Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 2

[p. 33]

Tijdschriften voor boekenvrienden

Vaktijdschriften voor de boekenliefhebber zijn niet talrijk. Er was een tijd, dat b.v. in Duitsland het Zeitschrift für Bücherfreunde naast de Zwiebelfisch verscheen en dat toch nog ruimte overbleef voor enige kleinere bibliophiele periodica. Hiervan is niets overgebleven en deze gevoelige lacune wordt sedert de oorlog zo goed mogelijk aangevuld door het in Wenen (Walter Krieg Verlag) onder redactie van Dr. W.V. Steiner nu in de achtste jaargang verschijnende Das Antiquariat. Van het maandelijks uitkomend dubbelnummer in groot kwarto formaat zijn circa 20 bladzijden voor het redactionele gedeelte bestemd. Typographisch kan Das Antiquariat nauwelijks tevreden stellen, maar het zal niet gemakkelijk zijn, de frisse geest, die in dit tijdschrift leeft, en de grote activiteit, waarmee het geredigeerd wordt, te overtreffen.

De kern wordt gevormd door het eigenlijke tijdschrift Das Antiquariat: bijdragen tot de cultuurgeschiedenis van het boek in de ruimste zin.

Sedert Juli 1951 verschijnt b.v. van de hand van Walter Krieg een uitgebreide en zeer gefundeerde studie over de geschiedenis van het schrijvershonorarium van de 15e tot de 20e eeuw. Aan de hand van brieven en contracten, gesteund door andere contemporaine bronnen en door de zeer spaarzame en zeer verspreide literatuur over dit onderwerp worden talloze voorbeelden onderzocht. Het onderzoek is niet beperkt tot Duitschland of tot het Duitse taalgebied; ook Frankrijk, England, de V.S. en andere landen worden erin betrokken. Het geheel is een even belangrijke als amusante lectuur, vooral door de talrijke anecdotes en sidelights. Wij hopen, dat deze studie niet in de kolommen van Das Antiquariat op den duur verborgen blijft, maar spoedig in boekvorm zal verschijnen.

Onder redactie van de voorzitter der ‘Gesellschaft der Bibliophilen e.V.’, Hans Günter Hauffe staat de geregeld verschijnende bijlage Der Bibliophile. Tot nu toe was de beschikbare ruimte helaas te beperkt om een vergelijking met vroeger bestaande of buitenlandse bibliophiele tijdschriften mogelijk te maken. Wij hebben dan ook de indruk, dat de tot nu toe gepubliceerde bijdragen een eigen ‘orgaan’ nauwelijks rechtvaardigen. De interessante samenvatting over de vroegste boekdruk te Bamberg, door Dr. F. Geldner, en in zekere zin het vervolg erop: Dr. G. Wirth, Die Gründung der Bamberger Hofdruckerei, zouden in Das Antiquariat net zo goed op hun plaats geweest zijn. Meer aan het doel der bijlage beantwoorden de verslagen over bibliophiele gebeurtenissen en de besprekingen van bibliophiele literatuur.

[p. 34]

Vermoedelijk is het aantal lezers niet klein, dat bij het verschijnen van een nieuw nummer allereerst de rubriek opslaat, die de bescheiden naam ‘Nachrichten’ draagt: een grote rij van bond en boeiend aan elkaar gevoegde korte mededelingen uit de gehele wereld, mededelingen, die - zakelijk of schertsend, soms ook misprijzend - op het leven van het boek betrekking hebben. Alleen reeds de redactie van deze rubriek is een bewonderenswaardige journalistieke prestatie.

Het niet redactionele gedeelte wordt telkens ingeleid door uitvoerige berichten over nieuwe boeken, die in voorbereiding zijn. Hieraan sluiten zich informaties over veilingen, antiquariaatscatalogi, etc. aan.

