Fumus. Jaargang 9

[p. 50]

De opvoeringen van de Min in't lazarus-huys, 1683-1821: een overzicht
Marja Geesink en Anna de Haas

Toen Willem Godschalk van Focquenbroch op 17 juli 1668 naar Elmina aan de Goudkust vertrok om daar als fiscaal in dienst van de West-Indische Compagnie zijn fortuin te maken, liet hij bij zijn vrienden nog ongepubliceerd werk achter. Hieronder bevond zich het toneelstuk Min in't Lazarus-huys, een bewerking van Lope de Vega's Los locos de Valencia, dat hij niet had voltooid. Het stuk werd desondanks vier jaar na zijn dood in 1674 uitgegeven bij Jacob Vinckel, overigens tot ongenoegen van Focquenbrochs vriend Johannes Ulaeus, die in zijn Voor-reden in de Afrikaense Thalia meedeelt dat de ‘Autheur [...] haer noyt by sijn Leven toegelaten heeft te ageren: door dien de selve wat te stadigh na sijn sin zijnde, altijdt van hem met stilswijgendheydt is achter gehouden’.¹ Het stuk was niet uitgegeven om toen ook gespeeld te worden op de Amsterdamse Schouwburg, die overigens van 9 juni 1672 tot 25 november 1677 gesloten was. Pas in 1683 zouden de eerste opvoeringen van de Min plaats hebben. Het stuk had toen geen succes en raakte in de vergetelheid totdat het in 1725 weer op het repertoire werd genomen. En toen kwam het succes.²

1 Focquenbroch 1986, fol. π4r.

2 Zie voor de tussenspelen De Haas 2012 en voor de opvoeringsgeschiedenis de inleiding van de uitgave van de Min door Bostoen en Geesink (te verschijnen in 2012).

Verantwoording

Hieronder volgt de opvoeringsgeschiedenis, zoals deze uit verschillende archieven en andere bronnen valt op te maken. De basis wordt gevormd door de onder de Ongedrukte bronnen vermelde archieven. De aanvullingen op deze gegevens worden verantwoord in de noten. In de lijst staan de data vermeld waarop de Min gespeeld werd, samen met de naspelen, de tussenspelen en de divertissementen voor zover deze bekend zijn.

Amsterdam

1683

In 1683 werd de Min enkele malen opgevoerd. Op 29 mei was de première. Het stuk werd vervolgens nog drie keer gespeeld: op 31 mei, 3 juni en 24 september 1683. De première bracht 336 gulden en 6 stuivers (of zoals men in de boeken noteerde 336:06) op, vervolgens 167:18, 179:04 en 187:12. Een overweldigend succes was het niet, vooral de opvoering in september (kermis) steekt schril af tegen de recettes van de overige spelen die in die periode werden gespeeld en die dik 300 gulden binnenbrachten, met een uitschieter (van natuurlijk Aran en Titus van Jan Vos) van 411:06.

De jaartallen tussen haakjes zijn die van de eerste druk van de genoemde naspelen.

mei 1683 (mei en juni aaneengesloten gespeeld)
29	zonder naspel	336:06
31	Nil Volentibus Arduum. De wanhebbelyke liefde (klucht, 1678)	167:18

[p. 51]

juni 1683
3	Focquenbroch, W.G. van. De verwarde jalousy (klucht, 1663)	179:04
september 1683
24	Vos, Izaak. Pekelharing in de kist (“Singende” klucht, 1649)	187:12

1725-1772

Het succes kwam vanaf 1725. De recettes horen meestal tot de hoogste uit de speelperiodes. Het stuk werd vaak tijdens de kermis (september-oktober) gespeeld.

NB. De naspelen 1725-1730 tussen de vierkante haken zijn afkomstig uit het Huydecoper Archief, inv. nr. 318.

1. Een schouwburgdruk van de Min in 't Lazarus-huys. Koninklijke Bibliotheek Den Haag, sign. 851 D 85.

augustus 1725 (aaneengesloten)
13	[Alewijn, A. Jan Los, of Den bedroogen Oostindies vaer (blijspel, 1721)]	506:10
16	Asselyn, Thomas. Jan Klaasz., of Gewaande dienstmaagd (blijspel, 1682)	492:10
18	[Lingelbach, David. De ontdekte schyndeugd (blijspel, 1687)]	585:11
20	[Door yver bloeid de konst (E. Krook et al.) Krispyn barbier, dansmeester, pagie, en graaf (klucht, 1705)]	390:14
23	[Lacroix, Pieter de. Krispyn, muzikant (blijspel, 1685)]	426:12

[p. 52]

september 1725
27	[Alewijn, A, Philippyn, mr. koppelaar (blijspel, 1707)]	318:02
december 1726
16	[Lacroix, Pieter de. Krispyn, muzikant (blijspel, 1685)]	265:02
september 1728
25	[Asselyn, Thomas. Jan Klaasz., of Gewaande dienstmaagd (blijspel, 1682)]	563:04
oktober 1728
18	[Bernagie, Pieter. De ontrouwe voogd (klucht, 1686)]	442:14
september 1729
17	[Ogier, Willem. Haat en nyd (klucht, 1671)]	462:16
september 1730
4	Bernagie, Pieter. Het huwelyk sluyten (blijspel, 1685)	564:16
september 1731
17	Vercierd met Balletten, waar meede de Voorreede van Cupido beginnen, en het Spel eindigen zal [Huybert, P.A. de. De dwarsdryfster (kluchtig blijspel, 1718)]^3	376:00
april 1732
21	Programma niet bekend	181:04^4
september 1732
27	[Vos, Izaak. Robbert Leverworst (klucht, 1650)]^5	550:08
augustus 1733
24	[Pluimer, Joan. De verlooren schildwacht (klucht, 1686)]^6	337:08
september 1734
6	[Bernagie, Pieter. De belachchelyke jonker (klucht, 1684)]^7	469:18
oktober 1734
18	[Vos, Izaak. Pekelharing in de kist (‘Singende’ klucht, 1649)]^8	382:19
oktober 1736
9	Programma niet bekend	192:19^9
maart 1737
25	Programma niet bekend	258:16

