De Franse Nederlanden / Les Pays-Bas Français. Jaargang 1997
(1997)– [tijdschrift] Franse Nederlanden, De / Les Pays-Bas Français– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 172]
| |
Chronique - Actualités
| |
[pagina 173]
| |
Kroniek - ActualiteitHet CAPES NederlandsBij besluit van 26 juni 1996, afgekondigd in het Journal Officiel van 5 juli 1996, heeft het Franse ministerie van Onderwijs de beslissing genomen het CAPES Nederlands in te stellen. Dit examen zal voor de eerste keer in juni 1998 afgelegd kunnen worden. Alvorens de gevolgen van deze beslissing voor de ontwikkeling van het onderwijs van het Nederlands te bespreken, is het misschien nuttig uit te leggen wat het CAPES precies inhoudt. Met de agrégation is het CAPES (Certificat d'Aptitude au Professorat de l'Enseignement du Second degré) een van de twee nationale vergelijkende vacatures-examens (concours de recrutement) voor de leraren van het algemeen middelbaar onderwijs. Om zich aan te melden moet men de licence (driejarige universitaire opleiding) achter de rug hebben. Sedert een paar jaar kunnen ook staatsburgers uit de Europese Gemeenschap zich aanmelden, op voorwaarde dat ze in het bezit zijn van een met de licence gelijkwaardig universitair diploma. Het aantal banen dat op het concours aangeboden wordt, is afhankelijk van de behoeften op het vakterrein. Elk jaar en voor elk vak worden deze behoeften door het Ministerie bepaald op basis van de in de verschillende académiesGa naar eind(1) gemaakte schattingen. Het CAPES bestaat uit twee delen. Het eerste deel, doorgaans CAPES théorique genoemd, is nog van uitgesproken universitaire | |
[pagina 174]
| |
d'épreuves écrites et orales portant sur un programme déterminé chaque année. La marque universitaire de cette première partie a toutefois été atténuée depuis quelques années par l'adjonction d'une épreuve orale professionnelle à caractère didactique. Les candidats admis à la première partie du CAPES sont ensuite affectés en tant que professeurs-stagiaires pour un an dans un IUFM (Institut Universitaire de Formation des Maîtres) où ils reçoivent une formation pédagogique. Dans ce cadre, ils doivent également donner quelques heures d'enseignement dans un établissement secondaire. Ils sont aidés dans cette tâche par un professeur expérimenté. L'évaluation de la formation pédagogique a lieu lors d'une inspection et ce n'est qu'à l'issue de cette année de stage qu'est prononcée l'admission définitive au CAPES. En cas d'insuffisance, le professeur-stagiaire peut se voir attribuer une seconde année de stage. Il convient également de noter l'existence d'un CAPES interne dont les modalités diffèrent quelque peu de celles évoquées ci-dessus. Ce concours est réservé aux enseignants, détenteurs de la licence et ayant une ancienneté de service d'au moins trois ans. | |
Qu'en est-il pour le néerlandais?Dès son officialisation dans l'enseignement secondaire, un dispositif censé pourvoir aux besoins en enseignants de la matière, a été mis en place par arrêté du 5 mai 1971. Les candidats aux CAPES d'allemand et d'anglais peuvent passer une épreuve orale facultative de néerlandais. En cas de succès, ils se voient décerner en plus du CAPES d'allemand ou d'anglais la ‘mention néerlandais’, celle-ci les habilitant à dispenser en complément de service un enseignement dans cette matière. Ce dispositif n'a jusqu'à présent pas répondu aux attentes, et ceci pour plusieurs raisons, la principale étant que les candidats, dans leur immense majorité, n'étaient pas originaires de l'Académie de Lille et ne demandaient par conséquent pas à être affectés dans cette académie où les besoins en enseignants de néerlandais sont les plus importants. Ceci explique pourquoi la plupart des professeurs actuels ne sont pas titulaires de cette mention néerlandais. Qu'apportera l'instauration du CAPES de néerlandais? Il ne fait | |
[pagina 175]
| |
aard. De kandidaten moeten een aantal schriftelijke en mondelinge proeven afleggen, die betrekking hebben op een programma dat elk jaar vastgelegd wordt. Het universitaire stempel van dit eerste gedeelte is sedert een paar jaar toch wat meer aangepast door het toevoegen van een mondelinge, beroepsgerichte, didactische proef. De kandidaten die voor het eerste gedeelte van het CAPES slagen, krijgen dan als professeurs-stagiaires (hospitanten) een eenjarige pedagogische opleiding in een IUFM (Institut Universitaire de Formation des Maîtres). In dit kader moeten ze ook een aantal lessen geven op een middelbare school. Bij hun taak krijgen ze de steun van een ervaren leraar. De evaluatie van de pedagogische opleiding vindt plaats tijdens een inspectie, en pas aan het einde van dit stagejaar wordt over de definitieve toelating beslist. In geval van onvoldoende prestatie kan een tweede stagejaar aan de professeur-stagiaire toegekend worden. Er bestaat eveneens een CAPES interne, bestemd voor de docenten die de licence bezitten en minstens drie dienstjaren hebben. Dit CAPES interne heeft een aparte regeling. | |
