Forum der Letteren. Jaargang 1995

[p. 263]

Gesignaleerd

De laatste jaren heeft Forum der Letteren een rubriek ‘Gesignaleerd’ waarin met name Arnoud Wils uit Leuven korte karakteristieken heeft gegeven van recente afleveringen van buitenlandse literatuurwetenschappelijke tijdschriften. In dit nummer van de laatste jaargang willen we enige weemoedige aandacht besteden aan een paar oude postbusklanten, waarmee Forum der Letteren zogenaamde uitwisselabonnementen heeft. Zulke tijdschriften verdwijnen anders gewoonlijk zonder veel omhaal in de kasten van geïnteresseerde redacteuren.

Bulletin de l'Association Guillaume Budé is een driemaandelijks huistijdschrift van Les Belles Lettres, de uitgever van o.m. de tweetalige uitgaven van Latijnse en Griekse teksten. Bulletin is deels een ‘verenigingsblad’ met aankondigingen van vergaderingen, maar heeft ook zeer gevarieerde artikelen op het gebied van de klassieke talen en culturen. 1994/3 is vooral gewijd aan het secundair onderwijs in de klassieken. Een van de bijdragen gaat over Nederland, van de hand van Josef Crousen: ‘Tradition ou traduction?’ Het artikel geeft zowel een overzicht van de situatie in het Nederlandse VWO als een pleidooi voor het onderwijs in de klassieken in ‘Europese’ scholen: Europa heeft onderwijs in de klassieken nodig. De auteur citeert een studie uit 1980 van H. Brugmans:

À une époque où elle doute d'elle-même, l'Europe a besoin de psychanalyse culturelle collective, et dans ce processus-là, elle ne peut pas ne pas retrouver ses classiques. (305)

Er zijn vergelijkbare bijdragen over andere Europese landen. In een van de artikelen lees ik dat in Ierland scholieren nog examen kunnen doen door (zij het slechts 80 woorden) te vertalen van het Engels naar het Latijn, maar ook kunnen kiezen voor het beantwoorden van vragen naar aanleiding van drie ‘antieke’ foto's.

In de aflevering 1993/4 zijn de belangrijkste bijdragen gewijd aan de antieke traditie in beeldende kunsten. Eén der studies betreft de sculptuur en de architectuur van de Saint-Étienne-du-Mont in Parijs. Hetzelfde Bulletin heeft ook een artikel van Nicholas Mann over de metamorfose, in feite een ‘remaniement radical’ van de Daphne-figuur en -fabel bij Petrarca:

Le mouvement narratif des Métamorphoses [d'Ovide JvL] est remplacé par un monde immobile, où [les] éléments familiers ne fonctionnent plus comme parties intégrantes d'une série d'événements fabuleux, mais comme des emblèmes dans un décor mythique intemporel. La métamorphose n'est plus le dénouement d'un deus ex machina, mais la condition statique du poète-amant. (402)

Neuphilologische Mitteilungen, het tijdschrift van het Finse Genootschap voor Moderne Talen, lijkt een Finse Neophilologus. De publikaties zijn vooral in het Engels, Duits en Frans, maar men schrikt ook niet terug voor een bijdrage in het Bable (Asturisch: in 1994/1 over reflexieve pronomina). De meeste artikelen hebben een literair-historische oriëntatie of hebben betrekking op historische grammatica. Niettemin is er incidenteel ook aandacht voor terreinen als narratologie en sociolinguïstiek. In 1994/2 (95e jaargang) las ik enerzijds (in een recensie) dat de Engelse ‘down-market papers’ de voorkeur geven aan een lidwoordloze constructie als ‘Labour Leader Neil Kinnock,’ terwijl de ‘upmarket broadsheets’ (de wat realistischer aanduiding voor wat vroeger nog kwaliteitskranten waren, JvL) de voorkeur geven aan ‘Mr. Neil Kinnock, the Labour Leader’ (255) Zo'n honderd pagina's eerder - het is een wonderlijke wereld - biedt hetzelfde tijdschrift informatie over Franse ontleningen in aansprekingen in het Middenhoogduits, een terrein dat al decennia lang de specifieke aandacht heeft van Finse germanisten. Het artikel van Marjatta Wis heeft de titel: ‘Mîn her, mî vrou gegenuber monsieur, madame.’ Wellicht is er sprake van invloed van de tweetalige Nederlandse ridders. Een passage bij Hendrik van Veldeke zou deze hypothese kunnen bevestigen (162).

