Gard Sivik. Jaargang 7

[p. 53]

Hans Sleutelaar
albert camus
postuum zelfportret

Dixi et salvavi animam meam.

De vragen die mijn leven tot het laatst hebben gevuld, waren voor een nieuwe generatie al geschiedenis geworden, toen ik in 1960, na ongeveer 46 jaar, bij een autoongeluk werd gedood. Mijn veelgeprezen waarden bleken ontoereikend of overbodig te zijn. Mijn antwoorden hadden alleen ons bezield, op wie de oorlog een brandmerk had achtergelaten.

Stond ik, Nobelprijswinnaar, monument van integriteit, inderdaad op het kruispunt van de grote geestesstromingen van onze tijd, zoals degenen oordelen die met mij zijn opgegroeid? Wat wist ik van de denkbeelden en gevoelswaarheden die voorbij de horizon van mijn cultuur, ver van mijn Europese schrijftafel, werden geboren? Wat kon ik vermoeden van de perspectieven die zich sindsdien naar alle richtingen openen in deze snel veranderende wereld?

Mijn taal, ik besef het nogmaals zin voor zin, was de taal van een nobele traditie. Levend in een avontuurlijke tijd schreef ik een gecultiveerde stijl, zonder scherpe kanten of stroomversnellingen. Ik zocht graag de indrukwekkende gedachte en het prestigevoile woord. Van nature verkoos ik het evenwicht boven de uitersten, het historische gelijk boven de provocerende overtuiging.

Ik aanvaardde mijn tijd als een uitdaging en onderzocht de dialectiek van de menselijke opstand. Heeft mijn onderzoek één mens in

[p. 54]

opstand gebracht? Ik heb hem nooit ontmoet.

Ik vraag mij af aan wie ik dacht toen ik zojuist, nu voor de laatste maal, het woord mens neerschreef. Dacht ik aan mijzelf? Mijn tijdgenoten? De ongeborenen? Aan de Zoon die model stond voor dit onbegrijpelijke symbool van vier letters?

Men heeft mij het geweten van mijn generatie, zelfs van onze tijd, genoemd. Dat geweten was, vooral, humaan; redelijk; te naïef om gevaarlijk te zijn; en zo geladen met vertrouwen, dat het een groot publiek met zichzelf en het bestaan verzoende. Totdat het publiek, moreel voldaan, maatschappelijk beschermd, uiteenviel en omkeek naar andere tijdspasseringen dan het zoeken naar ideeën. De jeugd die zich daarna bewust werd van zichzelf, kent mij ongelezen als de ideoloog van het absurde, een caricatuur waarvoor ik zelf de schets heb aangegeven: onder de last van de metafysica konden mijn gedachten zich te moeizaam ontwikkelen om soepel en veelzijdig te zijn.

Ik slaagde er niet in om aan de cirkel van de moraal te ontsnappen. Mijn duivel, begrijp ik, bleef altijd Hitler; mijn goede god moet toch de god geweest zijn die ik dood wist. Wie was ik? Een hoopvolle moralist, werkend met te weinig en te grote gegevens? Een schrijver die het filosoferen niet kon laten? Heeft mijn leven een zin gehad? Zonee, waarom niet?

Wie was ik, Albert Camus?