Naast Das Antiquariat heeft zich sedert enige maanden de bijlage bij het ‘Börsenblatt für den Deutschen Buchhandel’: Aus dem Antiquariat (redactie: Bernhard Wendt) tot een even nuttig als prettig periodiek voor bibliophilie en bibliographie ontwikkeld. Bibliographische onderwerpen hebben de voorkeur. Wij noemen uit de laatste tijd: Der Bucheinband als bibliographisches Kriterium; Alte Ornithologie; Die ältesten Schriften über Bibliophilie; Bücher über astronomische Instrumente; Alte Astronomie). De typographische oplossing, waardoor ondanks de zeer beperkte plaatsruimte een zo veelzijdige en degelijke inhoud wordt geboden, verdient alle waardering. G.A.E. Bogeng en Claus Nissen behoren tot de geregelde medewerkers.

In Engeland verscheen sedert 1947 op enigszins ongeregelde tijden een klein en keurig bibliophiel tijdschrift onder de naam Book Handbook, An illustrated Quarterly for discriminating Book-Lovers. Tot 1951 zijn twee delen uitgekomen. Na een reorganisatie is het nu zijn derde serie ingegaan in de vorm van The Book Collector, volume 1. Hoewel de inhoud van dit uitmuntend verzorgde en rijk geïllustreerde tijdschrift voornamelijk rekening houdt met de belangstelling der Engelse bibliophielen, is het toch jammer, dat dit tijdschrift op het continent tot nu toe zo weinig bekend is. Dit zal beamen, wie zich voor ogen houdt, dat in het eerste deel onder vele anderen de volgende bijdragen te vinden waren: L.J. Lloyd, Books from the Library of J.A. de Thou; E.G.R. Taylor, Margarita philosophica; R.C. Bald, The Shakespeare Folios (p. 100-176; met ‘Tables for the identification and collation of the Shakespeare Folios’); Chr. Sandford, The Progress of Wood-engraving in current Book-illustration; W.M. Dickie, Richard de Bury and the Philobiblon; T.W. Hanson, Edwards of Halifax, Bookbinders (fore-edge painting). In het

[p. 35]

tweede deel kwamen voor: H.A. Hammelmann, English eighteenth century Book Illustrators, en door dezelfde: Gravelot in England. Onder de vele andere bijdragen moet nog worden gewezen op die van de hand van P.H. Muir, die een charmante en zeer persoonlijke noot aan het tijdschrift geven.

Tenslotte willen wij hier vermelden een tijdschrift, dat zich weliswaar bijna uitsluitend tot de Amerikaanse antiquaar, daarnaast nog tot de Amerikaanse bibliothecaris (en bibliophiel) richt, dat echter door zijn altijd geestig en pittig redactioneel gedeelte ook voor ons telkens weer een welkome lectuur is: Antiquarian Bookman, waarvan nu de negende jaargang verschijnt (Wij herinneren onze lezers bij deze gelegenheid aan het in November 1950 verschenen Special Bible Supplement in honor of the 500th Birthday of the First Printing of the First Printed Book: The Gutenberg Bible). Jaarlijks wordt aan de abonnés het z.g. AB Permanent Reference Number aangeboden, dat op 300 bladzijden vooral zoeklijsten en advertenties der Amerikaanse antiquaren bevat. Dit jaar ging er een bijzonder geslaagd redactioneel gedeelte aan vooraf. De redactie had nl. aan een groot aantal Amerikaanse verzamelaars een rondvraag gezonden: ‘Why are you a collector, and how did it happen?’ Op deze rondvraag zijn 240 antwoorden binnengekomen en met de publicatie van deze antwoorden wordt in het Special Reference Number een begin gemaakt. Jammer genoeg kunnen wij niet een groot gedeelte der antwoorden afdrukken, maar enkele citaten en een enkel antwoord in extenso kunnen wij de Nederlandse bibliophielen niet onthouden.

