Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 49

[p. 186]

Conciergerie
door Marianne Philips

‘MA belle Charlotte. - Er is een wonder geschied. Een van mijn ci-devant opgezeten en, die had vernomen waar ik was, heeft me drie (gestrikte) konijnen gebracht. Blijkbaar was hij te oud en te dom om te begrijpen, dat hij een halsmisdaad beging. Nu zit hij ergens achter slot, maar mijn cipier, een rechtgeaard Jacobijn, die mij binnenkort welgemoed den hemdkraag zal afsnijden benevens al wat verder de guillotine bot zou kunnen maken, voelde zich als hoogstaand burger te goed om zich te vergrijpen aan het mij gezondene. Merkwaardig dat die knapen alle privileges verwerpen, behalve dat van den eigendom. Enfin, dat komt misschien later nog. Voorloopig heeft hij mijn armen Jacquot gearresteerd wegens incivisme, onder beschuldiging dat hij “weder heerendiensten en tienden trachtte in te voeren”. Hij was wonder in zijn schik met de mooie formule, die hij eenige malen heeft herhaald ten behoeve van onzen vriend de Vautour-Tombelles, den gewezen rechter van Nantes. Toen ik hem als tegenprestatie de konijn en vellen aanbood, herinnerde hij zich echter plotseling dat hij een onomkoopbaar cipier van de Revolutie was, en verwijderde zich fier.

Hoe het zij, het wonder is geschied, vanmiddag eten we gebraad. De heele kamer zit rondom mij en de gevilde konijnen en bespreekt recepten. Monsieur de Guynes heeft ergens een reep spek opgeduikeld en de Abbé Mortuis een komfoor. Het eenige wat aan ons tijdelijk geluk ontbreekt is een stukje bruine koek en wat thym. Ach, adorable Charlotte, als je eens kans zag me die ingrediënten te bezorgen! Ik zou je even dankbaar zijn als op den dag toen je den kleinen, grasgroenen landjonker inviteerde voor het diner met den Spaanschen gezant en ik voor het eerst je getruffeerden kapoen genoot. Ik zie je nog zitten, ver maar oogverblindend, tusschen een gouden kandelaar en dien hark van een Cholmondeley.

Zoodat ik maar zeggen wil dat ik vanavond aan het hek zal zijn met een achterboutje, ook al kun je me het ontbrekende niet doen toekomen. Maar vrouwen zijn zoo vindingrijk! En jij bent zoo gansch en al vrouw!

Ik kus je handjes, - je Jeannot.’

‘Dat is voldoende,’ zei Jean de Chasalles. Hij vouwde het papiertje, kneep het tot een bolletje, en stopte het tusschen het kroeshaar van den kleinen negerjongen, het slaafje dat den Vicomte de Guynes indertijd was cadeaugedaan door den Sultan van Zanzibar en door den griffier der gevangenis tegelijk met den Vicomte was toegelaten, omdat hem het verschil ontging tusschen dit donkerbruine wezen en den Gordonsetter, die monsieur de Chasalles gezelschap hield. In den beginne zagen de zes bewoners van kamer 19

[p. 187]

evenmin verschil, maar de Guynes die de heele wereld had bereisd, wist hen te overtuigen, dat zich onder het kroes een stel voor ontwikkeling vatbare menschelijke hersens bevond, en inderdaad, op den duur bleek de neger een kostbaar bezit. Hij glipte tusschen de beenen van den cipier, precies als de Gordonsetter, en wist met even speurenden neus te vinden wat noodig was; echter niet voor zichzelf, zooals de hond, maar voor den halfgod die zijn meester was. Ook bracht hij tusschen zijn onontwarbaar kroes kleine berichten over en weer tusschen de mannen- en vrouwenafdeeling van de Conciergerie. Hij was ongetwijfeld het maal waard, dat de heeren van hun borden tezamenschraapten om hem te onderhouden.

‘Allez!’ zei de Guynes en knipte met zijn vingers. Het slaafje heesch zich omhoog naar een smallen luchtkoker in den muur en verdween. Een half uur later was hij terug met een stuk honigkoek, wat thym en den geparfumeerden zakdoek van Charlotte d'Esprées. ‘Haar parfums waren altijd delicieus,’ zei de Chasalles. Allen knikten.

