Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 48

[p. 271]

Dankbaarheid
Door Siegfried E. van Praag

I

DAAR stond ik, een klein mensch, in één van de schaarsche oogenblikken dat ik in groote dankbaarheid het leven ontvang.

Om mij is het bosch, het Ter Kamerenbosch. Maar geen menschen, geen Zondagsche drukte en kinderblijdschap. Het is al de schemering en de herfst. En ik ben alleen in het bosch. Alleen met het jaargetijde van mijn liefde. De zomer is te zwaar voor mijn schouders. De winter is dood.

Dit jaar in Maart heb ik met ontzetting gemerkt dat ik de Lente niet meer beleef. Dat ik verteederd als een oud man naar de kleine, jonge knopjes van de struiken heb gekeken, zonder in mijzelf den schreienden weemoed van het zoeken en den jubel van de herleving te vinden. Er blijft mij de herfst. Alles in mij vloeit met hem samen. Tot mijn liefde, die wild is en gelaten en die zichzelf wil ontbladeren, berooven, zich wil wegwerpen, niet als bloesem een vrouw tegemoet, maar op den grond, naar den dood. Minnen en dooven.

Vergeef mij. Ik vergelijk het onvergelijkbare. De goddelijkheid der natuur, Gods onmiddellijk eigendom en mij, treurige huurder Gods, leener die het eigendom verknoeit.

Bosch-omringd ben ik geweest. Ik wilde niet zien, hoe spoedig de stille lanen en het kreupelhout ophielden, en de groote wegen openlagen, als had men het bosch juist op de borstkas gevild. Ik ben het sterkst met mijn vervoering. Die muurt de werkelijkheid wel af. Ik ben in het bosch geweest temidden der fantazie zelve. Ze hebben ons Joden woestijnmenschen genoemd en Renan zei dat de woestijn de leermeester van het monotheïsme is. En toch is mij niets liever dan het herfstige bosch in de schemering, het voorportaal van het onbeleefbare feest. Ik stond er als een hert, alleen, en hief het hoofd. De bladeren waren mijn vreugde, mijn wijn, mijn geluk. Het zijn geen doode blaren. Die op den grond liggen, die dwarrelen, opspringen en wegrennen als muizen, zijn doode blaren. Aan de boomen hangen de ware vruchten. De vruchten der schoonheid, na de vruchten van de voortplanting. Een boom hier in 't Noord-Westen, was met blaren geladen als met goudappelen; de derde dimensie geofferd aan de schoonheid, als op schilderijen. In prachtige kronkelingen kropen de wortels van den beuk als slangen van den heuvel. Mijn blik ging langs den stam naar de kruin, in deemoedige liefde. Ik wilde dat ik haar kleur kon noemen. Men spreekt van gouden blaren. Het mooiste kan men niet noemen. Heeft men ooit in goud, liefde, moederlijkheid, tijd en rijpheid gezien? Geen gouden blaren. De kleur van een hand die men in de schemering liefkoost, als in de verte een lamp brandt? De kleur der tevredenheid in zichzelve?

In de verte de lichten van de aristocratenlaan: Avenue des Nations. Ze

[p. 272]

pointilleeren den zachtzinnigen triesten misthemel. De hemel is een minnares in rouw. Het bosch is een vrouwengebaar over een mannengroep: Het leger van de boomen. De webbe der twijgen van die vele boomen die samen staan zonder te spreken en toch samen hooren, is een voile. Geen gezicht is er achter. Maar de voile is bezield. Een gebogen, ernstig vrouwenhoofd zou haar niet levender gemaakt hebben. Een lijsterbessenboompje staat voor de grooten. Haar licht-roestige blarenhandjes, ruige pootjes, kleine beerenpootjes. Ik kijk naar boven, zie late kastanje-kruinen in bruin. Machtige beeren, in elkaar gedoken in pelsknoedels, ruig rustend op de lucht. Alles is fantazie. Wat hebben ze als werkelijkheid te beteekenen, die rustende bruine dieren in de lucht, de hooge, als schavend papier ruischende parasollen, het boompje dat daar voor de anderen staat als een draak die niemand angst aanjaagt, zijn breede, liggende tak met vier rechte erop gegroeid, tanden van een barsch Chineesch leeuwenbekje. Er hangen in het bosch takken als gebroken vogelsnavels; er staan takken als overgebleven ledematen. De lanen van een dicht stuk bosch zijn als de lanen van een droom.

