Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 44

[p. 350]

Het vrouwenhuis
door A. van Haersolte-van Holthe tot Echten

II

WANNEER de dag zoo warm is dat je met je moede voeten aan de straatsteenen plakt en de brandende zon hoog aan den hemel je bijna verschroeit, waar ben je dan beter als in Door's besloten kamer, die kleine koele kamer met het lancaster gordijn.

Trouwens, de gang al dadelijk, biedt donkere verademing, de brave, Zaterdagochtendsche gang van mijn vrouwenhuis. Hoe prettig dat koele geplens met veel emmers water, hoe frisch, waar gebukte paarsgejakte vrouwtjes rond plassen op 't plavuis.

Zorgzaam: ‘Doe je de deur goed sikuur dicht om de hette?’

‘Zeker, Door, en hoe staat het met jou?’

Ze zit, de voeten op een stoof aan de tafel te breien. ‘Kousen voor me nichie,’ zegt Door en vóór haar op de tafel prutst de thee op een transparant. Er zijn nu in deze gedempte kamer absoluut geen bloemen, alleen schaduwen van bloemen op het lancaster gordijn.

‘Me moeder het me goed breien geleerd,’ zegt Door en ze heft een kronkelende worst van sajet. Stilte - gespannen aandacht - niet algeheele stilte, getik van naalden. 't Is jammer, een teekenstift hanteer ik niet.

‘Door, weet je het nog, je zou me van je andere diensten vertellen,’ want Door heeft drie diensten gehad, niet vanwege de variabeligheid, maar wel door den dood.

‘Me memorie,’ zegt Door breiend, ‘is niet meer als vroeger.’

‘Herinner je maar, dat was van de winter; je zei nog: O Mevrouw, bij de familie Druyvencas heb ik zooveel beleefd.’

Door zuchtend: ‘'t Is bij Druyvencas ook niet altijd over rozen gegaan.’

‘Van adel,’ vertelt Door, ‘waren ze niet.’

Je kunt het voelen, dat vind ze jammer, dat weegt nu nog even zeer zwaar.

Dan zeg ik maar vlotweg hulpvaardig. ‘Neen niet van adel, iets anders, maar deftig toch wel.’

En in deze schemerige kamer, zoo maar ineens, in een nimbus van deftigheid zweeft de familie Druyvencas op me toe, en ik voel, ook hier zijn er dochters geweest in een aanzienlijk huis waar gesloten mysteres je de deftigheid aandoen naar buiten, in zoo'n rijk ouderwetsch huis met een hardsteenen stoep.

En zeker bevangen door de warmte, droomerig heb ik gezegd: ‘Zoo'n lange, eindelooze gang Door; ping! zegt de bel.’

‘Malle Mevrouw,’ zegt Door speelsch.

[p. 351]

Maar ik voel het, ook hier zijn dochters geweest.

Het breiwerk ligt nu onaangeroerd op de tafel; het transparantje is uitgegaan onder de looizwarte thee.

Verbeeld ik het me nu of zijn Door's oogjes wel erg glimmerig en glinsterig, verbeeld ik het me of komt ook vandaag Door er in?

Dan zegt ze gespannen: ‘Ik heb wel erg veel motte beleven.’

Ik vraag: ‘Bij de familie Druyvencas, Door, zijn immers ook twee dochters geweest?’

‘Ja,’ prevelt ze, ‘het was anders als op Doodewaart, maar twee dochters waren der ook. Dat was me lieveling, juffrouw Agneta, en dan juffrouw Saar.’

Stilte: zwaar zuchten.

Dan: ‘Juffrouw Agneta vluchtte op een avond met der zuster's verloofde uit ons huis.’

O zoo - denk ik - kijk es an, anders niet.

‘Hoe is het gebeurd?’

Door zit nu rechtop, verbazend gespannen; in dat stevig lichaam, onder dat nootbruine vel beantwoordt iedere spier aan zijn doel. En uit mijn hoek, daar is het scherpe gave profiel, daar zijn de even illustreerende handen; wanneer ik nu toch maar een teekenstift had.

