Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 49

[p. 48]

De parasiet
door Jacob Hiegentlich

HIJ lag gewoonlijk ergens op een divan, met een of ander fraai boekwerk in de handen en de knieën ongegeneerd opgetrokken. Ik merkte hem niet dadelijk op, zoozeer éen was hij met de omgeving, tot de heer des huizes me er verlegen op attent maakte, dat zich nog iemand in de kamer bevond. Dan reikte de zeer bleeke Aloys, in zijn liggende houding volhardend, u zijn smalle hand, terwijl zijn ietwat loensche blik koninklijk minzaam langs u gleed. Hij nestelde zich overal op divans, die zelden door hun eigenaars werden gebruikt en zeker niet op het uur, dat men in de semi-intellectueele wereld waarin ik verkeerde, elkaar bezoeken placht te brengen. Het was echter niet te ontkennen, men zag zijn hebbelijkheden door de vingers, men maakte geen tegenwerpingen als hij precies tegen 't diner kwam opdagen en lachte zuurzoet als hij er zich over beklaagde wanneer hij geen borrel kreeg voor het eten. Dit alles kwam hem vanzelfsprekend voor, hij begreep niet, dat men hem liever zag nà 't diner, dan mocht hij luister verleenen aan bepaalde ‘avondjes’, want hij bezat brille, verve, hij draafde door op boeiende wijze; men citeerde, zij 't ook met licht dédain, zijn bonmots; en in dezen tijd, wanneer de gastheer niet, zoodra een gesprek stokte, aan zijn radio zat te morrelen of de gastvrouw reeds een dansplaat had opgezet, kon 't dank zij Aloys gebeuren, dat discussies, zinloos maar meeslepend, ongestoord voortvloeiden tot middernacht. Maar dan was Aloys Bürkli nog niet uitgepraat en hij vorderde 't heele gezelschap op nog ergens heen te gaan. Dan ging men in taxi's naar de nachtsociëteit den avond verlengen. Daar verliep 't gezelschap, de ouderen zaten in een hoekje bevreemd te staren naar de jongelui, die op altijd dezelfde platen onvermoeid bleven doordansen. Aloys stond dan bij de bar in de fierste officiershouding, maakte afwerende gebaren naar zijn gastheeren die hem opeischten, zette af en toe zijn monocle op en nam menigen borrel op rekening van wéer andere vrienden. Hij betaalde zelf nooit, maar was ook hier persona grata: waar hij aan een buffet opdoemde ving een hausse aan van spiritualiën. Somwijlen verscheen hij in 't gezelschap terug met den een of anderen dronkenlap aan den arm, schilder of dichter, die zich ternauwernood op de been kon houden, maar Aloys bleef stram, al keek hij nog scheler dan in den vooravond en met hoofsch gebaar den schilder of den dichter, wiens haren zeer verward waren of dien tenminste een onverzorgde baard aankleefde, voorstellend, galmde hij: ‘Mijn vriend X, ik ben zeer trotsch op zijn vriendschap.’ Pas naderhand zei men tegen Aloys: ‘Doe me 'n genoegen, kerel, en breng niet alles aan onze tafel, laatst is die verloopen luizebaard X bij me op privé-kantoor komen opzetten of ik hem helpen kon.’ Aloys gaf dan geen antwoord, keek u glim-

[p. 49]

lachend aan alsof hij niet recht begreep, of schonk zich voor verder commentaar nog een aperitif uit uw flesch. Het kwam voor, dat men hem het huis ontzei. ‘Die ellendige parasiet, die geniet maar, doet de heele dag niets, werk ik soms niet voor mijn vrouw en kinderen? Waarom is hij geen muziekcriticus gebleven? hebt u al 's muziek van hem gehoord? ik niet - en dat ie officier bij 't Oostenrijksche leger is geweest, daar geloof ik ook geen bliksem van; hij is een impertinente tafelschuimer, stel je voor, daar komt ie in 't holst van de nacht met een van zijn schunnige drinkkameraden aanbellen om nachtlogies. Ik zeg: ga maar naar 't Leger des heils en waag 't niet meer om zoo iets te herhalen. Dat gaat toch te ver, is 't niet?’ Dit waren de woorden van den bekenden kunstbeschermer en tabakshandelaar P. en ik moest hem gelijk geven, dit ging te ver, de man aanvaardde alles of 't zoo behoorde.

