Ferguut

[p. 234]

Bijlage II Plaatsnamen

Aliene, 1172 (in rijmpositie voorkomend!), naam van een land, dezelfde naam in Fergus. Aliene (var. Alaine, Alenie, enz.) = land van de Alanen, gelegen dicht bij de Kaspische zee, door Flutre vermeld, zal hier wel niet in aanmerking komen.

Almaengie, 1761, 5256 (telkens in rijmpositie!), het Duitse rijk; Almanie (Lidone uut A.), 5177.

Amarie, 4941, het koninkrijk van Galarant.

Amarie wordt door Flutre vermeld als variant van Aumarie = Almeria, een havenstad in Spanje, door de Sarrazenen veroverd in 1257. De naam komt herhaaldelijk voor in Franse hoofse romans maar kan toch bezwaarlijk gelijkgesteld worden met de in de Ferguut vermelde.

Angou, 5259 Anjou.

Avalons, 5171 (in rijmpositie!), een koninkrijk.

Bij Flutre komt Aval(l)on (var. Avalun) voor als de naam van het geheimzinnige eiland, waarheen de gekwetste koning Artur overgebracht wordt.

Baren, (die here van den -) 5252 (in rijmpositie!), een van de heren van ‘buten’, aanwezig op het grote toernooi bij koning Artur.

Onder de vele mogelijkheden die Flutre biedt, lijken mij de twee volgende de meest waarschijnlijke: de heer van Berry (var. van die naam: Barre) ofwel de graaf van Bar (var. Barre). Volgens Verdam (uitg. Ferguut, 1908, blz. 284) komt ‘een grave van Baren’ voor in de Limborch (II, vs. 445).

Baviere, 3735 (in rijmpositie!), een stad.

Door Flutre als naam van een stad vermeld in Le Roman d' Alexandre en door Verdam (blz. 284) ook in de Flovent, vs. 125.

Bertaenge, - ie, 1762, 2741 (telkens in rijmpositie!), Brittannië, Brittenland.

In Franse bronnen: Bartaigne, Bertaigne, het rijk van koning Artur.

Bonivente, 4608 (in rijmpositie!), Beneventum in Italië. Een vaak voorkomende stadsnaam in de Franse geschriften.

Brabais, (Lunette van -) 5181 (in rijmpositie!), het oude hertogdom Brabant? Bij Flutre komen Brehan(t) en Braibant voor als nevenvormen van Braban(t).

Denemarke (-maerke, -merke), 2924, 3731, 5253 (altijd in rijmpositie!), Denemarken.

Dunouwe, 1286, 2006, 2194 (3-maal in rijmpositie!), de Donau, hier wel vooral: de streek van de Donau.

Gale, 581 (in rijmpositie!), Wales.

Ghent, 2552 (in rijmpositie!), Gent.

Gincestre, 4349, Winchester, verblijfplaats van koning Artur, waar Lunette hem komt opzoeken.

Gladone, 171, een woud, waarin op het witte hert gejaagd wordt; in de Fergus, hs. A: Gladon, hs. P ‘la forest de Glascou’ (Glasgow).

Goriende, 41, een woud bij Caradigaen, waar het witte hert zich bevindt; in de Fergus, hs. A: Gorriende, hs. P: Glorionde.

Ydel, 1158 (in rijmpositie!), naam van een kasteel; in de Fergus, hs. A: Idel, hs. P: Lidel;

[p. 235]

dit laatste is een kasteel in Cumberland.

Indegale, 177 (in rijmpositie!), naam van een landstreek; in de Fergus, hs. A: Indegal, hs. P: Ingeval.

Ingelant, 272, 1615, 1999, 4898, Engeland.

Cantorbie, 5027, Cantorbury, een der verblijfplaatsen van koning Artur.

Caradigaen, 4 (in rijmpositie!), burcht waar koning Artur hof houdt; in Fergus: Karadigan, volgens Martin (Einl. XIX), graafschap en burcht in Zuid-Wales.

Cardoel (in Galen), 533, 581, 2809, 2938, 5083, 5094, 5124, residentie van koning Artur, in de Brits-Keltische romans vaak het uitgangs- en het eindpunt van de ridders op zoek naar avontuur.

Volgens Martin (Einl., XIX) te identificeren met Carlisle in Wales. Misschien (zie Flutre i.v. Cardoeil, blz. 216) een andere vorm van het volgende woord.

Carlioen, 5446 (in rijmpositie!) ‘Artur, die here van Carlioen’; Carlion, een residentie van koning Artur, waarmede volgens Flutre bedoeld wordt: ‘Caerleon op de Usk, in Zuid-Wales ofwel een der andere Carlyons in Cornwales.

Caudië (Agl. van -), 5173. Alleen de lezing Caudië lijkt mij die van het hs.; de naam komt bij Flutre voor, als een variante van: Arcadie, Caldie, Caudie en is vooral te vinden in de Alexanderromans. ‘Agl. van Caudië’ wordt in de Ferguut samen vermeld met ‘Alemandine uute Grieken’. Die samenvoeging kan wel een betekenis hebben.

