Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 42

[p. 108]

Toorop bij Hugo Verriest en Stijn Streuvels te Ingoyghem (1913)
door Miek Janssen

IN het kleine Vlaamsche dorp Ingoyghem, te midden van de uitgestrekte dorre najaars-velden, heeft Jan Toorop in November 1913 langen tijd bij Hugo Verriest, den priester-dichter, doorgebracht. Hugo Verriest, die soms in den avond, fijn vezelend, de verzen van Guido Gezelle voorlas, en zich de tranen uit de oude verteederde oogen wischte, wanneer de ontroering hem te machtig werd.

's Morgens, wanneer het nog duister was, begaf Toorop zich naar de vroegmis, die door den bejaarden priester met stil gewijd gebaar werd opgedragen in de schaars bezette, schemerige kerk. De oude Kathrien, de huishoudster van Hugo Verriest, stookte het vuur eens duchtig op tegen den tijd dat de kerkgangers thuis moesten komen, en zette de kommen met dampende pap klaar.

Het was een leven daar in dat afgelegen, aartsvaderlijke dorpje, zooals Toorop zich 't altijd voor zich zelf had gedroomd. Want steeds heeft de schilder verlangd een bestaan te voeren, afgezonderd van de wereld, in kloosterlijke rust zich te wijden aan zijn kunst en haar te volmaken.

Hij werkte er iederen dag aan den kop van Hugo Verriest, aan dat fijne, edele profiel, en besteedde de grootste aandacht aan de intelligente oogen met hun wisselende uitdrukking, of aan den geestigen, gevoeligen mond. Het milde en droomerige, en toch vaak ook zoo vurige der expressie van dit zoo vergeestelijkte gezicht, trof hem voortdurend opnieuw, deed hem met rusteloozen ijver werken aan die voor hem zoo boeiende beeltenis. Verschillende schetsen en kleinere teekeningen ontstonden, eer hij het groote werk van den priester vervaardigde en geheel acheveerde.

Maar ook Kathrien, in haar echte Vlaamsche kapmantele, die zij droeg wanneer het koordekes regende, werd vereeuwigd. Al was Kathriens schilderachtige taal hem dikwijls onverstaanbaar, haar oogen die zoo vriendelijk blonken, zeiden meer dan genoeg, hoe zeer zij den schilder welgezind was.

's Avonds, warm ingestopt, gingen de priester en Toorop langs den donkeren, onverlichten weg naar Stijn Streuvels, die ver buiten het dorp woonde. Maar Kathrien gaf hun een koperen lanteerne mee, en zoo konden zij de hobbels en de keien vermijden.

In het warme, gastvrije huis van den schrijver, brachten zij menigen avond door, vroolijk koutende en gekscherende, en Streuvels, die nooit

[p. XXVII]

toorop en stijn streuvels te ingoyghem, 1913

toorop en hugo verriest te ingoyghem, 1913

[p. XXVIII]

m. de klerk
portret van jan toorop

[p. 109]

uitgepraat raakte over de schoonheid van het Vlaamsche land, sprak met vuur en enthousiasme.

Dit was het leven, dat Toorop altijd had verlangd. Maar tòch, wanneer hij eenigen tijd een dergelijke rust had genoten, dan brak de morgen of de avond aan, waarop hij zijn sterke, gevoelige hand balde, en hij zijn ontevredenheid met zich zelf uitsprak. Dan kwam de apostel voor de kunst, die hij altijd is geweest, in hem in opstand, dan moest hij weer uitgaan in de wereld, en werken, rusteloos arbeiden, en verkondigen de schoonheid en de liefde Gods.

En zoo nam hij ook weer afscheid van de wijde, gezegende rust van dat prachtige grootsche land, van de boeren met hun gebaarde, aartsvaderlijke koppen, van Kathrien, die zacht, ongeloovig monkelde, als twijfelde zij er aan, dat de schilder den moed zou bezitten weg te gaan uit het dorpje, dat voor haar de geheele wereld bevatte.

De oude priester, de lange grijze haren wapperend in den guren najaarswind, reikte hem de beide handen ten afscheid. Er was iets plechtigs in de wijze, waarop Toorop het hoofd boog, als vroeg hij hem om den zegen. Deze beide groote menschen, die elkander volkomen hadden verstaan, waren ontroerd bij hun afscheid, als voorvoelden zij, dat dit een vaarwel voor eeuwig beteekende. Zij hebben elkander dan ook nimmer weergezien, hoewel zij steeds bleven correspondeeren. Want zelden was er een mensch, die trouwer in zijn gevoelens van vriendschap was dan Toorop, en altijd brandde in hem de liefde tot degenen, met wie hij eenmaal innerlijk contact had gehad. Maar voor Hugo Verriest heeft hij altijd nog meer gevoeld dan vriendschap alléén, ook bewondering. Bewondering voor dien fijn begaafden, nobelen mensch, die op een afgelegen dorpje, ver van allen en alles wat hem wereldsche bevrediging kon geven, zijn leven sleet, en zich met algeheele overgave kweet van zijn sobere taak, en het deed met de innigheid en de toewijding, waartoe alleen de zeer grooten, de zeer begenadigden in staat zijn.