Maar kort daarna betrad ik op een zeer ongewoon uur, het was op een Maandagochtend, den salon van mevrouw Louise P., wijl ik iets met haar had te bespreken betreffende een jong talent, dat ze wilde voorthelpen en dat een dezer avonden in de kleine Zaal voor 't eerst zou optreden. Plotseling in het enorm vertrek voor een berg kussens stilstaande, wees mevrouw mij op Aloys. Ik stond ontsteld dat hij weer ontvangen werd en drukte zijn hand, niet zonder die laffe geringschatting, welke men in gezelschap nu eenmaal meent te moeten aannemen tegenover zulke sujetten die klaploopen. Ik kende toen nog niet die verrukkelijke sonatine, die pas na zijn dood is uitgegeven en waarvan men sindsdien avond aan avond bijna genieten kan bij mevrouw P. Aloys deed zoo wat van alles, dichtte ook al, nu ja, zijn muziek zou wel navenant wezen, dachten we. Als criticus was hij wegens zijn extravagante eigengereidheid en wellicht ook om zijn permanent drankmisbruik ontslagen, we hadden hem daarna nooit iets eigenlijks zien doen. Hij aanvaardde mijn hand met een vorstelijk lachje en zijn welhaast sierlijk loenschen blik. Ik zag wat hij las: ‘Jenseits des Lustprinzips’ en ik zei: ‘Echte lectuur voor Maandagmorgen, ben je katterig?’

‘Welnee,’ zei mevrouw P. ‘Aloys is zoo Hef geweest 't heele concert in elkaar te zetten, hij heeft al met de directie getelefoneerd en 't programma en de affiches opgesteld.’ ‘Dat Mamsellchen,’ zei Aloys, zijn stem was afwisselend mat en klankrijk zorgeloos, ‘heeft zeker wel talent, maar meer brio dan technische vervolmaking, we zullen tegen de middag de kranten moeten af marcheeren om de heeren critici gunstig te stemmen. Of weet je wat tijdsbesparing is, Marie Louise, geef overmorgen 'n mooi diner, jullie hebt er de ruimte voor. Als ik die heeren tracht te bepraten kan dat averechtsch gevolg hebben, nee, 't is beter dat ik me ook op 't diner niet laat zien, maar ik zal wel 't menu creëeren.’ En hij begon op een papiertje te schrijven, reikte het me later over. Daar stond een raar gedicht op, dat hij klaarblijkelijk begonnen was: ‘Maandagochtend, de moeder en de lichtekooi wasschen de

[p. 50]

kopjes....’ Eronder kwam 't menu, hij had elk gerecht in bijna boersche vleierij uitgedoscht met de eigennamen van een machtig criticus, machtiger naarmate 't gerecht belangrijker was.

En 't bleek waarlijk dat de critici zich gestreeld voelden, ik was er zelf wel niet bij tegenwoordig, maar ik vernam 't van Aloys, die toch maar gegaan was, ‘hoewel ik me erg naar voelde,’ hij had 't aan de nieren van 't drinken. De keur van wijnen en zijn eigen beminnelijke toon bewerkstelligden, dat de vijandige aristarchen zich met hem verzoenden niet alleen, maar dat ze vol lof waren over de pianiste die iets van Chopin had laten hooren, kort genoeg om de heeren niet te vervelen.

