Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 47

[p. 132]

Bij de heete bronnen van Odawara
Door Shūgi Inshi

DEZEN laat-zomerschen namiddag is een matte nevel wederom zwaar komen wegen op de grauw-geworden deining van de zee, en de door den durenden zilten wind verwrongen pijnboomen worden mistroostige wachters langs een verlaten kust.

De frissche, prikkelende zeelucht wordt gaandeweg verdrongen door het opzetten van drukkend-loome dampen, die een brakken smaak in den mond leggen, en wier bedorven reuk lang in de kleeren hangen zal.

Wat zouden wij ons heden evenals gisteren blijven onderwerpen aan dezen ontijdigen nevel, en gehurkt op de klam geworden matten van onze kamer de eindelooze reeks kopjes thee drinken, die de ijverige yadoya-knecht ons onvermoeid blijft brengen, tezamen met welgemoede voorspellingen voor het weer van morgen? Vouw, melieve, deze kimono's op, en laten wij deze thans onvriendelijke zee den rug toekeeren om ons landwaarts te wenden, waar wij in de bergachtige omgeving van het oude Odawara de pijnboomen hervinden zullen, al is hun was thans kloeker door heilzamer lucht.

Weliswaar hangt hier ook een nevel, soms neerdruppelend in fijnspattenden motregen, maar toch blijft het ademen verkwikkend door een spoor van zwavel: de dampen van Odawara's heete bronnen.

Bij elke heete bron is een yadoya, een landelijk hotel verrezen, zoodat de smalle straatweg bergafwaarts kronkelt tusschen een rij dezer yadoya's, in grillige afwisseling van uiteenloopende bouwstijlen. Zoo talrijk zijn zij, dat het kiezen waarlijk niet gemakkelijk valt. De noodende uithangborden bekijkend, die in weinige schriftteekens, veel beloven, zijn we weifelende eigenlijk alweer aan de grens van het dorp gekomen, en nog is de keuze niet bepaald. Hier, waar de huizen schaarscher worden, volgt de straatweg nog even den voet van den heuvel, om daarna breeder en effener verder te leiden naar het vlakke land. Hier heeft de motregen toch modderige plekken weten te scheppen. Let dus op den rand van uw kleurige kimono - hij werd immers tevoorschijn gehaald in het bijzonder voor deze kleine reis - en laten we schuilen onder dezen boom, die juist hier een welwillend dak aanbiedt, waaronder we onze besprekingen kunnen voortzetten. Maar laten we eerst den ouderwetsch-soberen ingang bewonderen van de yadoya, die hier in het schemerende licht onder de oude takken toch glanzend is door welgewreven houten vloer en deur-posten. De naam wordt getoond door een bescheiden uithangbord, dat uit één ruw stuk dood hout zoo kunstig gezaagd is, dat het zijn vorm verkrijgt door de natuurlijk-brokkelende ver-

[p. 133]

molmingslijn. Twee sierlijke schriftteekens staan erin gesneden: Sumi-yoshi, ‘Waar het goed is te verblijven’. Voor den door den tred der gasten - van hoevele jaren reeds! - glad gepolijsten drempel staan slechts weinige paren geta's, en de knecht die naar voren komt buigt op oud-Japansche vormelijke wijze: waarom zouden we deze yadoya niet kiezen, en ervaren of de aantrekkelijke naam bewaarheid wordt?

Met de haastig afgeschudde beslijkte geta's laten we den modderigen weg buiten, en schuifelen op vilten sloffen over het donkere hout van de ruime gang.

De yadoya blijkt traps-gewijze tegen de helling gebouwd, zoodat elke groep breede treden leidt naar weer een hoogere reeks kamers. Op de hoogste verdieping, het verst verwijderd van de vaak kwalijkriekende keukendampen, liggen de mooiste kamers, waar een geriefelijke gaanderij wijde vergezichten biedt. De knecht brengt ons met slimme beleefdheid rechtsstreeks naar de ruimste bovenkamer, die zeker ook wel de duurste zal zijn. Maar zij is dan ook zeer gunstig gelegen op een uitspringenden hoek van het huis, met aan twee kanten een welgekozen uitzicht op eenerzijds de berghelling, waar eeuwen-oude cypressen met rechte stammen steeds hooger streven, en aan den anderen kant op de glooiing van de vallei, in welks groene diepten de omhoog-kronkelende rook op de aanwezigheid der warme bronnen duidt. Blijve de prijs dus nog even onbesproken, terwijl wij ons neerzetten op de kussens om het lage rood-gelakte tafeltje, en de versche thee proeven, die een hoofsch buigende neisan heeft aangeboden.