3 Huydecoper Archief, inv. nr. 353 (biljet)

4 Laagste opbrengst van de maand.

5 Lootjesboek I.

6 Lootjesboek II.

7 Lootjesboek III.

8 Lootjesboek III.

9 De laagste recette van de maand.

[p. 53]

april 1737
1	Programma niet bekend	448:10
september 1737
30	[Haps, P.W. van. Verliefde Brechje (klucht, 1705)]^10	641:00^11
oktober 1737
1	[Constantia et labore. Het groot vermoogen van juffers oogen, of De betoverde kelk (klucht, 1699)]^12	362:12
september 1738
30	Programma niet bekend	479:14
oktober 1738
1	Programma niet bekend	355:01^13
maart 1739
31	Programma niet bekend	493:16^14
april 1739
18	Programma niet bekend	581:08
20	Programma niet bekend	330:08
september 1739
25	Programma niet bekend	302:04
26	Programma niet bekend	476:02
mei 1740
2	Programma niet bekend	357:02
9	Programma niet bekend	315:10
september 1740
29	Programma niet bekend	540:15
30	Programma niet bekend	309:17
april 1742
30	Programma niet bekend	503:06
mei 1742
7	Programma niet bekend	364:12^15
april 1743
20	Programma niet bekend	508:08
22	Programma niet bekend	250:08

10 Rekenboek 1737/38.

11 De hoogste recette van de maand.

12 Rekenboek 1737/38.

13 Laagste recette van de maand.

14 Hoogste recette van de maand.

15 Hoogste recette van de maand.

[p. 54]

april 1745
12	Programma niet bekend	335:14^16
september 1746
[30]^17	Programma niet bekend	519:02^18
oktober 1746
3	Programma niet bekend	598:12^19
4	Programma niet bekend	148:00^20

In 1748 verscheen van de hand van Gerrit de Ridder, die als toneelspeler aan de Schouwburg verbonden was, Promotie van Marten, door den professoor Jorisvaar, dat als voorspel gespeeld kon worden voor de Min.²¹

In 1749 verscheen Het feest der zotten, een divertissement van B. Le Roy, balletmeester van de Schouwburg, en toneelschrijver N.W. op den Hooff (ca. 1715-1765).²² Het is goed mogelijk dat dit gezongen en gedanste stukje vanaf 1750 op het repertoire stond. Vanaf 1760 wordt het in de biljetten genoemd.

april 1750
20	Programma niet bekend	502:04
23	Programma niet bekend	434:04
september 1752
29	Programma niet bekend	296:02
oktober 1752
3	Programma niet bekend	359:00

Van de seizoenen 1754/1755 t/m 1758/1759 zijn geen gegevens overgeleverd.

Van de seizoenen 1759/1760-1766/1768 zijn geen recettes overgeleverd.

Eén van de tussenspelen, die in de jaren 1760-1761 werden gespeeld, is hoogstwaarschijnlijk Guaskar en Rosamira van Henrik van Elvervelt (kluchtig ‘treurspel’, 1768)²³ geweest, getuige de acteur Marten Corver, die over dit stuk opmerkte dat ‘men [het] waardig oordeelde om in de Min in 't Lazarus Huis vertoond te worden’.²⁴

16 Hoogste recette van de maand.

17 Boeken: 29.

18 Hoogste recette van de maand.

19 Hoogste recette van de maand.

20 Laagste recette van de maand.

21 De Ridder 1748.

22 Het feest der zotten (1749).

23 Van Elvervelt 1768. Ook opgenomen in Van Elvervelts bundel Kamerspeelen (Amsterdam, 1768), waar hij in zijn Voorbericht zijn stuk als volgt omschrijft: ‘Het eerste, een Treurspel, is geschikt op die wyze, gelyk men dezelve doorgaans op de Kermis-Tooneelen ziet vertoonen, en daarom ook met voordacht die hoogdravende en laagäfvallende Spreekwyzen daarin behouden; [...]’ (p. *2r.).

24 Corver 1786, p. 116

[p. 55]

april 1760
8	nieuwe divertissementen, tussenspelen en dans; o.a. Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749)^25
10	nieuwe divertissementen, tussenspelen en dans; o.a. Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749)^26
oktober 1760
3	tussenspelen; De boerenkermis (divertissement, sinds september 1759?)^27
7	tussenspelen; Ballet van heidens en heidinnen (sinds 14 augustus 1760)^28
8	dans en tussenspelen; Ballet van heidens en heidinnen (sinds14 augustus 1760)^29
september 1761
29	dans en tussenspelen; Roy, B. Le. De pelgrimage naar het eiland Citherea (divertissement, 1754)^30
30	dans en tussenspelen; Roy, B. Le. De pelgrimage naar het eiland Citherea (divertissement, 1754)^31
september 1762
27	nieuwe divertissementen^32; Sotten-Ballet; Brutamont, of de Verlossing van Colombine door Arlequin (pantomime met muziek en ballet)^33
28	nieuwe divertissementen; Sotten-Ballet; Brutamont, of de Verlossing van Colombine door Arlequin (pantomime met muziek en ballet)^34
29	nieuwe divertissementen; Sotten-Ballet; Brutamont, of de Verlossing van Colombine door Arlequin (pantomime met muziek en ballet)^35
oktober 1765
1	tussenspelen, groot ballet pantomime; Vincent, Ysbrand. Pefroen met het schaapshoofd (klucht, 1669)^36
2	tussenspelen, groot ballet pantomime; Fornenbergh, Jan Baptist van. Duifje en Snaphaan(klucht, 1680)^37
3	tussenspelen, groot ballet pantomime; Du Moulin, A. De lichtmis, of Mal mortje mal kindje (klucht, 1687)^38

25 Biljet 1. Zie voor de biljetten Bijlage 1.

26 Biljet 2.

27 Biljet 3.

28 Biljet 4.

29 Biljet 5.

30 Biljet 6.

31 Biljet 7.

32 In de Hollandsche tooneelbeschouwer 1762, nr. 4, p. 55-59, beschreven als ‘nieuwe Tusschenspeelen’ van de acteurs: pantomimes (o.a. met ‘een halve Reus [...], die aardig vuurwerk uit zynen mond braakt’) die ‘doorgaans met slaan’ eindigen, dansen enz. Er wordt uitgebreid verslag gedaan van alle divertissementen en pantomimes die tijdens de voorstelling worden opgevoerd.

