Faro. Tijdschrift over Cultureel Erfgoed. Jaargang 2

[p. 41]

feest! | Liza Feyaerts¹
Kerstmis en Nieuwjaar in Rusland
→ Feesten in het kwadraat

Voor vele Russen in binnen- en buitenland behoren Kerstmis en Nieuwjaar tot de belangrijkste gebeurtenissen van het jaar. Het zijn echte familie- en kinderfeesten.

Het leuke voor de Russen is dat zij die feesten elk jaar zelfs tot tweemaal toe kunnen vieren. De Russisch-orthodoxe Kerk volgt immers nog steeds de juliaanse kalender, waardoor alle feesten en vieringen veertien dagen later plaatsvinden dan volgens de westerse (gregoriaanse) kalender. Concreet betekent dit dat de meeste Russen uitgebreid het burgerlijk Nieuwjaar vieren op 1 januari, vervolgens (in 2010 op 7/8 januari) aan het orthodoxe kerstfeest deelnemen en ten slotte op 14 januari het orthodoxe nieuwjaarsfeest vieren.

1 Liza Feyaerts, geboren in Sint-Petersburg, woont en werkt sinds 1992 in België. Zij is de oprichtster en huidige directrice van de Russische school in Leuven (http://sites.google.cam/site/russischool). Daarnaast is ze ook beëdigd vertaler-tolk bij de Leuvense rechtbanken en lid van de integratieraad van de stad Leuven.

01/01: Zeven keer nieuwjaar

Oudejaarsavond van het burgerlijk Nieuwjaar wordt 's avonds ingezet met een zeer uitgebreide Russische feestmaaltijd, waarbij kaviaar, wodka, pilmeni, tvarok, tort, kvas en tal van andere Russische delicatessen niet mogen ontbreken. De uitgebreide feestdis kent zijn hoogtepunt om klokslag middernacht, wanneer alle Russische televisiekanalen rechtstreekse beelden uitzenden van de grote klokkentoren van het Moskouse Kremlin. Na de toespraak van de president en de twaalfde klokslag van de grote Kremlinklok heffen in Rusland de genodigden het glas om een toost uit te brengen op het nieuwe jaar en elkaar de beste en allermooiste dingen toe te wensen. Eenmaal de nieuwjaarscadeautjes tussen de gasten zijn uitgewisseld, trekken - ongeacht de vriestemperatuur - jong en oud de feeëriek verlichte winterse straten en pleinen op, om te gaan kijken naar het nieuwjaarsvuurwerk, dat soms urenlang blijft duren. Tot zonsopgang maakt men mooie wandelingen in de sneeuw en over de dichtgevroren rivieren.

Het resultaat van zo'n felbewogen en meestal ijskoude feestnacht en -ochtend (met temperaturen tot soms -10° of -20° C tot zelfs -40° C in Siberië) is dat 1 januari in Rusland zowat de rustigste dag van het jaar is, daar alle feestgangers zalig onder hun knusse donsdekens liggen uit te slapen. Goed om weten is overigens dat, vermits Rusland niet minder dan zeven tijdzones kent, het Russisch nieuwjaarsmoment in feite zeven keer na elkaar plaatsvindt.

Nieuwjaarsvuurwerk barst los in Moskou.
www.kremlin-military-tattoo.ru

Kerstmis in Rusland

Het Russische kerstfeest is een meer ingetogen gebeurtenis, waarbij niet alleen gelovigen maar ook veel niet- en andersgelovigen naar de orthodoxe kerkdienst gaan om een van de hoogfeesten uit de Russisch-orthodoxe religie mee te vieren. Typisch aan deze kerkdiensten is dat er, met uitzondering van grote of kleine klokkenspelen, geen muziekinstrumenten worden gebruikt, maar dat er wel veel en zeer mooie koorzangen zijn. Het grote verschil met de katholieke misvieringen in België is dat in de Russisch-orthodoxe Kerk de gelovigen soms urenlang afwisselend rechtstaan, knielen, en zich bekruisen om zo hun eerbied tot uitdrukking te brengen.