De kring om de konijnen sloot zich weer. ‘Het konijn is een beknopte en populaire uitgave van den haas,’ leerde de Vicomte. ‘Daarom wordt hij de haas van den kiemen man genoemd. Uw Jacquot heeft zich niet zoo heel veel ontzegd toen hij u de konijnen bracht, monsieur, zijn vrouw zou het vleesch in den soeppot hebben gekookt tot het smakeloos en taai was geworden. Maar een edelman maakt zelfs gebraad van een konijn.’ Hij zag aandachtig toe hoe de Chasalles de konijnen ledigde, de lever, de nieren en het hart omwikkelde met een reepje spek, ze met de koek en de thym in de holte terugschoof en een reingegloeide kachelpook in de lengte door den romp stak. ‘Als u het mij toestaat, zal ik dit spit draaien,’ zei de Abbé Mortuis. Mijnheer de Chasalles overhandigde hem het gespietste konijn. ‘Feitelijk dient men het gebraad nog af te schroeien met vlammenden brandewijn,’ zei hij. Kapitein La Forgue kleurde roodblauw; hij was de eenige die nog brandewijn bezat. Hij bewaarde het fleschje zuinig in zijn stroozak, zoodat hij zich moed zou kunnen indrinken op den dag dat ‘het’ gebeuren moest, want hij wenschte het gepeupel te toonen dat een gardekapitein den dood in de oogen durft zien. ‘U vergist u Monsieur,’ zei hij, ‘bij het afschroeien gaan waardevolle sappen verloren, en aangezien we ook al geen boter hebben om te bedruipen....’ Men keek ontstemd. Het was inderdaad onfijn, zelfs onkiesch van La Forgue, die nog nooit iets tot het gezamenlijk onderhoud had bijgedragen, om zich te beklagen over gebrek aan boter.

Het komfoor gloeide rood en aan hun pook geregen wentelden de konijnen langzaam tusschen rossigbeschenen blanke handen. Uit den zegelring van den Abbé schoot een groen schimplichtje, telkens als hij den lepel met vleeschnat hief om het gebraad te bedruipen. De kamer bleef even aandachtig stil, doch vulde zich toen met het zwijgen van wellevende menschen, die zouden kunnen spreken maar een ander den voorrang gunnen.

[p. 188]

Plotseling wankelde de stilte. De setter van Monsieur de Chasalles richtte zijn kop op en jankte. Hij jankte zachtjes en langdurig. De Abbé schudde ontstemd het hoofd en greep naar het eenige maar eindeloos variabele gespreksthema, dat de zes bewoners van kamer 19 nog kon boeien. ‘Ik zou wel eens uw opinie willen hooren omtrent een theorie die ik zoo juist heb gevonden,’ zei hij en drukte voorzichtig zijn pink tegen een achterboutje. ‘Ze betreft onzen onaangenamen toestand en het betreurenswaardig lot van Frankrijk. Wat acht gij daarvan de oorzaak, mijne heeren?’ - ‘De toegeeflijkheid van Zijne Majesteit,’ bromde La Forgue. ‘Onzin,’ zei de Chasalles, ‘de misoogsten van de laatste jaren. Tegen het weer kun je niet op.’ - ‘Het ongeloof van Monsieur Voltaire en van u allen!’ klonk de doordringende stem van pater Ambroise, die tot dusver in een hoek zijn rozenkrans had geschoven. De heeren glimlachten. Gewoonlijk vergaten zij volkomen het bestaan van den pater Redemptorist, vooral tijdens de hoffelijke disputen waarmede ze de lange en toch te snel voorbijgaande uren vulden. Zijn stem verraste en verwonderde hen telkens weer, als de stem van een verouderd geweten. ‘Zeker, zeker Vader,’ zei de Abbé zachtzinnig, ‘het ongeloof heeft inderdaad de hoof den van een paar jonge intellectueelen op hol gebracht. Maar u zult me moeten toegeven, dat de boeren van den Vicomte en van mijnheer de Chasalles geen Voltaire hebben gelezen. Neen heeren, ik zal u zeggen wat Frankrijk heeft verwoest. De vraatzucht der konijnen, mijne heeren!’

Mijnheer de Chasalles haalde zijn schouders op, prikte voorzichtig zijn konijn in den rug en reikte den pook over aan de Vautour-Tombelles, den ci-devant rechter van Nantes. Toen strekte hij eenige malen zijn arm. ‘Ieder zijn beurt,’ sprak hij. De rechter boog zich toegewijd over het braadstukje, dat hier en daar al lichtbruin roosterde. Zijn neuspunt sidderde, tersluiks ving hij een druppel vleeschnat op zijn vingertop en likte, uiterlijk keurend en proevend maar inwendig genietend met iederen vezel van tong en verhemelte. De Vautour-Tombelles had nog den tijd meegemaakt, dat men verdachten insloot in een cel naast de keuken en hen daar liet hongeren tot ze bekenden. Hij had die methode zelfs liever toegepast dan de pijnbank, ze was hem niet alleen beschaafder, maar ook doeltreffender gebleken. Hij begreep nu de oorzaak.