Hoe staat het met het Nederlands?Toen het Nederlands zijn officiële intrede deed in het middelbaar onderwijs werd bij besluit van 5 mei 1971 een maatregel genomen die bedoeld was om in de behoeften aan leerkrachten te voorzien. De kandidaten voor het CAPES Duits en Engels kunnen een mondelinge proef Nederlands afleggen en als ze slagen, krijgen ze hun CAPES met de mention néerlandais. Daarmee zijn ze gerechtigd Nederlandse les als aanvullende baan te geven. Deze beschikking heeft tot nu toe niet aan de verwachting beantwoord, o.a. omdat de meeste kandidaten niet afkomstig waren uit de Académie de Lille en dientengevolge niet vroegen om in die académie benoemd te worden waar er behoefte aan leraren Nederlands was. Vandaar dat de meeste huidige leraren de mention néerlandais niet bezitten. Welke veranderingen zal het instellen van het CAPES Nederlands nu teweegbrengen? Eén ding staat vast: in vergelijking met de huidige toestand zal het de positie van de toekomstige leraren Nederlands verbeteren. | |
[pagina 176]
| |
aucun doute que, par rapport à l'état actuel, elle améliorera la situation des futurs enseignants de la matière. Outre des conditions de rémunération plus intéressantes, ils seront titulaires de leur poste et bénéficieront de la sécurité de l'emploi inhérente au statut de fonctionnaire. Autre élément très important: désormais les études universitaires de néerlandais se verront confortées dans leur finalité, dans la mesure où le CAPES de néerlandais parachèvera le cursus des étudiants se destinant à l'enseignement secondaire. Ainsi sera revalorisée à l'intérieur du système éducatif français la place occupée par le néerlandais qui désormais sera sur un pied d'égalité avec les autres langues vivantes. L'existence du CAPES aura-t-elle pour autant une influence importante sur les effectifs d'élèves dans le secondaire? Il n'est pas aisé de répondre à cette question. Une chose est certaine: il serait illusoire de penser qu'à elle seule la création du CAPES de néerlandais entraînerait une augmentation soudaine et massive du nombre d'apprenants dans le secondaire. Les choix effectués par les élèves et leurs parents se fondent bien souvent sur d'autres éléments, plus déterminants à leurs yeux: l'existence d'un réseau étendu d'établissements dispensant un enseignement de la matière, l'image et l'importance économique de la langue et des pays où celle-ci est parlée, etc.. Ce qui importe est que la connaissance du néerlandais soit perçue comme un atout, comme un plus. La création du CAPES de néerlandais est un élément allant dans ce sens. Il n'en demeure pas moins que des actions réfléchies et concertées de sensibilisation sur le terrain resteront plus que jamais nécessaires pour que le néerlandais connaisse dans les années à venir un développement conséquent et durable.
Francis Persyn
Chargé d'une mission d'Inspection générale pour le néerlandais Marcq-en-Baroeul (F) | |
[pagina 177]
| |
Behalve een betere bezoldiging zullen ze ook een vaste benoeming krijgen en de werkzekerheid genieten die in Frankrijk inherent is aan het statuut van ambtenaar. Van groot belang is eveneens het feit dat het CAPES Nederlands de positie van de studie Nederlands aan de universiteit verstevigt, want het vervolledigt de opleiding van de studenten die een loopbaan als leraar willen kiezen. Op die manier neemt het Nederlands voortaan een volwaardige plaats in het Franse onderwijssysteem in en staat het op gelijke voet met de andere levende talen. Zal het bestaan van het CAPES Nederlands echter een belangrijke invloed hebben op het aantal leerlingen in het middelbaar onderwijs? Het is niet makkelijk op deze vraag te antwoorden. Het zou echter een illusie zijn te denken dat alleen het instellen van het CAPES Nederlands een plotselinge en massale groei van het aantal leerlingen in de middelbare sector teweeg zou brengen. De keuze van de levende talen die door de leerlingen en hun ouders gemaakt wordt, baseert zich meestal op andere elementen: het bestaan van een uitgebreid net van schoolinstellingen die het vak geven, het imago en het economische belang van de taal en de landen waar deze taal gesproken wordt, enz. Doorslaggevend zal de bewustwording zijn dat het Nederlands een troef, een pluspunt kan zijn. Het instellen van het CAPES Nederlands gaat weliswaar in die richting, maar dat neemt niet weg dat door alle betrokken partijen goed doordachte sensibilisatieacties op het terrein meer dan ooit broodnodig zullen blijven, opdat het onderwijs van het Nederlands in de komende jaren flink en duurzaam zal kunnen groeien.
Francis Persyn Inspecteur voor het Nederlands in Frankrijk Marcq-en-Baroeul (F) |
|