‘Dat was de jonge mijnheer van Offeren; zijn vader was onze notaris en de jonge mijnheer bij zijn vader werd candidaat. 't Waren rijke menschen. We vertelden melkaar in de keuken over hun fijne meubels en prachtige schilderijen; we hadden ze wel niet gezien, maar we geloofden der an. Dat kwam toen zoo; Mijnheer van Offeren wilde Agneta, Mijnheer en Mevrouw's bedoeling was Saar.’

‘Maar Door, hoe hebben ze die man, die welgestelde, jonge man dan toch gekregen daar waar ie niet wou?’

‘Dat deejen ze met serpentigheid,’ zegt Door, ‘dat hebben ze bij Druyvencas met serpentigheid gedaan. Ze duwden hem alle drie in een hoek, mijnheer en mevrouw en juffrouw Saartje hielp mee.’

‘Wat was dat voor een miserabele man, Door, die zoo met zich liet sollen?’

Coquetjes, zelfverzekerd en vriendelijk lacht Door naar me op. ‘Kijk niet naar mijn,’ zegt Door en ze trekt aan der knoopjes, dan wiegt ze zeer licht het bovenlijf heen en weer.

‘Zeg op! wat was dat voor een miserabele mensch?’

Fier: ‘O! een heele knappe man.’

Natuurlijk, ik weet het; van mijnheer van Offeren weet ik de helft en al meer dan genoeg. Zoo'n knappe, slappe man; eerst liet ie zich stuwen en duwen in de richting van Saartje, waar ze bang waren mee te blijven zitten; toen nam de bleeke, blonde Agneta Druyvencas hem stevig in de hand. Zoo'n mooie man met fraai gepoetste schoenen, waarmee je de vrouwen behekst.

‘Zoo zie je ze weinig, hé Doortje? zoo'n prachtig ras sterft toch uit.’

[p. 352]

‘Zulke knappe mannen zijn zeldzaam,’ beslist Door en ze friemelt aan der mouwen.

Ze prevelt: ‘Juffrouw Agneta en juffer Saar. Ja, hadde ze 'm nou maar zelf laten kiezen dan had het allicht goed kunnen gaan.’

‘Ja, Door, als ze je niet zelf laten kiezen gaat 't dikwijls verkeerd.’

Stilte.

Dan zie ik duidelijk hoe alles bij oude Door zich samenraapt tot gespannen tragiek; als een oud beest dat nog eens in z'n leven 'n prooi wil bespringen, zoo komt dat heel oude mensch me nu voor.

‘U mag 't weten,’ zegt ze genadig, ‘maar praat der nooit van. Het was op een avond, drie dagen voor de bruiloft. Mijnheer en mevrouw waren met juffrouw Saar bedanken voor een kedo; ik had net bij 't anrecht me koper gepoetst; koper poetsen kon ik netjes; daar stond ineens, zonder dat ik 'er aan hoorde komen, juffrouw Agneta voor me neus.’

‘Wat mot dat,’ zei ik, ‘op dit uur, met je mooie pelderientje.’ Ze hield zich vast aan 't aanrecht. Ze hijgde: ‘heb je de sleutel van de achterdeur, Door?’

‘Mevrouw, ik weet niet hoe het kwam, ik begreep het direct.’

‘Je werkte mee.’

Zachtjes, maar fier: ‘Ik werkte mee.’

‘Ze stond nog even met de klink van de deur in d'r hand en als ik me oogen sluit dan zie ik die lieve Agneta nog zoo staan. Ze sprak: geloof me, dat is nu niet allemaal slechtigheid, Door. Toen sloeg de deur en juffrouw Agneta was al weg.’

Door zit nu onbewegelijk; kleine slimme oogjes voor 't dagelijksch leven krijgen iets droomends en het is me of de hand, die over het tafelvlak schuift, even beeft.

