Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 59]

In margine

De incunabelcatalogus van Pellechet-Polain

Het bericht in de rubriek ‘In margine’ van het vorig nummer behoeft verbetering en aanvulling. De medewerker en opvolger van Mlle. Pellechet, Marie-Louis Polain, een man van grote gaven en een van de beste incunabelisten van onze tijd, liet het niet bij de bewerking van het tweede en derde deel van de door Mlle. Pellechet begonnen Catalogue général des incunables des bibliothéques publiques de France. Onverdroten werkte hij verder, maar toen hij zijn manuscript vrijwel (in ieder geval tot de letter S) voltooid had, weigerde hij het uit te geven. De reden voor deze eigenaardige houding is te zoeken in de wrok die Polain koesterde jegens de Duitsers wegens al het onrecht, dat zij in de eerste wereldoorlog in zijn vaderland België en in zijn geboorteplaats Luik gepleegd hadden. Zoals men weet, begon na de oorlog de onder Duitse leiding samengestelde Gesamtkatalog der Wiegendrucke te verschijnen. Tot alle prijs wilde Polain voorkomen, dat deze Duitse onderneming van zijn werk profiteren kon. Dit ging zover, dat Polain op zijn sterfbed order gaf het manuscript te verbranden. Met de grootste moeite wist zijn medewerkster, Mlle. Eugénie Droz gedaan te krijgen, dat hij van dit noodlottige voornemen afzag. Na zijn overlijden in 1933 werd Mlle. Droz eigenares van het manuscript op voorwaarde, dat het niet in een openbare instelling geplaatst mocht worden en dat nimmer een Duitser het zou mogen inzien. Na de tweede wereldoorlog ging het handschrift, dat 23.000 bladzijden beslaat, over in het bezit van de antiquaar Kraus te New-York. Deze heeft het thans aan de Franse regering geschonken, maar liet het eerst op microfilms opnemen, waarvan hij 25 afdrukken in de handel bracht. Zodoende zal het nu eindelijk mogelijk worden kennis te nemen van het levenswerk van de bibliograaf Polain. Wie meer wil weten van zijn leven en werken, vindt nadere bijzonderheden in een opstel van schrijver dezes in Het Boek XXIII p. 255-260.

H.F.V.

[p. 60]

Ons Geestelijk Erf, XXIV 4, December 1950, bevat van de hand van Br. Edgard Heynen (de samensteller der bibliographie van Maastrichtse drukken) een uitvoerige bibliographie der werken van de mysticus Jan van Gorcum († 1619).

In honor of the 500th Birthday of the First Printing of the First Printed Book, the Gutenberg Bible, heeft de Antiquarian Bookman een speciaal bijbel-nummer uitgegeven, dat naast vele interessante bijdragen een uitvoerige census der 45 bewaarde exemplaren van de eerste Gutenberg-bijbel bevat, die de bewaarplaatsen en in het kort de geschiedenis van al deze exemplaren brengt. Verder is er een bijbel-chronologie, waaruit wij voor Nederland de volgende data lichten:

1477 Eerste bijbel in het Nederlands (O.T.)

1522 Eerste Nederl. Nieuwe Testament

1526 Eerste volledige Nederl. bijbel

1569 Plantijn's Polyglotte

1624 Elzevier's eerste Griekse Testament

1637 Eerste Statenbijbel

1661 van Leusden's Hebreeuwse bijbel

Bibliotheken en antiquariaat

In het vakblad van de Italiaanse antiquaren, het Bolletino del Circolo dei Librai antiquari, wijdt Dr Cesare Olschki onder de titel ‘Wensen en verwachtingen’ een beschouwing aan de betrekkingen tussen de bibliotheken en het antiquariaat. Daarin wordt geconstateerd, dat die betrekkingen in de loop der jaren steeds koeler geworden zijn en dat er thans van een ernstige vervreemding, berustend op wederzijds wantrouwen, gesproken kan worden. Natuurlijk spelen hierbij een grote rol de economische omstandigheden, die het voor de bibliotheken veelal onmogelijk maken om zeldzame werken aan te kopen. Maar er zijn ook factoren, aldus Dr Olschki, die daar niet direct mee te maken hebben en z.i. uit de weg geruimd zouden kunnen worden. Hij beklaagt zich er over, dat vele bibliothecarissen blijkbaar weinig begrip hebben voor het werk van de antiquaar, dat de toegezonden catalogi dik-

[p. 61]

wijls niet gelezen worden of, indien dit wel geschiedt, dat de bestellingen te laat ingezonden worden om nog uitgevoerd te kunnen worden enz. De tegenwoordige koele verhouding vormt een schrille tegenstelling tot de wederkerige sympathie die een vorige generatie van bibliothecarissen en antiquaren onderling verbond. Schr. hoopt, dat in de toekomst deze beide categorieën van ‘dienaren van het boek’ elkaar weer mogen vinden tot heil van de gemeenschap.

H.F.V.