II

Week, doorregend, plakt de grond om mijn voet. Voor ik het weet, ben ik helaas aan één van de geasphalteerde hoofdwegen, hoewel zijn kromming fraai is als een kogelbaan. Ik ga er zitten in de stilte van den bijna gevallen avond. Ik hoor de merels scharenslijpen. Ze spetteren hun schreeuwen. Ze vonken ermee door den zachten mist. Langzaam komt een auto aanrijden. Afrika! Vreemdsoortig dier. Een wratzwijn misschien, waarvoor ik bang moet zijn en die voor mij bang is. Dat niet! 't Is maar een gewone auto. Er zit een droge mijnheer in met een drogen hoed op, die naar huis wil. Dat is werkelijkheid. O, nee. Maar één trede van de werkelijkheid, dié waarop wij staan. En ik weet niet of mijn fantazie een trede hooger of een trede lager is dan die werkelijkheid die weet dat hier een mijnheer in zijn auto naar huis rijdt. Met groote vaart schieten auto's over den stillen boschweg. Daar komt er één. Twee oogen. Een razend vuur, een roofdier zoo fel dat het niet ziet. Daar gaat er één van Brussel af. Het ontsteekt de achterlichten, roode vliegende roosjes, de auto snort, scheurt iets, breekt iets, in de verte zie ik hem lang, maar zijn verdwijnen is plotseling. Hij heeft niet gedood, hij is gestorven. En het bosch blijft in rust, net als de wereld als een mensch sterft. Wat klein is het voorbijgaande, wat onmetelijk en onsterfelijk het achterblijvende.

Ik zit vlak tegenover de vijvers en het eiland. De boomen worden steeds eenvoudiger. Ze waren dieren. Nu zijn het bergen. Zachte bergen, waartegen de mist vleiend opduwt. Ze hebben hun bovenlijn gekarteld, ze laten zich steeds nauwer door den hemel insluiten, totdat de nacht hun hun grenzen ontneemt.

Ik ga terug langs een boschheuveltje. De lichten van hier en daar vloeien vleiend, vriendelijk tusschen de takken. In de verte is het altijd feest.

[p. 273]

III

Zoo ga ik terug. Ik ben dankbaar, dankbaar voor 't bosch, voor mijn buurt. Ik heb met buurten altijd vriendschap gesloten. Ik heb ze steeds meer liefgekregen als in een goed huwelijk. Deze is mij nieuw. Ik steek de zwierigreine Avenue des Nations over. Glad. Vrij baan voor de rijken. Er staan veel leelijke, maar ook veel mooie huizen; één dat wonderlijk okergeel is en versierd met roode bloemen. Een huis Creoolsch als Joséphine Baker. De rijken hebben zich geloof ik hier de luxe toegeëigend, zich met hun architectuur Indië voor te goochelen, of Algiers en Tunis. Breede huizen, met terrassen als wijde omarmingen. Mode. Maar ik houd zooveel van mijn droom van de tropen dat ik mee-eet van hun schijnmaal. Daarachter ligt de oude voorstad. Laat mij fantaseeren en modeleeren met de woordjes ‘faubourg’ en guinguette’. Ik loop de Avenue de l'Orée af tusschen de cafétjes, ‘Du lac’ en ‘Du rivage’. Nu zijn hun tuintjes en paviljoentjes ontredderd. Aan de ééne zijde domme huizen. Maar aan de andere, land, klein-burgerland. Het is echter zoo wijd, dat het toch het land is, het ware, groene land, de vrouw van den hemel, die alles draagt, ook de steden. Stukken Brussel spelen aan den in den schemermist zeer dichtbijen horizont. Het kleinburgerland! In mijn notities schreef ik op: ‘Iets moet wat nederig, wat leelijk zijn, opdat ik er wat heel moois van kan maken. Mijn fantazie is een fee, die graag asschepoesters aankleedt. Ik ben verrukt dat vlak bij m'n woning, die stukjes land liggen, groen land. Er bloeit kool op. Grove bloemen voor arme menschen, geschenk van een arm stukje land, steeds met dood bedreigd door de stad. Och, die kool! Ook al pluimen. Ook zij ontvouwen zich. Een burgervrouw draagt 's Zondags een pluim op haar hoed. Dikke, breede, burgerlijke kool op kleine stukjes land. En is de stad dan zoo boos? Dat roode gruis van gebroken baksteen, rossig onder de lantaarn meent het niet kwaad met de kool. Het rust rustig tegen den vetten kant van het landje op. Dat doet ook de weggegooide emaille pot. Wat klein is, meent het nooit kwaad met elkaar. Op het land ernaast loopen nog koeien, nu in October. Ze kunnen niet weten hoe dicht ik bij hen ben in liefde. Ik, met mijn gespannen en overspannen zenuwen zou hen in de oogen willen zien en hen om troost willen vragen. Troost bij koeien en kool. Troost op het land. Ik vind er God niet. Iedere natuur is niet God. De hooge beuken daar brachten me God in het hart. Maar koeien en kool doen me ontroerd het hoofd schudden. Door hen weet ik wat Gods zegen is. Vrede, nederigheid.

Ik ben dankbaar, dat ik weer één oogenblik God heb mogen zeggen. Zal ik ooit nog de genade terugkrijgen dat ik temidden van menschen, dat ik starend in eigen ziel, Gods naam geloovend durf te noemen?