erfgoedontsluiting | Björn Rzoska
Westhoekverbeeldt.be
→ Van lichtbeelden naar virtuele ‘lieux de mémoire’
In de vorige eeuw zag je het wel eens in aankondigingen: lezing ‘met lichtbeelden’. Tegenwoordig vind je op het internet heel wat digitale beeldarchieven. En daarmee groeit het in sneltempo uit tot een herinneringsplaats met virtuele lieux de mémoire. Een mooi voorbeeld van deze tendens is de onlangs door de Vereniging voor Geschiedenis en Informatica bekroonde website www.brandgrens.nl. Deze website wil niet alleen het bombardement van 14 mei 1940 op Rotterdam in herinnering brengen, maar wil meteen ook de doorsteek naar de stad maken. Zo kun je de brandgrens wandelen en zien hoe het bombardement een impact heeft (gehad) op stadsontwikkeling. Naast het aanbieden van historische foto's en archief wil de site in de toekomst ook een interactieve module opstarten en doorgroeien naar een virtuele herinneringsgemeenschap.
Het dossier omtrent www.westhoekverbeeldt.be in dit nummer is dan ook illustratief voor een hele beweging. Het voorbije decennium startten ook in Vlaanderen heel wat beeldbanken op. Daarbij wordt al dan niet bedreigd, vergeten, relevant (bewegend) beeldmateriaal gedigitaliseerd en aangeboden (of ontsloten) via een website. Een buitenlandse trend die op het einde van de jaren 1990 ook bij ons voet aan de grond krijgt. In de daaropvolgende jaren is het aantal nieuwe beeldbanken amper bij te houden. In zoverre dat er in de zomer van 2005 behoefte blijkt aan een soort ‘statengeneraal’ van heel wat beeldbanken in... de Westhoek, meer bepaald in Heuvelland. Het resulteert in een rapport waarin een karrenvracht tips de beginnende beeldbanker moet behoeden voor valkuilen en wolfijzers.Ga naar voetnoot1
Het brede erfgoedveld investeert heel wat middelen in de opbouw, het onderhoud en de uitbreiding van beeldbanken. Het volstaat even via erfgoedsite.be het trefwoord ‘beeldbanken’ in te voeren om drieënvijftig relevante verwijzingen boven te halen. Sommige archieven bieden hun foto's online aan. Je kunt ze zelfs via de website bestellen. Musea bieden een specifiek deel van hun collectie aan. Erfgoedcellen werken iets omvattender en proberen de beelden van hun werkgebied centraal aan te bieden via een beeldbank. Bij sommige mag het iets meer zijn en kan de bezoeker niet enkel bladeren door foto's, maar ook kijken naar historische filmpjes of luisteren naar getuigenissen.
Wat meteen opvalt is het statische van al deze beeldbanken. Heel wat professionele erfgoedactoren zien de beeldbanken als een instrument om collecties online te ontsluiten. En zoeken geen of toch weinig interactie met de bezoeker. Interessant is natuurlijk de cumulatie van historisch beeldmateriaal dat toegankelijk is. Van historische beelden over de zoo, Mechelen, Gent, Heuvelland, Brugge,... over schilderijen van Rubens tot archeologische vondsten. Een volgende stap lijkt om meer rekening te houden met de bezoekers en hem/haar aan de slag te laten gaan met het aangeboden materiaal. Daar bieden bijvoorbeeld de historische visualisaties en technieken/tools die ook in games worden gehanteerd, een nieuw scala aan interessante mogelijkheden.
Waarom we in faro ‘Westhoek verbeeldt’ ruimte geven? Om allerlei redenen.
Niet in het minst omdat de structuur achter de beeldbank specifiek is. Het onderliggende mechanisme betreft erfgoedvrijwilligers die bij inwoners op zoek gaan naar relevant fotomateriaal, dit inscannen en beschrijven. Op die manier zijn vele duizenden foto's - cultureel erfgoed dat anders nog altijd in familiealbums in de Westhoek zou zitten - intussen online beschikbaar gemaakt voor een veel bredere community. Na drie jaar intensieve werking is er bovendien een erfgoedgemeenschap rond westhoekverbeeldt.be en de lokale spin-offs ontstaan, meer bepaald een samenwerking tussen vrijwilligers en cultuurprofessionals om dit lokaal erfgoed te bewaren voor toekomstige generaties. Publieke acties in de vorm van broodzakken, voorstellingen in RVT's en uiteraard een website wakkeren dat gemeenschapsgevoel nog meer aan.
De website in kwestie is een onschatbare bron over het dagelijkse leven in de Westhoek in de vorige eeuw. Een virtuele herinneringsplaats aan wat was voor vandaag en morgen.
Auteursrechtelijk beschermd