Ruth Elizabeth Adomeit verzamelt miniatuurboeken. Zij besluit haar zeer interessant antwoord: Wilbur Macey Stone ones wrote of book collecting: ‘It's no earthly use, but a satisfying and lasting delight. One does not collect books for use. One buys current books to read for use or pleasure, but one collects books for their beauty, rarity or unusualness.’ Miniature books have all three qualities, and often to a greater extent than their larger relatives.

Een ander antwoord citeert P.H. Muir: ‘No self-respecting collector of books needs a reason for collecting, he collects because he likes books.’

Op een iets andere wijze schrijft de uitgever F.G. Melcher: ‘There can be many reasons for book collecting but collecting should always be fun.’

Bruce Cotten begint zijn antwoord als volgt: ‘Book collecting, whether an acquired taste or an acquired nuisance, is in either case acquired. It develops by degrees, and passes through nume-

[p. 36]

rous formes and phases, rather curious to look back upon. At first you only want certain sorts and kinds of books and reject innumerable volumes that in after years you are violently seeking. You only by degrees overcome your own prejudices and dislikes and gradually find yourself including and exploring in ever larger fields. Then there is always, and for a long time, a struggle, when you realise that the disease has really gripped you; and numerous determinations are made to stop the thing entirely and not to permit yourself to be classed with those mildly deranged people who collect things...’

Meer op een hymne lijkt wat Charles Honce schreef: ‘A book, to me, is the most beautiful thing in the world. Rubies and diamonds can't compare...

There is something about the physical appearance of a book that has the same impact on me as a lush symphony, a stupendious sunset or a painting of impelling beauty.

O, ho! some will say. You are distinguishing between people who acquire books to read and those who simply collect without regard for the contents. Not at all! Every real collector I ever have known has loved his books for their contents as well as their physical dress. All I am trying to say is that the physical dress, when a thing of beauty, is, as the poet says, a joy forever.

Up to the time I was forty or so I had read what seemed to be every book in the world and had a fair proportion of them on my shelves. I don't read so much now, but I still collect prodigiously in the fields in which I am interested. If I seem to be distroying my argument I say again, not so! My books now are more or less my tools - my library is for writing and reference but eventually I usually get around to everything, also I take my time at it and am more choosy.

But let's not get away from the esthetic appeal of books. I love their looks, I love their marshalled impressiviness on my shelves, I admire their brightness and color.

They speak in a room as no other item. A chair is a dead thing, but a book is alive and vocal....’

Kort en geestig antwoordde E.G. Wulling: ‘Like any maniac, I collect because I am a victim of bibliomania, a contagious disease. Dr. Huntington Brown, verbologist of the University of Minnesota department of English, whom I have consulted, describes the more virulent symptoms as follows - A stiffening of the neck muscles (such as one would expect to procede a foliomyelitis), a quickening of the pulse (well known to indicate the fever quarto), an inflammation of the duodecimo, an itching of the codex,

[p. 37]

together with a violent desire to evacuate the pocketbook. A further peculiarity of the disease is that its victims like to chatter about it.’

Uit het antwoord van de Mark Twain verzamelaar Roy J. Friedman citeren wij: ‘...I cannot think of a more interesting and relaxing hobby for an active man. Nor can there be anything more gratifying and restfull to a collector after the daily annoyances and pressure of business than an evening spent sitting quietly in one's easy chair studying the dealers' catalogues with which a bibliophile is well supplied. The only tools needed for intelligent book collecting are these catalogues, the various books on books plus the desire to acquire a library of rarities.

There is no greater thrill for a collector than to have a dealer fill his order or to be the successfull bidder at an auction sale. I believe every collector has had these pleasurable experiences and my greatest was, after a long period of trying to get a first issue of the hard-to-get “Jumping Forg”, to receive a response from a dealer that he had a good copy at a very fair price. Upon receiving the copy I opened the package to find it wrapped in a newspaper of great age. No doubt it had been so wrapped for many years as I am sure after it was read it was put away in this manner as the covers were as bright, the pages and back strip as tight as the day it came from the bindery, and the gold frog was in the center of the cover in the preferred position. These are some of the thrills that wait any collector.’