Philological Quarterly uitgegeven door de University of Iowa is in zijn 74e jaargang. PQ heeft een oude en verdiende reputatie. De orientatie is sterk filologisch en historisch. In

[p. 264]

73/3 (Summer 1994) hebben alle bijdragen, ook de recensies betrekking op de literatuur van voor 1800. Maar men schuwt de nieuwe tijd niet. Een bijdrage van Tim William Machan heeft de titel ‘Chaucer's Poetry, Versioning, and Hypertext,’ een tot voor kort onwaarschijnlijk of zelfs onmogelijk triumviraat. ‘Versioning’ doorbreekt het primaat van de ‘authentieke’ tekst. Men accepteert allerlei versies daarnaast. ‘Hypertext’ maakt het mogelijk verwante cultuur-hsitorische documenten en andere teksten met de ‘authentieke tekst’ (op het computerscherm) in wisselwerking te brengen:

Textual critical interest extends beyond a putative reconstructed original to a particular literary work's various textual states, whether traditionally authorized ones or not. Such ‘versioning’ theorizes the object of textual criticism not as a product but as a process [...] In linking blocks of texts and enabling readers to access and rearrange these blocks repeatedly and as often as they please, hypertext transcends the linearity that has informed text conception and production since the age of Gutenberg. (302-3)

Spiegel der Letteren zal de meeste lezers van Forum der Letteren goed bekend zijn. SDL wordt uitgegeven in Leuven en heeft als ondertitel ‘Tijdschrift voor Nederlandse literatuurgeschiedenis en voor literatuurwetenschap.’ In de jaargang 1994 hebben vijf van de acht ‘Studies’ betrekking op middeleeuwse en 17e eeuwse Nederlandse literatuur. De oriëntatie van de rubriek ‘In margine’ is niet veel anders. Alleen in de boekbesprekingen treedt SDL wat buiten de Neerlandistiek met niet minder dan drie recensies over deconstructie.

De aflevering 1995/1 heeft onder meer een artikel van Herbert Van Uffelen over Ivo Michels, waar het door Ton Anbeek jaren geleden gelanceerde ‘straatrumoer’ weer zijn opwachting maakt:

De moderne auteur schrijft niet over, hij schrijft de werkelijkheid. Zijn straatrumoer is een demystificerend spelen met de schijnbare hiërarchie tussen de polen die de realiteit bepalen: leven en dood, zwart en wit, goed en kwaad, mooi en lelijk etc. Hij schrijft in de ruimte tussen de beide uitersten. (1)

Zo'n alinea zou goed materiaal bieden voor een toekomstige studie in stijlverschillen tussen Spiegel der Letteren en Forum der Letteren. Dezelfde aflevering heeft een ‘in margine’ van Siem Bakker over de Nieuwe Zakelijkheid, duidelijk een populair onderwerp in de contemporaine Neerlandistiek. De ondertitel is ‘waarom Bordewijk geen nieuwzakelijke auteur is.’ Volgens de auteur past de auteur beter bij het magisch realisme van Pyke Koch en Willink

Mijn indruk is dat SDL zich de laatste jaren steeds verder van Forum der Letteren heeft verwijderd. Meer zuiver Neerlandistisch, met een bijzondere aandacht voor ‘oudere’ literatuur. Dat is natuurlijk haar goede recht, zeker nu de Nederlandse halfnaamgenoot het voor gezien houdt.

JvL