33 Biljet 8. In de Hollandsche tooneelbeschouwer 1762, nr. 4, p. 60-61 beschreven als een ‘Pantomime’, waarvan ‘de Muziek, [...] enkel in straatdeuntjes bestaat’. Van deze pantomime wordt daar een uitgebreide samenvatting gegeven (p. 61-64).

34 Biljet 9.

35 Biljet 10.

36 Biljet 11.

37 Biljet 12.

38 Biljet 13.

[p. 56]

oktober 1767
5	tussenspelen en dans; Fornenbergh, Jan Baptist van. Duifje en Snaphaan (klucht, 1680)^39	844:04^40
6	tussenspelen en dans; Pluimer, Joan De verlooren schildwacht (klucht, 1686)^41	438:10
7	tussenspelen en dans; Vos, Izaak. Pekelharing in de kist (‘Singende’ klucht, 1649)^42	554:04

39 Biljet 14

40 Hoogste recette van de maand.

41 Biljet 15.

42 Biljet 16.

1774-1818

In 1772 brandde de Schouwburg aan de Keizersgracht af. In september 1774 werd de Schouwburg heropend op een nieuwe plek: het Leidseplein.

september 1775
27	tussenspelen; Fornenbergh, Jan Baptist van. Duifje en Snaphaan (klucht, 1680)	475
28	tussenspelen; Leeuw, A.B. de. Broershart (klucht, 1668)	417
september 1777
30	pantomimen en divertissementen, groot ballet^43; [Krook, E.] De wispelturige minnaar (blijspel, 1705)	907
oktober 1777
1	pantomimen en divertissementen, groot ballet^44; [Krook, E.] De wispelturige minnaar(blijspel, 1705)	819
2	pantomimen en divertissementen, groot ballet^45; [Krook, E.] De wispelturige minnaar(blijspel, 1705)	641
9	pantomimen en divertissementen; Groot matroosen ballet^46	748
10	pantomimen en divertissementen; Groot matroosen ballet^47	470
oktober 1778
In 1778 is als één van de tussenspelen vertoond: Urbanus en Isabel: Duodrama.^48
8	pantomimen en tussenspelen; De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)^49	778
9	pantomimen en tussenspelen; De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)^50	459
10	pantomimen en tussenspelen; De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)^51	1009
12	pantomimen en tussenspelen; De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)^52	879

43 Biljet 17.

44 Biljet 18.

45 Biljet 19.

46 Biljet 20.

47 Biljet 21.

48 [Schippers]. Urbanus en Isabel 1778.

49 Biljet 22.

50 Biljet 23.

51 Biljet 24.

52 Biljet 25.

[p. 57]

15	De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)	839
oktober 1779
5	Ruloffs, Bartholomeus. Phillis en Doris, of De triumpheerende minnaar. (boertig herderspel in twee bedryven, 1779)^53; Carnaval van Rome (ballet)
6	Ruloffs, Bartholomeus. Phillis en Doris, of De triumpheerende minnaar (boertig herderspel in twee bedryven, 1779); Carnaval van Rome (ballet)
7	Ruloffs, Bartholomeus. Phillis en Doris, of De triumpheerende minnaar (boertig herderspel in twee bedryven, 1779); Carnaval van Rome (ballet)
8	Ruloffs, Bartholomeus. Phillis en Doris, of De triumpheerende minnaar (boertig herderspel in twee bedryven, 1779); Carnaval van Rome (ballet); De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)
oktober 1781
3	De jachtpartij, of Arlequin rover (ballet)
4	De jachtpartij, of Arlequin rover (ballet)
5	De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)
6	De jachtpartij, of Arlequin rover (ballet)
8	De jachtpartij, of Arlequin rover (ballet)
oktober 1783
1	nieuwe tussenspelen en pantomimes^54; Arlequin gewaande tovenaar (ballet); De belachelyke zieken (schimmenspel)^55
2	nieuwe tussenspelen en pantomimes^56; Arlequin gewaande tovenaar (ballet); De belachelyke zieken (schimmenspel)
3	tussenspelen en pantomimes^57; Arlequin gewaande tovenaar (ballet); De belachelyke zieken (schimmenspel)
4	tussenspelen en pantomimes^58; Arlequin gewaande tovenaar (ballet); De belachelyke zieken (schimmenspel)
6	tussenspelen en pantomimes^59; De bedrogen bakker, of Arlequin verbrand (pantomime in twee bedrijven)^60; De belachelyke zieken (schimmenspel)

53 In de Amsterdamse Courant van 5 oktober 1779 staat de volgende advertentie: 'By J. Helders, in de Nes by de Pieter Jacobstraat, zyn te bekomen: DORIS EN PHILLIS, Boertig Herderspel, in twee Bedryven; het welk HedenAvond en vervolgens, op den AMSTELDAMSCHEN SCHOUWBURG, in DE MIN IN ‘T LAZARUS HUIS zal vertoond worden, á 4 Stuivers, en op groot Papier 8 Stuivers’.