Aloys had alles keurig geregeld en de beschermelinge van Louise P. kreeg een uitmuntende pers. En het lot wilde dat deze juffrouw die meer over brio beschikte dan over technische volmaaktheid haar naam later voorgoed vestigde door dat kleine, lieflijke muziekstuk dat u ongetwijfeld wel gehoord zult hebben door de radio of anderszins. ‘Jadis’ door Aloys Bürkli; ik luister nooit naar de radio behalve als deze sonatine is aangekondigd, 't is de melodie van 't voorbije, van 't onherroepelijk verlorene, van 't verleden van Weenen, zooals ik 't nooit gekend heb, van een legendarisch Weenen of Parijs, men weet 't niet recht. Maar we wisten indertijd niets van Aloys' bizondere gaven, we geloofden er evenmin in, als in zijn officiersschap. Hij sprak zelden over 't oude Weenen en we beschouwden het vaak als interessante aanstellerij, als hij soms plotseling na rijkelijk gedronken te hebben met tranen in de oogen en 'n klare in de hand des nachts op de sociëteit begon te spreken over zijn Kaiser: ‘Bald ziehen wir wieder ein!’ Hij was een vurig monarchist en wij allen schwärmden in zulke oogenblikken voor Otto van Habsburg want zélfs dan overtuigde zijn stem nog met haar weeke buigingen en haar vreemde muzikaliteit. We hadden Aloys misschien meer noodig dan we elkaar wilden bekennen, maar we gaven af op zijn klaplooperij. Maar als we hem 'n tijd niet zagen, (hij was veel ziek, er gingen geruchten van tuberculose, welke naderhand bleken niet van grond te zijn ontbloot), leken de avonden heel wat minder gezellig, hij had een tintelenden geest; tot zelfs zijn korte grauwe snor was origineel in dezen tijd van uniform clean shaven zonder uitdrukking, het was vooral zijn loenschheid, die hem iets heel bizonders, bijna charmeerends gaf.

Louise P. ontmoette ik, terwijl ze juist uit haar wagen stapte, ik meen voor een kapperszaak. Ze was vreeselijk verontwaardigd over Aloys: ‘Ik heb hem expressebrief geschreven op expressebrief, telefonische oproepen, telegrammen, en hij antwoordt niet, net nu ik hem eens noodig heb. Vind je dat niet grenzenloos ondankbaar, zoo zou jij toch niet doen!’

‘Ach Louise, hij heeft op nog wel dringender missiven niet geantwoord, zoo is hij nu eenmaal...., weet je niet dat die kleine brave Elisabeth, die zoo doodelijk van hem was ondanks zijn lijkkleur en zijn leeftijd - hij had

[p. 51]

haar beloofd te zullen trouwen - op haar tallooze briefjes geen antwoord heeft gekregen....’

‘Hij trouwen, waarvan?’ sneerde mevrouw P. bitter, ‘Elisabeth is een dwaas wicht, die een uitstekende partij kan doen en niet om zulke, enfin, je begrijpt, verlegen hoeft te zijn, belachelijke romantiek.... Je kunt dat onmogelijk een dringender reden noemen, dan nu ik hem 's éen keer in mijn leven noodig heb. We wilden met ons allen naar de Provence, je weet hoe hij altijd braniede dat ie daar zoo goed thuis was, en 't ís zoo, hij weet ontzaglijk veel van archeologie en die dingen; nu heb ik me er zooveel van voorgesteld in Maart met Pa en de meisjes er heen te gaan en hij laat ons in de steek! Maar dat zet ik hem betaald, hij hoeft niet meer bij ons te komen dineeren!’ In haar woede leek Louise mij burgerlijker dan ooit, ze geleek in niets op Marie Louise, zooals Aloys haar wel bij voorkeur noemde op haar Dinsdagavonden. Maar nog dien dag hoorde ik op de sociëteit dat Aloys voor zijn gezondheid in Zwitserland toefde. Ik berichtte 't Louise en ze zei: ‘Dat had bij óns toch wel mogen laten weten.’ Ze zou hem direct schrijven en om geen tijd te verliezen zou ze hem geld zenden, men kon elkaar in Lyon dan treffen.

Een week later bleek ze nog niet afgereisd, het was zonnig weer, ik zag haar boven aan 't raam zitten in blijkbaar weemoedige gedachten. Ik belde, ging naar boven, ze reikte me zwijgend een teruggekeerden brief: Herrn Aloys Bürkli, Hotel Impérial, Ascona. En daar was op 't couvert een klein strookje geplakt met een dun zwart randje, waar op stond: Décédé, Gestorben, Decesso. Ze schenen in dat oord die papiertjes in voorraad te hebben. Ik keek haar aan, pas later voelt men een dieper gevoel dan ontsteltenis alleen. En Louise zei nog: ‘Ik had er me zooveel van voorgesteld, hij kon zoo genoegelijk vertellen op reis, je verveelde je nooit met hem.’