Deze Russisch-orthodoxe kerkdiensten zijn door de koorzangen, het veelvuldig gebruik van wierook en de sacraal-theatrale atmosfeer tegelijkertijd heel rustgevend en mystiek. Deelname aan zo'n kerkdienst is, zelfs voor een niet- of een andersgelovige, een heel aparte ervaring en werkelijk een aanrader voor wie het nog nooit heeft meegemaakt. In België zijn

[p. 42]

© Kriukova Victoria Konstantinovna
Dedoeska Moroz en Snegoerotchka maken hun opwachting op een feest van de Russische School in Leuven.

er in de loop der jaren verschillende Russisch-orthodoxe parochies opgericht. Via hun website² kun je steeds nagaan waar en wanneer er zo'n orthodoxe eredienst bij jou in de buurt doorgaat.

Vervolgens heb je ook nog het orthodoxe nieuwjaarsfeest, dat in Rusland in iets mindere mate wordt gevierd, maar toch ook steeds weer aanleiding geeft tot het organiseren van een uitgebreide Russische feestmaaltijd met familie en vrienden.

2 In Leuven is er de orthodoxe parochie van de heilige apostel en evangelist Mattheos, gevestigd in de Tervuursestraat 53 (www.leuven.orthodoxy.ru). Ook in andere Belgische steden zijn Russisch-orthodoxe parochiegemeenschappen opgericht waar je zowel als gelovige, als niet- of als andersgelovige onder meer orthodoxe kerkdiensten kunt bijwonen.

Kinderfeestperiode

Ten slotte heb je nog de ganse schoolvakantieperiode tussen al deze feestdagen, waar zowel in Rusland als in België³ voor de Russische kinderen dagelijks talrijke kinderspektakels (gaande van theater- en balletvoorstellingen, muziekoptredens en marionettenspelen tot indoor-pionierskampen) worden georganiseerd. Eén theaterstuk mag en zal daarbij nooit op de jaarlijkse agenda ontbreken, namelijk het verhaal van Dedoeska Moroz (Vadertje Vorst) en Snegoerotchka (Sneeuwmeisje).

Het is het klassieke Russische kinderverhaal dat in alle mogelijke varianten wordt gespeeld, maar waarbij het goede (Vadertje Vorst in zijn ontzagwekkende gewaad met gouden staf) en Sneeuwmeisje (met blonde lange haren en hemelsblauw met goud bestikt kleed) na tal van capriolen en onverwachte wendingen steeds het slechte overwint. Dit theater eindigt sinds mensenheugenis steevast met het uitbundig zingen van het Russische kerstboomvolksliedje, waarna Vadertje Vorst en Sneeuwmeisje de kerstboomverlichting voor de daaropvolgende feestperiode aansteken (‘raz, dva, tri,... jolotshka gori’). Vervolgens maken alle kinderen en theaterspelers op de tonen van het liedje een vreugdedans rond de kerstboom (die tot het Russisch-orthodoxe Nieuwjaar zal blijven staan). Apotheose van dit spektakel is het uitdelen van kerstcadeautjes uit de zak van Vadertje Vorst aan alle aanwezige kinderen.

3 Zie onder meer de activiteitenkalender van het Russisch Cultureel & Wetenschappelijk Centrum te Brussel, Middaglijnstraat 21 te 1210 Brussel: www.centreculturelrusse.be/nl

[p. 43]

Dat feesten iedereen kunnen bekoren, ook kinderen, was een van de uitgangspunten voor het prentenboek en didactisch pakket Kif kif en shouf shouf, een werkpakket voor kleuterklassen (5+). Op de cover van dit tijdschrift prijkt dan ook een zeer toepasselijke prent uit het boek: Dedoeska Moroz en de Kerstman die vrolijk lachen om Snegoerotchka die uit een doosje springt, terwijl de Italiaanse heks Befana haar beurt afwacht op de achtergrond. Het gratis pakket werd ontwikkeld voor kleuterklassen om de diversiteit van de leefomgeving van de kleuters te bekijken vanuit een erfgoedperspectief. Het werd gemaakt door FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw in samenwerking met de Vrije Basisschool Don Bosco Hoboken en Canon Cultuurcel.
Zie ook: http://kkss.faronet.be.

Dedoeska Moroz en de Kerstman
© Roman Klochkov