54 Biljet 26.

55 In De Tooneelspel-beschouwer verwijt de recensent de bestuurders van de Schouwburg hun smakeloosheid en onkunde bij de programmering op de Schouwburg. Als voorbeeld noemt hij het schimmenspel De belachelyke zieken, dat in oktober was opgevoerd: ‘wat kundig Regent zou gedoogen, 't geen wy zien dat gedoogd wordt? Wat man van smaak en kunde zou toestaan, dat ons een dronkelap, die zyn trek tot de genever niet kan bedwingen, en door het schreeuwen om dien verdervelyken drank, alle kiesche ooren verveelt, vertoond werd, zonder daarmede eenig nuttig oogmerk te hebben? - dat men een getrouwde vrouw, die zig als zyn hoer doet kennen, hem instaat ziet stellen van zynen lust om dronken te weezen, te kunnen voldoen? ja, wat meer is, dat kuische ooren gekwetst worden, door een Doctor, zynen zieke (beide dronkaarts,) te hooren vraagen: Hoe is het met den - je weet wel? - en den zieke te hooren antwoorden: Waar zou ik dat van daan haalen? van dat slappe goed? dat dezelfde dronkaarttegen zyn hoer voornoemd zegt: Ik zal je in 't kort eens komen bezoeken. Als je man niet te huis is, weetje: waarop geantwoord wordt: Maak maar dat jy eerst beter word, dan zal ik zien wat jy doen zal. (*) - foei! foei!’ (De Tooneelspel-beschouwer ([afl. 11, oktober] 1783, p. 4)

56 Biljet 27.

57 Biljet 28.

58 Biljet 29.

59 Biljet 30.

60 Worp, hs. UB Leiden, Ltk. 1730, schrift Repertoire 9.

[p. 58]

2. Het Lazarushuis tussen de Houtgracht en de Jodenbreestraat (eind achttiende eeuw). Nationaal Archief, Den Haag, VTHR Verzameling Binnenlandse Kaarten Rozemond, 1533-1913, nummer toegang 4.VTHR, inventarisnummer 4638C, detail

In 1784, een jaar zonder Min-voorstellingen, verscheen, vermoedelijk van de hand van de toneelspeler Albert Schippers (1748-1817), De ontrouwe koningin, of Den dood van Martinus en Nicolaas: treur- en tusschenspel. Zal zeker opgevoerd zijn, hoogstwaarschijnlijk in 1785.⁶¹

september 1785
29	nieuwe tussenspelen en pantomime, o.a. Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of De dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, 1785)^62
30	nieuwe tussenspelen en pantomime, o.a. Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of De dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, 1785)^63
oktober 1785
1	nieuwe tussenspelen en pantomime, o.a. Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of De dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, (1785)^64

In 1787 was de Schouwburg van 18 september tot 24 november gesloten.

Oktober 1788
2	Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of de dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, 1785), en andere tussenspelen; Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749); ballet.^65

61 Schippers 1784.

62 Biljet 31; Lijnslager 1785.

63 Biljet 32.

64 Biljet 33.

65 Biljet 34.

[p. 59]

3	Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of de dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, 1785), en andere tussenspelen; Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749); ballet.^66
4	Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of de dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, 1785), en andere tussenspelen; Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749); ballet.^67

Er werd van 6 mei 1794 tot 21 januari 1795 niet gespeeld. De opening op 4 augustus 1795 vond niet plaats vanwege de tijdsomstandigheden.

oktober 1798
2	De Amsterdamsche kermisvreugd (pantomime); Kinker, J. Gabriëla van Faiël, geboren van Vergy (‘katjensspel’, 1798)^68
3	De Amsterdamsche kermisvreugd (pantomime); De Vauxhall (pantomime); Kinker, J. Gabriëla van Faiël, geboren van Vergy (‘katjensspel’, 1798)
4	De Amsterdamsche kermisvreugd (pantomime); De Vauxhall (pantomime); Kinker, J. Gabriëla van Faiël, geboren van Vergy (‘katjensspel’, 1798)
5	De Amsterdamsche kermisvreugd (pantomime); Kinker, J. Gabriëla van Faiël, geboren van Vergy (‘katjensspel’, 1798)
november 1799
26	nieuwe tussenspelen (o.a. Kinker, J. Ericia; of De vestaalsche maagd, ‘kermistreurspel’, 1799^69) en pantomimes^70; De dorpsvermaaklykheden (pantomime)
27	nieuwe tussenspelen (o.a. Kinker, J. Ericia; of De vestaalsche maagd, ‘kermistreurspel’, 1799) en pantomimes^71; De dorpsvermaaklykheden (pantomime)
28	nieuwe tussenspelen (o.a. Kinker, J. Ericia; of De vestaalsche maagd, ‘kermistreurspel’, 1799) en pantomimes; De dorpsvermaaklykheden (pantomime)
29	nieuwe tussenspelen (o.a. Kinker, J. Ericia; of De vestaalsche maagd, ‘kermistreurspel’, 1799) en pantomimes^72; De dorpsvermaaklykheden (pantomime)
oktober 1800
1	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Het gemaskerde bal, (ballet pantomime)^73
2	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Het gemaskerde bal, (ballet pantomime)
3	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Het gemaskerde bal, (ballet pantomime)^74
4	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Het gemaskerde bal, (ballet pantomime)
6	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Het gemaskerde bal, (ballet pantomime)^75
7	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Het gemaskerde bal, (ballet pantomime)

66 Biljet 35.

67 Biljet 36.

68 In zijn voorwoord bij dit stuk schrijft Kinker, dat hij het op verzoek van één van de commissarissen van de Schouwburg heeft geschreven, en dat hij ‘dit te eerder [deed], toen ik vernam, dat het tot een soort van tusschenspel of Divertissement in De Min in 't Lazerushuis dienen moest’ (Kinker 1798, p. [5]).

