinnekop, maor of ik heellig wodden of neet, - zoo gauw ak wier an de narigheid in 't hoes dachte, krop ik wier al wa'k konne op haande en veute
| |
| |
tegen den wal op, um der oet te kommen. Altied en eeuwig mis! Op 't laeste ging ik is effen staon, um wier op mien verhaal te kommen; maor och, mien leeve menske, wat schrikte ik, too'k opkaekke! Now mo'j ow begriepen, dat 't my krek was, oof der nen kearl onder oet den grond opkweem. Ak my neet vergisten, dan kennen ik de kearl heel baes. Daor ston e veur my en toe te zag, hoe 'k martelden um my umhooge te warkene, lachen 'e, al wat e maor lachen kon. Dat was neet maer as mien verdiende loon, umdak vroeger zoo vake en ander oet-e-lachen hadde. 't Was pik duuster, maor waor hy stond, daor was nen leechten krink, zooda'k duudelijk zien kon hoe 'e my oetlachten. Ik knaeppe de oogene is effen dichte van narigheid aover 't vremde geval, maor deur dezelfde narigheid dee 'k ze al heel gauw wier leus ok. Maet ontzaettinge ston ik die verschieninge nog maor altied an te kieken. Ik vergat heelemaol, da'k daor al langer as en kotteer maet et onderdeel van mien lichaam in 't koolde water ston. Daor begint my et spooksel op ens met ne sleepende stemme, vol weemeudige dreejen te zingen:
‘Eenmaal daagt, helaas! de morgen,
| |
| |
Ik, een nachtuil, schuw het licht.
Angstig knijp ik de oogen dicht.’
Daorop kaek my 't verschiensel o zoo onverschellig an en zae tegen my: ‘Ik zitte in de heugte en blieve maet myn gemoed in de laegte; das, o zoo gemakkeluk en profieteluk. Ik kan ow neet genog anraon um 't zelfde te doön. Das veulle better as daor in den graven te liggen worstelen. Laotet en ander de kristanniën oet et veur halen, krek as ik doö, dan he'j nooit wat te verantwoordene en das vuur en dom menske, zoo as ik en y bunt, veulle weard. Al die nyigheidjes, zoo as spoorwaege en grintwaege is en ongelukke en as ze der kommen, dan zal 't mien schold neet waezen. Ik bun der absoluut tegen, want et ware geleuve geet der mee oet den achterhoek vot. In den goeien olden tied ha'j ummers ok niks van die narigheid en doe gink et toch zoo veulle better as now, dat zaeg ik maor en daor bliev' ik by. Het verschel tusschen den eenen menske en den andern wodt der heel en al duur weg e nommen,
| |
| |
Nee, nee, ik bun wal dom, maor toch neet zoo dom, oof ik begriepe verdekseld goöd, dat maet al dee nye fratsen de waeld fenaol op 't ende leup. Maor ik wil ow groeten en wunske ow daor in den graven wal te reusten.’
Wat was et verschiensel. Ik kreege zonnen argen flouwen smak in de mond en dachte vaste da'k misseluk zol wodden, maor tooch hak nog benul genog um te schreeuwen: ‘Zoo waor as ik Gait heette wo'k da'k hier hondarddoezend elle vandan wazze, dat wo'k!’
‘Mien leeve tied, wee is dat tooch, dee daor zoo afgrieseluk onder in 't waoter zit te wunsken?’ heur ik op ens iemes maet ne bevende stemme zaeggen. En jao zoo waor! daor steet my verachtig et aordige Truuken, waor ik de laeste keer karmse maedde hoolden hadde, van de kaante an te kiekene. Earst wôste ik haoste neet, wa'k zaeggen zol, maor endeluk, daor koom ik wier zoowat by benul en zaegge: ‘Mien leeve Truuken, helpt my tooch is gauw oet dissen graven, want alleenig kan 'k et onmeugeluk raedden en ik modde van aovend nog neudig nao den dookter!’
‘Woor kom y daor toch zoo in 't water te zittene’, zaeg ze too, ‘Y zeult toch, hop ik neet te veulle foezel edronkene haebben!’ Ik zaegge:
| |
| |
‘Foi, Truuken, hoô keu'j now zoo eets van my denken? Un ongelukke zit in en klein huksken, dat moi wal in anmarkinge hoolen. Help my tooch is gauw, waant vuur lange redenaosies he'k op 't oogenblik onmeugeluk tied.’
Vuurzichtig kwamp ze toe nao de kaante. Ze bokten zik zoo vear as uur eets meugeluk was vuur aover, um my de haand te gevene. Ik warke my, zoo as makkeluk te begriepen is, ok zooveul umhooge, as meugeluk is. Maet veulle muite kreeg ik ure haand te pakkene. Maor, och heden nog is toe! daor zakket my de heele boele wier onder de veute vot en ik traekke 't arme Truuken maed de ummedale en op 't heufd in 't water. Dat speet my onnewettene en tooch most ik um de vremdigheid van 't geval ok nog haoste lachen. Daor stonne we now naost mekare in 't water te plompkene. Ik zaegge, too'k maet gronneken klaor was: ‘Mien leeve Truuken, hoo komme we now toch wier oet dissen graven; 't wodt op disse maneere nog veulle slimmerder, as et nog ewest is!’ ‘Das nummedalle, Gait!’ zaeg ze too, ‘maansluu bunt ok altied zoo gauw verbouwereard. Ik zal ow paol gaon staon en dan keun y der op die maneere bees oetmatteln en der my daornao oettreekken.’ Now, daor gink my 't schaopschearn an. Truuken
| |
| |
voolt de haande vuur 't lief en ik trae der in, (ik wil zaeggen, in de haande). Ik geeve my op, maor - kasmaaks! daor ligge ik op de rugge in 't water en zol verzoppen waezen, as my Truuken neet wier op-e-holpen hadde. ‘Foi, Gait’, zae ze, ‘ik laote ow daor ok zoo plos vallen, maor y hadden ok zukke schrikkeluk smaerige veute en y stotten my maet owe kneene de heele musse duur mekare, zooda'k ow wal leuslaoten moste, of 'k wol oof neet. Allo, nog ens eprobbeard!’ Dat was my en geklim, dat et schik en aord hadde, maor ten lesten ston ik toch op de kaante, maor 't water leep my aoveral van de hoet. Um der now neet wier in te vallene trok ik et buis oet. Truuken pakten de eene mouwe vaste en ik trok uur by de andere op et dreuge.
Now vatten my Truuken by de haand en zae: ‘Allo, now moi daodeluk naor 't hoes gaon en zoo gauw a'j keunt in 't baedde kroepen, waant y beeft krek alsoof y de rooze in de hoet haebt.’
Dat gebuurn. Too'k in 't hoes kweem, was onze Klaos ok veulle better, maor ik mos en paar dage in 't baedde blieven liggen, waant ik kreeg de rooze as en peard. Truuken kwamp zoo nouverdan is naor my heuren en toe 'k glad wier klaor was, aoverleie wy, daw we maor samen mossen trou- | |
| |
wen. En dat wowwe dan now ok maor doen, ten minsten, as gin menke van de lezers der eets op tegen hef.
Vorden, 12 Junij 1882.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd