Erts. Letterkundige almanak. Jaargang 2

[p. 32]

Richard Minne /
De man met de wrat

De schijn was gered. Na enkele oogenblikken verschenen de rechters weer in de raadszaal voorzien van het vonnis der verbanning.

Het was al een goed stuk in den nacht. Door de hooge boogvensters pinkten de lichten der vreemde stad. De vier oude heeren in scharlaken kleed schenen vrijer te ademen nu het karweitje van de baan was. Zij gingen samen onder het zwarte kruisbeeld staan en onderhielden zich rustig over hun jichtaanvallen en over de eerstkomende receptie bij den gouverneur. Zij die mij zes uren lang met hun vragen en wedervragen gepijnigd hadden namen van mijn aanwezigheid geen notitie meer. Slechts de kleinste onder hen, deze met de oolijke, driehoekige wrat op den neus, keek me af en toe van terzijde nog eens aan. Grijs en moe was zijn aangezicht als van iemand die thuis den vrede niet kent en in de lange namiddaguren melankolisch naar den kanarievogel van zijn buurman zit te luisteren. Zijn laatste proces was het geweest. Eén na één gingen zijn drie collega's hem nu op den schouder kloppen en geluk wenschen. Hij stond daar midden in de zaal als besluiteloos en ik meen zelfs een weinig beschaamd. Zijn loopbaan was steeds effen en rustig geweest en nu was die laatste zaak voorgekomen die misschien een weinig verwarring en onzekerheid in zijn gemoed had gesticht. Bij de behandeling was hij niet al te scherp voor mij geweest en zijn korte opmerkingen lieten zelfs een vage sympathie voor zijn slachtoffer vermoeden, iets als de inschikkelijkheid van een bejaarden heer voor de wispelturigheden der jeugd. Grijs en moe was zijn aangezicht. Maar zijn carrière wou hij waarschijnlijk met glans sluiten en aan de eensgezindheid der overige rechters geen afbreuk doen.

[p. 33]

Het vonnis was met vier stemmen bekrachtigd.

Voor de laatste maal kruisten zich onze blikken. Het was tijd tot heengaan. Waardigheidshalve hulde ik mij in de goedkoope toga der verachting en daalde traag en ietwat theatraal de vijftig marmeren treden af die mij voor goed buiten de wereld en hare gemeenschap zouden leiden. Een cipier ging mij stilzwijgend vóór tot buiten de wallen en keerde dan hoestend en sleepvoetend op zijn stappen terug. Geen woord tot afscheid. Geen handdruk. Geen wenk. Niets.

Boven mijn hoofd de duisternis; onder mij de ondankbare aarde. Eénmaal nog hoorde ik het geklots van het water tegen de staketsels der brug en ergens heel ver den rauwen kreet van een gemarteld dier. Toen was het uit. Geen pad. Geen paal.

Gaan. Gaan. Gaan.

Hoe lang de tocht geduurd heeft kan ik zelfs bij benadering niet gissen: maanden misschien, jaren wellicht. Vlak en eindeloos strekte het land zich uit. Het verleden met al zijn folteringen begon stilaan tot nevel te vergaan en de herinnering werd te zwak om den haat nog voedsel toe te voeren. Alleen het beeld van den rechter met zijn wrat op den neus bleef me getrouw bij.

O! die wrat! Zij was, (lach niet), als een lichtende ster voor mij. Dit is de eenige vergelijking die ik er voor vind. Zij ging mij voor; zij bleef rusten waar ik rustte; zij sliep waar ik sliep. Zij nam alles wat me nog restte aan geestelijke bedrijvigheid in beslag. Lach niet: de wereld is wonderlijk.

Och ja, wat er intusschen onder de menschen al is voorgevallen zal wel verscheidene in-folio's vullen. Maar mij gaat het niet meer aan. Mij bekommert nog slechts de historie die ik u hier vertellen ga. Want een historie, ééne, heb ik nog beleefd. Zoo mag ik het inderdaad wel noemen. Wie na een eindeloozen

[p. 34]

tocht den morgen boven een rij populieren ziet schemeren, en eens onder de populieren doorgewandeld, een oude, verwegene stad ontdekt, of liever wat van een verwegene stad overblijft, doet enkele indrukken op die het aanteekenen waard zijn.

Of het de oorlog was, de zondvloed of de pestilentie: wie zal het zeggen? Maar van de wijdsche stad bleef niets over dan de statige woningen die het vierkante marktplein insloten. Al het overige was door het eeuwige, rankende groen overwoekerd. Zelfs de Geschiedenis scheen er onder bedolven. En een Geschiedenis van tel moest het geweest zijn. Koningen wellicht waren met hun karrossen de stad in en uitgetrokken en van de leerstoelen harer universiteit moesten bij elke eeuwwisseling de nieuwe stellingen verkondigd zijn geworden. Nu woekerde er het groen. De seizoenen brachten er hun schakeering, maar de dagen waren er zonder kommer en liefde. Zelfs de voetstappen der laatste reizigers had de tijd uitgewischt. Alleen de zon deed er nog elken dag haar ronde, alhoewel de luiken gesloten en de poorten gegrendeld bleven. Want poorten waren er, donkere, gebeeldhouwde poorten en hooge vensters die eens veel licht hadden binnengelaten.