69 Kinker 1799.

70 Advertentie 2.

71 Advertentie 3

72 Advertentie 4.

73 Advertentie 5.

74 Advertentie 6.

75 Advertentie 7.

[p. 60]

oktober 1801
3	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Kinker, J. De menschheid in 't Lazarushuis (tussenspel, 1801)^76
5	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Kinker, J. De menschheid in 't Lazarushuis (tussenspel, 1801)^77
6	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Kinker, J. De menschheid in 't Lazarushuis (tussenspel, 1801)^78
7	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Kinker, J. De menschheid in 't Lazarushuis (tussenspel, 1801)^79
8	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Kinker, J. De menschheid in 't Lazarushuis (tussenspel, 1801)^80
9	nieuwe tussenspelen en pantomimes; Kinker, J. De menschheid in 't Lazarushuis (tussenspel, 1801)^81
oktober 1804
8	nieuwe tussenspelen, pantomimes^82 en divertissementen, nl. Vreedenberg, C. De gewaande dood van Jorisvaêr (‘een grapje’, 1804), een stukje over de buikspreker Fitz James en een stukje over Jorisvaêr die een beeld koopt^83
9	nieuwe tussenspelen, pantomimes^84 en divertissementen, nl. Vreedenberg, C. De gewaande dood van Jorisvaêr (‘een grapje’, 1804), een stukje over de buikspreker Fitz James en een stukje over Jorisvaêr die een beeld koopt
10	nieuwe tussenspelen, pantomimes^85 en divertissementen, nl. Vreedenberg, C. De gewaande dood van Jorisvaêr (‘een grapje’, 1804), een stukje over de buikspreker Fitz James en een stukje over Jorisvaêr die een beeld koopt
11	nieuwe tussenspelen, pantomimes^86 en divertissementen, nl. Vreedenberg, C. De gewaande dood van Jorisvaêr (‘een grapje’, 1804), een stukje over de buikspreker Fitz James en een stukje over Jorisvaêr die een beeld koopt
12	nieuwe tussenspelen, pantomimes^87 en divertissementen, nl. Vreedenberg, C. De gewaande dood van Jorisvaêr (‘een grapje’, 1804), een stukje over de buikspreker Fitz James en een stukje over Jorisvaêr die een beeld koopt
oktober 1807
7	nieuwe tussenspelen, pantomimes en een divertissement^88, o.a. Doctor Bitter (tussenspel) en een stukje over de Franse ballonvaarder Augustin^89

76 Biljet 37.

77 Biljet 38.

78 Biljet 39.

79 Biljet 40

80 Biljet 41.

81 Biljet 42.

82 Biljet 43.

83 Zie Vreedenberg, Zonderlinge en merkwaardige levensloop, p. 90, 93-96, 217-252.

84 Biljet 44.

85 Biljet 45

86 Biljet 46.

87 Biljet 47.

88 Biljet 48.

89 Vreedenberg, p. 96-98. Mogelijk waren Dr. Gall (alias Bitter) en Augustin in één tussenspel verwerkt. In de dagboekaantekeningen van Christiaan Andriessen is van een tijdens deze voorstelling uitgevoerd divertissement een tekening te vinden met het onderschrift: ‘7 oct. 't Auditorium van Doctor Martens, dicipel van doctor Bitter. in de min in 't Lazarushuis, de eerste representatie. 1 representeerde doctor Bouwens 2. jan van Well 40 week’. (Hoogenboom, Gerlach en Stroop 2008, p. 93).

[p. 61]

8	nieuwe tussenspelen, pantomimes en een divertissement^90, o.a. Doctor Bitter (tussenspel) en een stukje over de Franse ballonvaarder Augustin
9	nieuwe tussenspelen, pantomimes en een divertissement^91, o.a. Doctor Bitter (tussenspel) en een stukje over de Franse ballonvaarder Augustin
10	nieuwe tussenspelen, pantomimes en een divertissement^92, o.a. Doctor Bitter (tussenspel) en een stukje over de Franse ballonvaarder Augustin
12	nieuwe tussenspelen, pantomimes en een divertissement^93, o.a. Doctor Bitter (tussenspel) en een stukje over de Franse ballonvaarder Augustin
september 1809
20	nieuwe tussenspelen, pantomime, divertissementen^94, o.a. De recensent^95
21	nieuwe tussenspelen, pantomime, divertissementen, o.a. De recensent^96
22	nieuwe tussenspelen, pantomime, divertissementen, o.a. De recensent, Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas of De dood van Dido (‘treurspel in straatliedjes’, 1785) en ‘dansen op het koord’^97
23	nieuwe tussenspelen, pantomime, divertissementen, o.a. De recensent en ‘dansen op het koord’^98
september 1812
15	met nieuwe tussenspelen, o.a.Ray, C.A. van. Een wisjewasje uit het huwelijks leven (parodie op Kotzebue's Menschenhaat en berouw, 1812); een divertissement^99
16	met nieuwe tussenspelen, o.a.Ray, C.A. van. Een wisjewasje uit het huwelijks leven (parodie op Kotzebue's Menschenhaat en berouw, 1812); een divertissement^100
17	met nieuwe tussenspelen, o.a.Ray, C.A. van. Een wisjewasje uit het huwelijks leven (parodie op Kotzebue's Menschenhaat en berouw, 1812); een divertissement^101
september 1813
20	nieuwe tussenspelen en pantomimes, een divertissement^102
21	nieuwe tussenspelen en pantomimes, een divertissement^103
26	nieuwe tussenspelen en pantomimes, een divertissement en dans^104