En wanneer dan de Lijst der Welriekende Namen, het gastenboek is ingevuld, en ook de knecht weer over het gladde hout der gaanderij is weggeschuifeld, dan hoor ik, naast het ritselen der kimono's, die door een zorgende hand worden uitgevouwen, nu voor het eerst het zachte ruischen der bronnen.

Met dit stil gerucht als voortdurende metgezel, verblijvend in dit zeer kunstzinnig ingerichte vertrek, zal ik weer den weldadigen invloed der landelijke rust hervinden. Hier buiten, waar een hotel niet een nu eenmaal onmisbare, onpersoonlijke verblijfplaats is, uitsluitend dienend voor maaltijd en onderdak, maar veeleer iets als een vertrouwd landhuis van een ouden vriend, waarvan de eigen sfeer nog lang in de herinnering blijven zal.

De naderende avond brengt een neer-suizelende motregen, en wanneer de papieren schuifdeuren gesloten zijn, eten wij bij het zachte licht van de staande lamp het avondmaal, opgedischt in een menigte van kleine lakschaaltjes. Daar zijn in goud op zwarten of rooden ondergrond motieven geschilderd, die wijzen op de roemruchtige geschiedenis van deze streek: een paar zwaarden onder een stalen helm, een lange lans en de breed-gerande stroohoed van een zwervend edelman, of ook wel de blazoenen van de oude geslachten, die eertijds hier hun zate hadden.

[p. 134]

Dan komt in streng-geplooide, zwartzijden kimono de eigenaar zelf; met welwillend glanzende onderkin breeduit zittend op het toegeschoven kussen, vertelt hij uitvoerig eenige episoden uit de kleurige geschiedenis van deze streek, niet nalatend hier en daar een aanbeveling in te vlechten voor een hem bevrienden winkel in de buurt, waar houtsnijwerk en andere reisherinneringen te koop zijn tegen matigen prijs. En hij geeft een opsomming van bezienswaardigheden in den omtrek, waar morgen de knecht ons tot gids zal dienen.

Ten slotte blijft, wanneer ook hij in volle waardigheid weer weggeschuifeld is, vertrouwelijk gesprek bij de avond-thee; en het ruischen der bronnen, dat nu nauw meer te onderscheiden is van het suizen van de toenemende regen.

*_**

Het ontwaken brengt wat vroege zon, de matten van de kamer worden goudgeel, als het laat-zomersche koren in het verre Holland.

Uit de beneden-verdieping, van de keuken, komt de aangenaam-prikkelende geur van het dennenhout, dat de rijst voor het ontbijt gaar zal stoomen. Deze vervluchtigende houtskooldamp wordt vermengd met den geur van de morgensoep, wanneer ik, in de gemakkelijke badkimono gehuld, de breede treden van de trap afdaal, naar de warme baden. De heete bron borrelt op in het midden van een achthoekig marmeren bassin, omgeven door een gladden vloer van onberispelijk-samengevoegde bamboe-reepen. De rimpeling van het water spiegelt zich aan den wand van zorgvuldig gepolijst donker-vlammend hout. Alleen de buitenwand is van matglas, dat tot een fraai schilderij wordt door de fijn-bewegende schaduwen van de bamboe die buiten in den tuin geplant is. Langzaam in het zeer heete water gegleden kan men lang liggen kijken naar dit steeds wisselende schaduwspel; tot het ongeduld van de nuchtere maag ons verdrijft van deze loome genieting.

Wanneer na het ontbijt de bad-kimono door een meer ceremonieel gewaad vervangen is, zijn we gereed voor een bezoek aan het oude kasteel en den nog ouderen tempel.

Het leven van den vroegeren tijd, luidruchtig door wapengekletter, is nu verstild tusschen de koele hoogten der oude cypressen. Een enkele eenvoudige steenen poort gedenkt in een sierlijk inschuift een treffende gebeurtenis uit de perioden van opstanden en burgerkrijg. Maar de lijnen der schriftteekens zijn door het vochtige mos verdoezeld, en alleen de steenen muren dreigen nog in afwijzende strengheid.

In den tempel vertelt een magere priester nog eens van deze vergane tijden, en toont met eerbiedig wijzen van een knokige hand sprekende relieken die lang-vervlogen gebeurtenissen voor oogen roepen.

De eentonige klank van zijn verhalende stem klinkt nog in mijn gedachten,

[p. 135]

wanneer we voor den nabijen waterval staan, waar het gras zeer groen is door den vochtigen damp. Dan gaat het ruischen van den waterval en de nadreun van des priesters stem samenvloeien, en in de herinnering komt op het beroemde vers dat de dichter Basho maakte, getroffen door de verlatenheid van een oud slagveld:

Het zomergras, het zomergras....
Al wat gebleven is van des krijgsmans droom.