Achter dit doodsimpel feit is 't geestelijk beleven geweest; zìj opende de deur voor Agneta, de vreugden des levens zond zìj haar tegemoet; daarmee eischt ze haar aandeel op in 's levens gebeuren; daarmee draagt ze ook haar aandeel in de zege en de schuld.

‘Hoe heeft de familie Druyvencas gereageerd?’

‘Wa belief?’

‘Ik bedoel, wat vonden mijnheer en mevrouw, wat deed juffrouw Saar.’

‘Desperaat, mevrouw, ze waren allegaar desperaat; toch ze hielden zich stil en netjes, mijnheer en mevrouw, maar wij in de keuken, wij hadden ze dóór. En kijk 's an; als booi dan hoor je wel eens wat. 's Morgens stofte ik de gang en voor de deur van de salon, want daar wordt veel geloopen, stofte ik 'm op me knieën lang, secuur en persies. Dan kun je 't niet helpen als je wel eens wat hoort. Eerst was onze juffrouw Saartje maar minnetjes en er is ook wel eens een klein beetje ruzie geweest. Maar tegen ons, meisjes in de keuken, praatte mevrouw altijd heel mooi. Ze zei: ‘kijk eens meisjes, wat

[p. 353]

betreft ons groote verdriet (zoo werd 't genoemd) dat kan mijnheer nu zoo maar niet vergeven; we kunnen niet alles eischen, dat mogen we niet verwachten van mijnheer. Mevrouw legde 't ons uit, mijnheer was stipt rechtvaardig, onkreukbaar, zei mevrouw. Neem der een voorbeeld aan, Door.’

Weer zit Door der schrale bovenlijf te wiegen. Zij kan mevrouws les dankbaar gedenken, heel haar verdere leven nam ze een voorbeeld aan mijnheer.

‘Hoe is 't verder gegaan?’

‘Nou, Agneta was weg, wij bleven zitten met Saar en die is, kan u begrijpen na zoo iets, nooit getrouwd.’

‘Was die arme Saartje ook opstandig?’

‘Wel veraltereerd, maar opstandig,’ zegt Door, ‘opstandig dat komt toch heel niet te pas. Af en toe heeft mevrouw over 't groote verdriet nog wel ereis gesproken; 't is heerlijk, zei mevrouw, we moeten dankbaar zijn, zooals mijnheer er zich onder houdt.’

‘Als ik vragen mag, Door, hoe deed mijnheer dat?’

‘Dat weet ik niet,’ zegt Door en 't is of een onheilspellend oogenblik iets in Doortje weifelt; of hare zekerheid even aan 't wankelen is gegaan; ‘ze waren boos en ze bleven boos die eerste jaren’; dan trekt ze triomfantelijk de conclusie: ‘gerust, het was altemet innerlijke pracht.’

‘Maar ja, niet zooveel jaren later kwam alles fijntjes in orde, want op zijn sterfbed schonk mijnheer Druyvencas z'n dochter Agneta de vergiffenis, die ze vroeg.’

Dus op z'n sterfbed, niet eerder als op z'n sterfbed, toen ie ons aller grooten stap moest wagen, pas op z'n sterfbed heeft mijnheer Druyvencas zich allicht iets minder zeker gevoeld.

Deze overweging houd ik beter maar voor me. Door knikt verscheiden malen met het hoofd, wijs en wel gecontenteerd.

Dan zegt ze: ‘en mot u ook blomme uit 't tuintje? 't Is niet noodig dat buurvrouw ze allemaal het.’

Ik bedank uitbundig voor de vriendelijk bedoelde bloemen.

Dan, ik ben al in de gang, steekt Door het kleinknikkend hoofd om de deur. O! in dit ganglicht van schaduw op halfdonker, wanneer ik nu toch een teekenstift had. En d'r stem klinkt nu plots geheimzinnig gewichtig: ‘Van Druyvencas, spreek er niet over, ik praat niet graag zoo uit huis.’

De deur met de leeuwenkoppen slaat achter me toe en heeter als nog voor een uur is de laaiende hitte op straat.