90 Biljet 49.

91 Biljet 50.

92 Biljet 51.

93 Biljet 52.

94 Biljet 53.

95 Vreedenberg, p. 201-216. P.G. Witsen Geysbeek heeft een puntdicht geschreven naar aanleiding van een grap, die tijdens de voorstellingen van september 1809 in een tussenspel werd uitgehaald met een kennelijk kritische recensent: ‘Aan Steven, Den recensent, die op den Koninglyken Schouwburg te Amsteldam, in zeker tusschenspel van het blyspel: DE MIN IN 'T LAZARUSHUIS, Door een’ der lazarusgekken wierd voorgesteld, den 20, 21, 22 en 23 sept. 1809.’ (Witsen Geysbeek 1809, p. 57)

96 Biljet 54 (zonder De recensent).

97 Biljet 55 (zonder De recensent).

98 Biljet 56 (zonder De recensent).

99 Biljet 57; Advertentie 8.

100 Biljet 58.

101 Biljet 59.

102 Biljet 60; Advertentie 9a en b

103 Biljet 61; Advertentie 10a en b.

104 Biljet 62; Advertentie 12.

[p. 62]

maart 1818
26	met nieuwe tussenspelen; De verjaring van Joris-Vaêr (komiek divertissement). Benefiet voor T.C. Beynink.^105

3. Teunis Christoffel Beijnink (1771-1832).
Speelde de rol van Joris-vaar van 1778-1818.

105 Biljet 63.

Buiten Amsterdam

Wanneer in de zomer de Schouwburg gesloten was, trokken de acteurs naar steden en dorpen buiten Amsterdam. Tijdens deze tournees werd ook de Min opgevoerd.¹⁰⁶

106 Corver deelt mee dat zij in zijn Amsterdamse periode (tot 1763) optraden in Utrecht, Dordrecht, Rotterdam, Delfshaven en in nog meer niet genoemde plaatsten (Corver 1786, p. 163).

Rotterdam

Rotterdams toneelgezelschap o.l.v. Jan Punt
30 augustus 1773	met tussenspelen; Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749).^107
Nederduitsche Toneelspelers o.l.v. Petrus Lievens Kersteman
2 september 1784	Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749)
4 september 1784	Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749)^108

107 XIV^de Brief van een Rotterdamsch heer, over het vertoonen van [...] De Min in 't Lasarushuis, Blyspel. Op Maandag den 30^ste Augustus 1773. (Compleete Verzameling van Vyftig Brieven van een Rotterdamsch Heer 1773)

108 Kersteman 1987, p. 9. Dit gezelschap had op 18 juli 1784 het stuk opgevoerd te Utrecht. Het programma van de Rotterdamse opvoeringen zal vrijwel zeker hetzelfde geweest zijn.

[p. 63]

Utrecht

Nederduitsche Rotterdamsche acteurs en actrices

18 juli 1784 Roy, B. Le en N.W. op den Hooff. Het feest der zotten (divertissement, 1749).¹⁰⁹

109 Haverkorn van Rijsewijk 1882, p. 275.

Den Haag

Corver en zijn toneelgezelschap

Van 1763 tot 1774 speelde Corver met zijn gezelschap in Den Haag en Leiden. Hij vertelt dat hij in Den Haag zijn laatste voorstellingen van de Min gaf, want nadat hij het stuk had ontdaan van de tussenspelen, kwam het publiek er niet meer naar kijken.

Nederduitsche Schouwburg

Nederduitsche Tooneellisten o.l.v. Ward Bingley
12 mei 1794	met tussenspelen; Lijnslager, P.H. De vlugt van Eneas, of de dood van Dido (‘treurspel, in straatliedjes’, 1785)^110

110 Advertentie 1.

Koninklijke Nederduitsche Schouwburg

8 mei 1821	met dans en tussenspelen: wassen beelden, Automaat Domino-Speler, Het mecanische standbeeld^111; geen naspel
9 mei 1821	met dans en tussenspelen: wassen beelden, Automaat Domino-Speler, Het mecanische standbeeld^112; geen naspel

111 Advertentie 13.

112 Advertentie 14.

Acteurs en actrices; recensies

Amsterdam

1729

Izabella: Adriana Maas

Valerius: Jan Bor¹¹³

na 1730-1745:

Ferdinand: Izaak Duim

1745-1749

Ferdinand: Manuel Robijn

vanaf 1750:

Ferdinand: Marten Corver

Vanaf ca. 1732, enige jaren:

Valerius: Jan Punt¹¹⁴

113 Huydecoper Archief, inv. nr. 314.

114 Corver: ‘Heb ik hem [=Izaak Duim] Ferdinant in de Min in 't Lazarus Huis niet zien spelen? (Robyn erfde die Rol van hem, en ik weêr van Robyn,) Eelhart in de Wiskunstenaars, de Vermomde Minnaar, in 't eind het gantsche emploi, zo als ik het naderhand bekleed heb, heeft Duim dat niet vervult in zijn eersten tijd? heeft Punt in den beginne Valerius in de Min in 't Lazarus Huis, Eelhart in de Waarschijnlijke Tooverij, de Belachelijke Jonker (deze laatste op een privaten dag, met gesloote deuren, zo hij zelf verhaald heeft,) niet gespeeld?’ (Corver 1786, p. 126)

[p. 64]

1762

De entree wordt gedanst door Maria Schmidt¹¹⁵

Er werd gespeeld door Cornelis de Bruyn, die de tussenspelen had samengesteld, en Rieuwert Schmidt. Zij speelden, naast hun rollen in de tussenspelen, vermoedelijk de rollen van Joris-vaar en Marten of Klaasje.¹¹⁶ Daarnaast werd in de Min gespeeld door Jan Starrenberg, Marten Corver en Maria Evers-van der Sluis.¹¹⁷

1777¹¹⁸

Cupido	De Waal d.j. [= de jonge]
Ferdinand	Passé
Valerius	Knolleman
Isabella	Zeims
Leonard	'sGravesande
Joris-vaer	Hellers
Klaasje	De Waal
Marten	Schippers
Anna	Juffr. Hilverdink
Katryn	[Juffr.] van Marle
Doctor	van Marle
Philibert	Angelmeer
Reynout	Hilverdink