En thuis gekomen worden de woorden van dit gedicht tot een onverbiddelijk refrein op het lied van de vergankelijkheid van alle dingen. Waarom gaan nu oude weeën weer schrijnen? Een verleden scheiding van wat dierbaar was, een diep gevoeld gemis, dat geheeld scheen, en waarvan men meende, dat het niet meer deren zou? En waarom komt nu juist dit koppige beeld steeds weer in de plots moede gedachten op den voorgrond: dat er eigenlijk niets is dat van ons blijven zal? Niet onze namen, die tot ijle klanken worden, waarbij de latere menschen een persoonlijkheid scheppen, die de onze niet was. Noch wat wij schreven of maakten: men kan toch immers nooit volwerkelijk uiten wat men innerlijk beleeft; en hoe spoedig worden onze eigen scheppingen ons niet vreemd! Noch ook dit Odawara, noch de oude tempel met den welverzorgden tuin, waaraan zich vóór de onze reeds zoovele oogen wijdden.

De dichter heeft het gezegd: onze verwachtingen, onze droomen, alles zal verdwijnen zoodra een onvriendelijk lot het wil. Wat blijft is slechts het zomergras, dat in elke lente weer zal opbloeien....

En dan komt het schrijnend besef van onze onmacht, het onvermogen om bestendig te zijn, en om zich ook maar iets van deze vlietende schoonheid tot eigen te maken.

Deze wrange stemming blijft aanhouden, en overwiekt met donkere vlerk de blijheid dezer dagen. Zal dit dan de zwaarmoedige winst zijn van dit verblijf?

* _* *

Dit is dan de laatste dag. In den namiddag is in de laagte een dichte mist komen hangen, die de ons thans door menige wandeling vertrouwde vallei allengs verkillen gaat.

De knecht is al te gedienstig, en in zijn groote voorkomendheid speur ik een leep streven naar ruime toegift bij het vertrek. Een herfstachtige tochtigheid maakt de kamer ongeriefelijk, en in uw verstrooiden blik vind ik de aanwijzing, dat de dagen u eigenlijk lang vallen, en mijn gezelschap u weldra niet meer zoo verkieselijk zal schijnen. Ook is deze middagthee niet versch, maar werd geschonken op oude bladen.

Maar in deze verkilde omgeving is één metgezel trouw gebleven, zonder

[p. 136]

zich op te dringen: hoewel somtijds overstemd door den triestigen regen is toch voortdurend aanwezig geweest het ruischen der bronnen.

In deze vale stemming van verschaalde schoonheid klinkt het meer overredend dan tevoren, en wordt tot een gestagen grondtoon, waarop zich allengs een nieuwe wijze schikken gaat. Een breeder motief, dat aan het vers des dichters een wijder beteekenis geeft, waarbij het persoonlijk beleven tot beschamende kleinheid ineenschrompelt. Maar daartegenover opent het verschieten van troostende ruimte, die het aanschouwen brengen van blijvende waarden, vergeleken waarbij onze eigen standaarden wel zeer onbeteekenend schijnen. Wat zouden wij voor ons zelven bestendigheid verlangen, en ons in onze schromelijke onbelangrijkheid - waartoe nog verder veinzen? - wenschen te handhaven? Een kunstenaar uit de Chineesche oudheid schilderde eens een aap, die, zich vastklampend aan een overhangenden tak, met lang-graaiende handen tast naar het spiegelbeeld van de maan in het water beneden. Wordt dit schilderij niet tot een duidelijk beeld, van toepassing op dit hunkerend grijpen naar bezitten en behouden? Het spiegelbeeld lokt in het troebele water, terwijl de ongrijpbare maan toch even ver schijnen blijft.

En dit is dan de werkelijke winst van deze kleine reis: het plotselinge weten, dat het streven naar het bezitten der dingen nutteloos is, omdat wijzelf immers in de dingen besloten zijn. Het inzicht, dat de velerlei indrukken van schoonheid, die deze dagen brachten, alleen hieraan hun schoonheid ontleenden, dat door het besef van hun tijdelijkheid - en daarmede van de onze - het verlangen opbloeide naar het eeuwig blijvende. Dat het diepste wezen en eenige werkelijke beteekenis van alle ware schoonheid is een aanduiding te zijn van het eeuwige. En dat men zoo gebracht wordt tot afstand doen. Tot het prijsgeven van de eigen belangrijkheid en van het eigen zelf, en van wat het te bezitten waant. En dat men, ten slotte, juist van dit afstand doen de vreugde beleeft.

In deze verhelderde stemming scheiden wij dan van Odawara en onze zorgen, en van de ruischende bronnen....