Botanische boekillustratie (zie Folium 1, blz. 18-20). Hoe zich nog heden de kunstenaar naast de photograaf op het gebied der botanische illustratie weet te handhaven, blijkt uit het feit dat Mrs. Mary Maytham Kidd voor een nieuwe uitgave 850 Kaapse planten tekende en aquarelleerde.

In Folium 1 noemden wij enige oplagecijfers van Oxford-boeken De Pocket Book Inc. kan na elf jaren terugzien op een hoeveelheid van 300 millioen verkochte exemplaren (750 titels); in 15 jaren werden daarentegen ‘slechts’ 150 millioen Penguin Books omgezet (ca. 500 titels).

Te weinig is bekend, dat er een Nederlandse Bibliotheekgids bestaat. De in 1949 verschenen vierde druk vermeldt bijna 1000 bibliotheken. In vele gevallen is in het kort de belangrijkste inhoud aangegeven. Verder worden alle gegevens over toegangs- en uitleenmogelijkheden verstrekt.

[p. 62]

Leo Larguier †

Wie geen onbekende is in de boekenwijk van Parijs, het zesde arrondissement en de Seinekaden, herinnert zich ongetwijfeld de opvallende figuur van de dichter Léo Larguier met zijn markante brede kop en de grijze leeuwenmanen. Steeds op jacht naar zeldzame boeken, prenten, antiquiteiten en bibelots was hij als geen ander thuis in dit schilderachtig kwartier. Van zijn speurtochten en vondsten wist hij smakelijk te vertellen in zijn boeken, zoals L'après-midi chez l'antiquaire, Saint Germain-des-Prés, mon village en vele anderen. In zijn ‘dorp’, op zijn kamer in de rue Saint Benoît is de dichter op 31 October overleden. Ter herinnering aan Larguier volge hier een gedicht uit de bundel Roses de papier, dat hij wijdde aan de Seinekaden, waar de bouquinistes hem missen zullen.

Lorsque ‘l'après-dinée est plaisante et sereine’
Ainsi que dit Ronsard, je descend vers la Seine,
Et je vais, feuilletant chez les marchands des quais
Un volume égaré, quelque gros Rabelais,
Dont le cuir est pelé comme un soulier de chasse,
Je sauve un vieux bouquin de poète et je passe...
Je me trouve chez moi, tel un bourgeois tranquille,
Sous les arbres du mail, dans sa petite ville.
Rien n'y change beaucoup, rien ne m'est étranger.
L'air qui vient du fleuve est plus qu'ailleurs léger.
Je connais chaque boîte et tous les bouquinistes
Sédentaires ainsi que de vieux alchimistes,
Mais cuits par les soleils comme des mariniers,
Et faits, quant à l'habit, comme des braconniers,
Un écrivain français doit forcément se plaire
Dans ce coin où l'on est de père en fils libraire,
Où le commerce est docte et plein de dignité,
Car, de vendre un beau livre, on peut tirer fierté.
H.F.V.

In December 1885 begon een achttienjarige, die net zijn eindexamen gymnasium had gedaan, in Bonn zijn loopbaan als boekhandelaar. Later, toen hij al een tamelijk bekend auteur was, heeft hij de ervaringen van zijn leertijd beschreven (Ahnen und Enkel. Erinnerungen). Zijn eerste boek was een onooglijk klein-octavo

[p. 63]

bandje van nauwelijks 1oo ruim gezette bladzijden met de titel: Maculaturalia. Ein Märchen für Bücherfreunde von Julius R. Haarhaus. Leipzig, 1896. - Het geestige sprookje heeft drie drukken beleefd en een bibliophiele uitgave, daarnaast een Deense en een Amerikaanse vertaling. Deze laatste is in het Decembernummer van een nieuw Amerikaans tijdschrift, The Amateur Book Collector, in zijn geheel afgedrukt en versierd met de illustraties van vroegere uitgaven.

In November 1950 vond onder auspiciën van de Unesco in Parijs plaats de ‘International Conference on the Improvement of Bibliographical Services’. Er werd voorgesteld, een internationaal bibliographisch comité op te richten met de volgende taak:

The examination and solution, in consultation with the competent international organizations, of the problems of international bibliographical co-ordination.

Action as a consultative body in connexion with bibliographical publications published or prepared by the United Nations, Unesco and the other Specialized Agencies.

Maintenance of contact with international or regional non-governmental organizations that are concerned with the planning of bibliographical services in certain fields.

Analysis of the situation in the various fields of knowledge for which no adequate international bibliographies exist at present. Establishment of contact with the national bibliographical planning bodies set up or to be set up in each country.

G. Chr. Lichtenberg (1742-1799), misschien de geestigste Duitser, zegt: ‘Eine seltsamere Ware als Bücher gibt es wohl schwerlich in der Welt. Von Leuten gedruckt, die sie nicht verstehen; von Leuten verkauft, die sie nicht verstehen; gebunden, rezensiert und gelesen von Leuten, die sie nicht verstehen; und nun gar geschrieben von Leuten, die sie nicht verstehen.’