1778

Bij de vertoners van Urbanus en Isabel (1778) wordt de rolverdeling opgegeven: Jan de Waal speelde Marten in de Min en Urbanus in het tussenspel, Albert Schippers Klaasje in de Min en Isabel in het tussenspel.¹¹⁹

1798¹²⁰

Cupido	Grotta
Ferdinand	Camphuijzen
Valerius	Knolleman
Isabella	Ch. Anderegg
Leonard	Croese
Joris-vaer	Beijnink
Klaasje	C.J. Snoek
Marten	Jan van Well
Anna	Roos
Katryn	Majofski

115 Hollandsche Tooneel-Beschouwer 1762, Den 12 October 1762. No. 4, p. 59

116 Hollandsche Tooneel-Beschouwer 1762, Den 12 October 1762. No. 4, p. 59-60.

117 ‘Voor 't overige is dit Blyspel zeer wel uitgevoerd geworden, in 't byzonder hebben Messrs. Starrenberg en Corver zeer goed gespeeld; en Juffr. Everts heeft myne verwachting verre te boven gegaan’ (Hollandsche Tooneel-Beschouwer 1762, Den 12 October 1762. No. 4, p. 60).

118 W.G.V. Focquenbrochts Min in 't lazarus-huys, blyspel (Amsterdam, David Ruarus, 1732), ex. UBA/BC 1741 G 38 (v/h 1741 G 38), met rolverdeling bijgeschreven in lijst van ‘Vertooners’, A6v. Betreft voorstelling van 2 oktober 1777.

119 Schippers en De Waal 1778, p. [A1v].

120 W.G.V. Focquenbrochts Min in 't lazarus-huys, blyspel (Amsterdam, David Ruarus, 1732), ex. UBA/BC OK 63-7024, met ingeplakte hs. rolverdeling naast lijst van ‘Vertooners’.

[p. 65]

Doctor	Meijnards
Philibert	Malfait
Reynout	Hooving

1799¹²¹

Cupido	Bergers
Ferdinand	Camphuijzen
Valerius	van Hulst
Isabella	Ch. Anderegg
Leonard	Croese
Joris-vaer	Botbergen
Klaasje	C.J. Snoek
Marten	Jan van Well
Anna	Roos
Katryn	Majofski
Doctor	Meijnards
Philibert	Malfait
Reynout	Hooving

1801¹²²

Cupido	Bergers
Ferdinand	Camphuijzen
Valerius	van Hulst
Isabella	Ch. Anderegg
Leonard	De Vries
Joris-vaer	Beijnink
Klaasje	Zeegers
Marten	Jan van Well
Anna	Roos
Katryn	Majofski
Doctor	Konink
Philibert	Malfait
Reynout	Vredenberg

1804¹²³

Cupido	Grotta
Ferdinand	Camphuijzen
Valerius	van Hulst
Isabella	Ch. Anderegg
Leonard	De Vries
Joris-vaer	Beijnink
Klaasje	Zeegers
Marten	Jan van Well
Anna	Roos
Katryn	Majofski

121 Ibidem.

122 Ibidem. Biljet: Acteurs: Kamphuizen, van Hulst, de Vries, Byning, P. Snoek, van Well, Zeegers, Koning, Malfait en Vreedenberg. Actrices: Bergers, Anderegg, Roos en Majofski.

123 Ibidem. Biljet: Acteurs: Kamphuizen, van Hulst, de Vries, Byning, P. Snoek, Zeegers, van Well, Tjeerds, Malfait, enz. Actrices: Grotta, Anderegg, Roos en Majofski.

[p. 66]

Doctor	Tjerts [lees: Tjeerds]
Philibert	Malfait
Reynout	J. Beijnink

1807 (op 7, 8, 9, 10 en 12 oktober)¹²⁴

Cupido	M. Grotta
Ferdinand	Evers
Valerius	van Hulst
Isabella	van Hamme
Leonard	de Vries
Joris-vaer	T. Bijning
Klaasje	Zeegers
Marten	van Well
Anna	Roos
Katryn	Majofski
Doctor	Tjeerds
Philibert	Malfait
Reynout	J. Bijning

1809¹²⁵

Acteurs: Everts, van Hulst, Hilverdink, Westerman, Zeegers, van Well, Vreedenberg, Wytman, Malfait en J. Beijnink. Actrices: Snoeck, Jelgerhuis, Roos en Majofski.

1812¹²⁶

de heeren Evers, Struik, Wijtman, Beijnink, P.J. Snoeck, Van Well, Dirksen, Malfait, Oberg, enz.; mejr. M. Snoeck, geb. Grotta, Van Ollefen en Roos.

1813¹²⁷

20 september:¹²⁸

de heeren Evers, Struik, Beijnink, Malfait, Van Well, P.J. Snoeck, Wijtman, Oberg, Oortman en de jonge jufvr. Freubel; mejr. M. Snoeck geb. Grotta, Van Ollefen, Adams, enz.

Marten en Klaasje worden gespeeld door P. Snoeck en J. van Well.

de Heeren Evers, Struik, Beynink, Malfeit, van Well, P.J. Snoeck, Wytman, Oberg, Oortman, en de jonge Heer Malfeit enz. Actrices: Mejufvrouwen M. Snoeck, geb. Grotta; van Ollefen, Adams^129

26 september:

de heeren Evers, Struik, Beijnink, Malfait, Van Well, P.J. Snoeck, Wijtman, Oberg, Oortman en de jonge heer Malfait; mejr M. Snoeck geb. Grotta, Van Ollefen, Adams, enz.¹³⁰

124 Ibidem. Biljet: Acteurs: Everts, van Hulst, de Vries, Byning, Zeegers, van Well, Tjeerds en Malfait. Actrices: M. Grotta, van Hamme, Roos en Majofski.