Ik kwam uit den nacht en mijn oogen deden zich deugd aan elk detail. Kuierend over het marktplein was ik vast besloten het mij hier zoo rustig en praktisch mogelijk te maken. Van enkele huizen stonden de vensterluiken slechts tegenaan. Ik had niet de minste moeite ze te openen. Alleen het ijzerwerk knarste eens als bij wijze van verzet. Ik klauterde eenige kamers binnen: naaitafeitjes, leunstoelen, linnenkasten, regenschermen, papegaaikooien en klavecijnen. Van kamer tot kamer hetzelfde. Hier hadden dus menschen genoenmaald, kleedjes hersteld voor den arme, achter het venster zitten geeuwen en muziek van Donizetti

[p. 35]

JOHAN POLET / VADER EN ZOON

[p. 36]

gespeeld. Lieve hemel wat is het leven soms droef! Ik heb nooit veel gelachen. Maar hier voor het eerst barstte ik het uit. Al die geslachten van deftige menschen, van beschaafde, geleerde, gepolijste stervelingen hadden slechts onze bezigheden en onze vreugden gekend. En zij waren tenslotte ook voor goed ingedut en gebalsemd met wat theologische recepten. De vertooning gaat voort, haha!

Waar ik nog een vensterluik tegenaan vond ging ik voorbij, tot ik plots voor den drempel eener herberg kwam te staan. Een uithangbord wiegelde zacht over en weer.

Vóór het breede venster der gelagzaal zat een meid. Een meid.

Het was geen beeld. De trekken om den mond waren diep ingegrift; het haar hing kleurloos langs de ingevallen slapen en de schouders waren afgezakt als onder het dragen van een zwaren last. Insgelijks de borsten, de armen, de rug, de dijen, enz. Maar zie daar waren de oogen, de oogen, groot, rond, donker en blauw als druiven. Zij beheerschten het gansche aangezicht. Zij waren alles. Zij loechen en zij droomden. Zij wentelden om hun as en zij spraken. Die oogen waren nu eens een open boek. En een gevuld boek: een beetje deugdzaamheid en veel onstichtelijks. De mannen van 't garnizoen, de goochelaars, de marketenters en de paardendrijvers hadden in die oogen gekeken. Een schooljongen of zoo iets had zich om die oogen verhangen en de lokale pers in beweging gebracht.

Zij droeg een witte schort en twee witte handen lagen op de leuning van het rieten zeteltje. De purperen adertjes liepen tot onder de brooze nagels en dit alles maakte den indruk van een verzorgde wassen pop, die echter bij de minste beroering tot niet dreigde te vergaan.

[p. 37]

Ik naderde ze van dichtbij maar dorst geen woord uitbrengen. Het was heel stil. Eenige stofdeeltjes dansten in een zonnestraal. De twee donkere oogen staarden strak voor zich uit naar de weelderige patriciërswoning die, aan de overzijde van het plein, de schaduw in hare architektonische bogen gevangen hield. Een vreemde ongerustheid maakte zich stilaan van mij meester. Ik wilde die kille handen dààr vóór mij krampachtig in de mijne drukken maar deinsde terug als voor een slechte daad. Ik liep de taveerne rond en keek mijn verwilderd figuur aan in den gebroken spiegel die getuigenis aflegde van de menigvuldige slemppartijen die hier hadden plaats gegrepen. Twee verscheurde chromos hingen aan den wand en in de schenktafel stond de naam van een zat matroos gegrift. De twee oogen bleven onafgebroken vóór zich kijken alsof ze daar ergens in een geheim peilden. Die roerloosheid maakte mij gek. In drie sprongen stond ik buiten en holde naar de overzijde van het plein. Met één ruk waren de blinden der patriciërswoning uit hun hengsels geheven.

Tusschen de zware doorhangende gordijnen donkerde een droevig salon. Een pastel in ovalen kader, met rouwfloers omhangen, stond midden op de tafel. Het stelde een lachende jonge vrouw voor. Naast het portret in een helder kooitje zat, ineengedoken en ziek, een oude kanarievogel.

Toen is het voor goed begonnen in mij.

Ik voelde duidelijk wat volgen ging. Eén stap had ik nog slechts te doen tot aan het volgende venster.

Ik sprong er heen:

Hij was nog immer dezelfde. En de wrat was er ook, oolijk, driehoekig. Moe en gelaten zag hij mij aan. Hij verroerde niet. Voor ons beider blikken speelde zich nog eens bliksemsnel het heele rechtsgeding af. Het was alsof hij mij duidelijk wilde maken hoe de

[p. 38]

proceduur in mijn zaak korrekt was geweest en hij zich over den grond niet uit te spreken had. Want in zijn oogen scheen nu meteen wat leven te komen. Zijn lippen persten saam en maakten den mond tot een gebroken lijn. Diezelfde mond, vroeger met wetteksten en besluiten gewapend wees zich nu volkomen machteloos uit. Een wrekende hand hoefde ik maar op te heffen. Ik hield mij in. Zijn hoofd zeeg neer. Maar deze verpoozing kon ik hem niet toestaan. Grinnikend stapte ik achterwaarts, het plein over, terug naar de taveerne. Waarschijnlijk zou hij nogmaals het hoofd verheffen en hoop hervatten bij wat hij van mijn kant als een vlucht moest aanzien.

Hij hief den kop.

Hij zag het zonlicht dat spetterde over het plaveisel. Hij zag de populieren die wuifden boven de daken. Hij zag de standvastige, blauwe lucht. Hij zag de twee glinsterende oogen. Hij zag zijn gansche verleden wellicht met een beetje kleur en luidruchtigheid erin. Want iets als een jongen glans kwam over zijn grijs aangezicht, (ook de wrat kreeg haar deel ervan), en hij hief zich overeind.

Haha! die twee laaiende, blauwe oogen!

Krampachtig greep hij het tafelblad vast, en zóó ruw dat het ovale portret te pletter viel op den grond. Toen is hij neergezegen. Maar zijn oogen waren te oud en te dor om nog te schreien.