‘De konijnen dan, mijne heeren,’ doceerde de Abbé, ‘eten bij voorkeur malsche jonge spruiten. En wie verbouwt de kool en de wortelen? Dat doet de boerin, nietwaar? En welke vrouw verdraagt het om zich de groente voor den neus te zien wegknabbelen zoodra ze uit haar keuken naar buiten kijkt? Als de adel zijn boeren had toegestaan om de konijnen van het erf weg te schieten, zouden de geneugten van het boersche huwelijk niet zijn vergald door humeurige echtgenooten en zou de revolutie zich hebben beperkt tot Parijs. Alle ontevredenheid begint in bed, mijne heeren. Geloof me, ik weet bij ervaring....’

[p. 189]

De Redemptorist fronste pijnlijk zijn voorhoofd, de anderen glimlachten. ‘Ongetwijfeld,’ zei Monsieur de Guynes beleefd.

De Abbé volgde met een ironisch glimlachje het wasemend geurwolkje, dat opsteeg waar het nat van zijn lepel een schouderstuk begoot. ‘Als men dertig jaar discreet mijn ambt heeft uitgeoefend, weet men meer van deze dingen, dan dat men dagelijks met den duivel dreigt.’ De pater haalde meelijdend zijn schouders op en greep opnieuw naar zijn rozenkrans, de Abbé doceerde verder:

‘Het bed is een factor van beteekenis, heeren, ik neig zelfs tot de uitspraak dat het de factor van beteekenis is in dit land. Er zal stellig een tijd komen, dat men dit alles stelselmatig onderzoekt. Welk een verlies voor de wetenschap, dat men dan mijn aanteekeningen niet meer zal vinden! Ze zijn tegelijk met mijn Petronius en mijn armen keukenbroeder in de vlammen gebleven. Maar hoe het zij, ik blijf bij mijn stelling, dat de konijnen ons schoone Frankrijk te gronde hebben gericht. En dus zullen wij heden rechter over hen zitten. Mijnheer de Vautour is de uwe ook gaar? Dan kunt u den presidentieelen zetel innemen.’ Hij liet het bruine, met vleesch omkleede skeletje op een schotel glijden. Een licht handgeklap beweest de waardeering der omzittenden.

Monsieur de Vautour slikte eenige malen zijn overvloedig speeksel en veroordeelde de konijnen na een haastig requisitoir om gevierendeeld te worden. Jean de Chasalles wikkelde de mooiste achterbout in het vel papier waarop hij zijn verdedigingsrede had willen schrijven, maar dat, sedert men de verdachten niet meer toestond te spreken, een overtolligen druk in zijn linkerborstzak oefende. Toen greep ieder zwijgend naar zijn deel.

Den rechter van instructie kwamen de tranen in de oogen en de Redemptorist sloeg ernstig een kruis. Maar even later sloeg hij snel een tweede. Bijna had hij gezondigd door lichtzinnigheid, - deze dag zou een Vrijdag kunnen zijn. En tot ieders verwondering drukte hij het sappige rugstuk in de hand van het slaafje, dat, met den setter, geduldig wachtte op de botjes.

Sleutels rammelden, de deur sprong open. Met een killen schok verstijfden allen in hun houding van het oogenblik, alleen de Abbé verslikte zich in het stukje lever dat hij aandachtig fijnmaalde tusschen zijn laatste tanden. Maar een tel later, toen zij de groep wachtenden zagen die hun plaats kwamen innemen, hervonden zij houding en gebaar. ‘U komt op het juiste moment, heeren,’ sprak de Vicomte, ‘de tafel is gedekt.’ En hij wees naar het eene, nog ongekorven konijn. Toen stond hij op, veegde met het overblijfsel van een kanten zakdoek langs zijn lippen en liep naar de deur. De anderen volgden, langzamer. Het slaafje glipte om de voeten van den cipier en drukte zich tegen het witgekouste been van de Guynes. Die klopte het bemoedigend op zijn kroeskop. ‘Allez!’ zei hij voor het laatst en wees de gang in. Maar het

[p. 190]

negertje dook weer onder zijn handpalm. ‘Heeren,’ wendde hij zich tot de wachtende groep, ‘ik beveel dezen medemensch in uw hoede. Bovendien’ vervolgde hij met een fijnen glimlach, ‘is hij zeer bruikbaar’. Een hand stak naar voren, het negertje had een nieuwen meester.

Maar in een hoek van de leeggeloopen. ontredderde kamer, drukte de setter zijn neus tusschen de voorpooten en begon gedempt te kermen.