125 Biljetten 53-56.

126 Advertentie 8; Biljetten 57-59: ‘Acteurs: Evers, Struik, Wytman, Beynink, P.J. Snoeck, Van Well, Dirksen, Malfait, Oberg, enz. Actrices: M. Snoeck geb. Grotta, Van Ollefen en Roos’.

127 Biljetten 60-62: ‘Acteurs: Evers, Struik, Beynink, Malfait, Van Well, P.J. Snoeck, Wytman, Oberg, Oortman enz. Actrices: M. Snoeck geb. Grotta, Van Ollefen, Adams enz’.

128 Advertentie 9a.

129 Advertentie 9b.

130 Advertentie 12.

[p. 67]

1818

‘Waarin Mejufvrouw Kamphuyzen de rol van Isabella zal vervullen. Acteurs: Kamphuyzen, Van Hulst, Weidman, Beynink, P.J. Snoeck, Rosenveldt, Rinkes, Malfait, Henke, enz. Actrices: Kamphuyzen, M. Snoeck geb. Grotta, Freubel enz.’.¹³¹

In het naspel, De Verjaring van Joris-Vaer, speelde en danste Andries van Hamme.

Recensie:

Mejufvrouw KAMPHUIJSEN heeft de zeer moeijelijke en dubbele rol van Isabella meesterlijk vervuld. Noch mejuf. FREUBEL, noch mejuf. SNOECK schenen den waren toon, dien hunne rollen [p. 359] vereischten, gevat te hebben; men moest raden of zij in eene zinnelooze vlaag, of wel bij het hoofd waren. Van hulst voldeed redelijk. Snoeck en rosenveldt waren regt koddig, vooral in het tweede tusschenspel, een intermezzo over het magnetismus, eene geoorloofde hekeling; want zij betrof de zaak zelve: persoonlijke satyren kunnen en mogen nergens, en ZULLEN, althans op ons tooneel, niet meer geduld worden. De andere vertooners mogen ons dankbaar zijn, dat wij van hen zwijgen [...].

[Het naspel] De Verjaring van Joris-Vaer, komiek divertissement heeft het publiek zeer mishaagd, dat ons zeer verwondert; want wij vinden het zeer aardig, ja geheel nieuw, dat men in de hoofdstad, op het eerste nationale tooneel, door de koninklijke tooneellisten, Joris en Trijn in de ronzebons [= poppenkast, janklaassenspel], aldaar den 26sten Maart, in forma optima verschenen, aan een talrijk en aanzienlijk publiek vertoonde: ellendiger voortbrengsel zagen wij nimmer!

De dans en het spel van VAN HAMME waren zoo karakteristiek, dat wij een oogenblik dachten, waarlijk in het gekkenhuis te zijn.¹³²

131 Biljet 63.

132 De Tooneelkijker 1818 (III, no. 8): Maart 26, p. 358-360.

Rotterdam

rolbezetting 30 augustus 1773:

Cupido: het zoontje van Simon Rivier

Ferdinand: Herman 's-Gravezande

Valerius: Pieter Malet

Isabelle: Maria de Bruyn

Reynout: Anthonie Spatsier

Joris-vaar: Simon Rievier

Leonard: de nieuweling (???)

Recensie:

Des Mandachs de 30ste, wiert De Min in het Lasarus Huys vertoont, een Blyspel, daar zelve wel wat op te zeggen zou wezen, zo het door Tussenspellen noch niet eens zoo onnatuurlyk wiert gemaakt. De Vertoners zyn Cupido, Ferdinant, Valerius, Isabelle, Reynout, Joris-vaar, Leonart, Philibert, Katryn, Anna, Doctor, Klaasje en Marten. De Eerste, is door het Zoontje van Monsr. Rievier, de twede, door Monsr. 's Gravesande, de derde, door Monsr. Malet, de vierde, door de Jonge Juffr. de Bruin, de vyfde, door de heer Spatsier, en de zesde, door Monsr. Riever, alle zeer goet gespeelt, behalve dat de laatste als Vader, noch zotter dan de Gekken is geweest, en een zeer slegte tugt onder de zyne heeft gehouden, want in het spel zelve, met Reynout van ernstige zaken spreekende, zig achterover latende hale, een wasligje op de hoet of Muts zetten, en diegelyke dingen toelatende, zoude de zotten hem wel haast meester worden; daar het zeker is, dat de zulke, eerder hantboejing dan Isabel, en voetboejing als Ferdinant verdiende; of, zoo een Vader

[p. 68]

dit dult kan hy geen Vader blyven, zou zig overmeesteren zien, en ene opstant der Gekken, zou voor hem onverantwoordelyk wezen, en was gewis niet verre te zoeken. De Leonart, is door de Nieuweling vry wel uitgevoert, doch hy hat zig in de laaste Tonele wel wat van Isabelle afmogen houden, en moest, onzes bedunkens, vooral niet naast haar hebben gaan staan, uit vrese van by haar, door dat middel, bekent te zullen geraken, want zyne misdaat, was niet gering, maar ten allerhoogsten strafwaardig, want hy was ene afsetter en schuldige Rover, die, door het enkele veranderen der kleding, zo zeer niet van wezen verandert was.¹³³

133 XIV^de Brief van een Rotterdamsch heer, over het vertoonen van [...] De Min in 't Lasarushuis, Blyspel. Op Maandag den 30^ste Augustus 1773. (Compleete Verzameling van Vyftig Brieven van een Rotterdamsch Heer 1773)

Den Haag

8 en 9 mei 1821:

de heeren Bingley, Tijpen, Schouten, Grave, Hoedt, Caspers, Hamecher, Hartmans, van Hanswijk; mejufvrouw A. Kok, Wiestman, Henslij en de jonge juffrouw Hoedt. In de tusschenspelen: alle de sujetten¹³⁴

134 Advertentie 13 en 14.