Cornualgie (Cornualge), 444, 1615, 4059 (telkens in rijmpositie!), Cornwales.

Lyoen, 1886 (rijmpositie!), Lyon.

Lombardie, 2000, Lombardije, soms ook benaming voor geheel Italië.

Lonnen, 3259, 3704, 4821, 4931, Londen.

Mascons (Maeschons); ‘twee ridders van Maeschons’, 3651; ‘die oude grave van Mascons’, 5172 (de plaatsnaam telkens in rijmpositie!), Mâcon (Saône-et-Loire); Langlois (blz. 412) vermeldt ‘le seigneur de Mascon’ en ‘le comte de Mascons’ en verder (blz. 440-441) een hele reeks namen van heren, die allen de bijnaam ‘de Mascons’ dragen.

Market, 872 (in rijmpositie!), Marquettes, naam van een plaats bij Rijsel. Aldaar bevond zich een Cisterciënser klooster, dat in het graafschap Vlaanderen grote bekendheid verwierf, omdat het zo wat de officiële begraafplaats was van verscheidene leden uit het gravenhuis van Vlaanderen in de lijn van de Dampierres. Zie hiervoor: L. Peeters, Historiciteit en Chronologie in Van den Vos Reynaerde in Spektator, III, 1973-74, blz. 159-60. De naam ontbreekt in de Fergus.

Occenefort (→ Senefort), 5522 (in rijmpositie!), Oxford, waar koning Artur naar toe trekt na het grote toernooi. In de Franse romans: Oxeneford, Ocxenefort, Oxenfort, enz.

Parijs, 3704, Parijs.

Pelande, 271 ‘een dorpere van Pelande’ (de plaatsnaam in rijmpositie!); in de Fergus: Pelande; volgens Flutre het land van de Picten (in M.E. Pehtland en meer bepaald het land van Galloway; zie ook de inleiding bl. 11).

Portegale (Laquis van -), Portugal.

Poytau, 5254, Poitou.

Langlois (bl. 530) vermeldt de naam van de streek en een aantal ridders, die de benaming ‘de Poitou’ of ‘le Poitevin’ dragen. Bij ontstentenis van de naam in de Ferguut kan natuurlijk geen enkele met de ‘ridder starke’ worden geïdentificeerd.

Proventse, 5259 (in rijmpositie!), Provence.

Rijn, 357 (in rijmpositie!), de rivier.

Rikenstene (ook gescheiden: riken stene voorkomend), 3861, 3874, 3877, 3889, 4036,

[p. 236]

4039 enz., de burcht van Galiëne, in Fergus: Rocebore; zie ook inl., blz. 13.

Rome, 5175 (in rijmpositie!), de stad.

Romenie, 3729, 5257 (tweemaal in rijmpositie!). Volgens Flutre kan met deze naam (in Franse bronnen: Romaigne, Romanie, Rom(m)enie, enz. gespeld) o.a. aangeduid worden: ‘l'empire romain ou l'une de ses parties; la campagne romaine; la province de Rome, la Romagne’ (bl. 292) enz. Het valt moeilijk uit te maken welke landstreek in de Ferguut bedoeld wordt.

Rossie, 5023 (in rijmpositie!), Rusland.

‘Pelre’ uit Rusland waren volgens Langlois (blz. 576) in het Westen zeer gegeerd.

Schollant, 2000 (in rijmpositie!), Schotland.

Senefort, 4898, variant van Occenefort (zie aldaar), Oxford.

Spaengie (Spanië), 5178, 5255 (2 maal in rijmpositie!), Spanje.

Tudele (Faussette van -), 5179 (in rijmpositie!).

Volgens Flutre is Tudel(l)e, Tudiel(l)e, dat herhaaldelijk in Franse romans aangetroffen wordt, gelijk te stellen met Tudela in Spanje. Het lijkt mij evenwel aannemelijker hier met Martin (Einl., XXII) te denken aan een paar plaatsen met die naam in het tegenwoordige Groot-Brittannië, zo bv. Thevidale bij Glasgow in Schotland of Tyndale in Northumberland. Een ‘coninc van tubele’ (in de Duitse vertaling wordt dat: ‘tudele’) wordt ook vermeld in een der middelnederlandse fragmenten van Ogier van Denemarken, uitgegeven door H. van Dijk in De Nieuwe Taalgids, jg. 67, 1974, blz. 198, vs. 266.

Valentse, 5260 (in rijmpositie!), Valence (Drôme) in Frankrijk. Langlois (blz. 660) vermeldt een aantal heren, die de bijnaam voeren ‘de Valence’.

Vendome, 5176 (in rijmpositie!), Vendôme (Loir-et-Cher) in Frankrijk. Volgens Langlois (blz. 667) treedt een graaf van Vendôme op in La Chanson d'Antioche en in het vervolg daarop: La Conquête de Jérusalem.

E. Rombauts