Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 41

[p. 55]

De driehoek
door G.H. Streurman

HET zal een lange avond worden. De kaars, die flikkert op de schoorsteenmantel, zal ten einde branden en de kamer zal blauw zien van rook, vóór ik haar straks door de stilgeworden straten naar huis zal brengen. Want er zal veel te praten en nog meer te verzwijgen zijn!

Wij kennen elkaar nog niet lang, maar er is tusschen ons dat gereserveerde vertrouwen, waarbij wij liever onze gedachten door den ander laten raden dan dat wij ze zelf uitspreken. Ik praat echter graag met haar, omdat zij, ondanks haar zelfstandige maatschappelijke positie, geheel vrouw is gebleven en dit ook niet tracht te verbergen achter een masker van moderne zakelijkheid. Zij houdt van kinderen en hangt met een tragische liefde aan haar ouders, vooral aan haar vader; tragisch is deze liefde, omdat zij zelf gevoelt, dat ze innerlijk aan hen ontgroeit en dit voor hen niet kan verbergen. Ik kan mij niet losmaken van de gedachte, dat deze aanhankelijkheid voor een goed deel surrogaat is voor iets, dat ze mist, maar waarover zij nimmer een woord heeft gerept.

Gisteren kwam ze terug van de bruiloft van haar vriendin en haar beste vriend. Zij heeft mij vaak over hun driehoek gesproken, mij verteld, hoe het lang tusschen hen louter vriendschap was, maar hoe ze later bemerkte, dat er tusschen de beide anderen een verstandhouding groeide, waarbij zij zich tenslotte, ondanks de hartelijkheid, waarmee men haar bleef bejegenen, in zekeren zin als overbodig kon gaan beschouwen. Ik heb dit steeds aangezien voor een alledaagsche gebeurlijkheid en er niet meer aandacht aan geschonken, dan het in dat geval verdiende. Zij was echter de laatste weken opvallend nerveus en toen ze vertrok voor de bruiloft leek mij haar vreugde gekunsteld.

Nu zit zij tegenover mij voor de haard en rookt de eene sigaret na de andere. Ik ben geschrokken toen ik haar zag, maar deed, alsof ik niets merkte en nu brengt zij, schijnbaar rustig en neutraal, verslag uit omtrent het feest.

Ik vraag haar weinig.

Als ze met haar relaas gekomen is tot aan het diner en mij vertellen wil, hoe midden in de feestdrukte de twee zich terugtrokken om op reis te gaan, dan wordt haar stem plotseling onzeker. ‘Arm kind’, denk ik, ‘je hoeft voor mij niets te verbergen’.

Terwijl ik opsta om thee te schenken, vraag ik mijzelf af, of ik haar zal laten merken, dat ik iets van haar strijd begrijp. Misschien kwets ik haar, maar mogelijk is het ook, dat zij verlangt naar een vertrouwelijk gesprek.

[p. 56]

Na een oogenblik van zware stilte vraagt ze mij, of ik geloof in vriendschap tusschen man en vrouw. Ik tracht haar gevoelens te peilen. Het is de gewone vraag van iemand, die er zelf niet in gelooft. Maar ik wil haar dit niet ronduit zeggen, dus word ik bespiegelend. Dwaas toch, dat wij zoo vaak tegenover onze beste vrienden komedianten zijn of voor schoolmeester spelen, als zij - hoe menschelijk - zitten te tobben. Wij weten het dan plotseling zoo goed en alles is immers zoo eenvoudig!

‘Ja’, zeg ik, terwijl ik bewust het probleem algemeen houd, ‘dat hangt natuurlijk van de omstandigheden en de personen af.’

Zij voelt blijkbaar mijn ontwijking, want na eenig nadenken formuleert ze nauwkeuriger:

‘Ik bedoel, als twee jonge menschen, man en vrouw, vriendschap voor elkaar voelen, geloof je dan niet, dat die vriendschap uit zal groeien tot iets anders?’

‘Tot liefde?’ zeg ik.

‘Ja tot liefde,’ zegt zij.-

Over haar energiek gezicht spreidt zich een wondere verteedering en ofschoon ik mij er tegen verzet, begint mij een diep medelijden te vervullen, als ik bedenk, dat misschien ook deze vrouw gedoemd zal zijn eenzaam die lange, lange weg te gaan, die slechts weemoedig verlicht zal worden door de telkens weer oplaaiende hunkering naar vervulling en geluk.-

Zij wacht op mijn antwoord.

‘Ik geloof, dat heel vaak uit vrienschap liefde groeit’ constateer ik voorzichtig, alsof 't een geheel nieuwe waarheid is, die ik ontdek.

‘Want kun jij precies zeggen, waar vrienschap ophoudt en liefde begint?’

Wij trachten deze begrippen te omschrijven, citeeren Forel en andere wijze voorlichters, maar het gelukt ons niet en wij keeren terug tot ons punt van uitgang.

‘Als iemand getrouwd is, denk je dat hij dan nog evenveel voor zijn vrienden zal voelen als vroeger?’

‘Ik geloof het niet,’ zeg ik. ‘Als hij getrouwd is met een vrouw, die hem alles geeft, wat men redelijk van haar mag verwachten, dan zal zij ook zijn beste vriend zijn en zal hij de anderen niet meer zoo noodig hebben.’

‘Dan ziet het er vrij somber uit voor iemand, wiens vrienden gelukkig getrouwd zijn, maar die zelf alleen staat!’

‘Ja, als die vrienden iets meer voor ons waren dan goede kennissen, zeker, tenzij.... tenzij men elkaar al zooveel gegeven zou hebben, zóó veel, dat er niets meer te geven of te verlangen overblijft!’

‘Maar dat is immers....!’ protesteert zij.

‘Ja, is het misschien ook.... en toch....’

Weer zijn wij beide alleen met onze gedachten. Ik zie ze komen en ik zie ze weer gaan, de velen, die mij nader kwamen in dit leven; ik zie hen stich-

[p. 57]

ten een eigen home en opgaan in het groote geluk, dat tot hen is gekomen en ik weet, dat in den diepsten zin ik overbodig ben geworden zelfs voor hen, met wie eens hechte en teedere banden mij verbonden. Ik heb echter reeds lang ingezien, dat wij nooit en voor niemand onontbeerlijk zijn en ook, dat wij, als het moet, ieder kunnen missen, al valt het soms zwaar, vooral dit laatste te bekennen. Maar wij vergen altijd zoo veel van elkaar en wij geven vrijwillig zoo weinig. Wij kunnen ons zelf zoo zelden vergeten.

Mijn vriendin raadt iets van mijn gedachten en vraagt of ook ik die driehoeksverhoudingen ken. - Ik zeg, dat ik ze ken, meer dan mij lief is.

‘En wat doe je, .... trek je je terug?’ vraagt ze aarzelend, alsof ze vreest, mij te beleedigen.

Het is immers ook een gewetensvraag. Ik ben er mij van bewust, dat ik dan het liefst heel ver weg zou gaan, maar ook, dat dit klein en egoïstisch zou zijn en daarom ben ik steeds gebleven en heb mij tevreden gesteld met te geven, wat men van mij verlangde en zoo heb ik bevrediging gevonden bij de gedachte, dat ik niemand onnoodig te kort heb gedaan.-

Maar toch heb ik het steeds gevoeld: die sterke band, die voor de eeuwigheid scheen gelegd, is losgegleden; er is telkens iets uit mijn handen geglipt, dat ik niet heb kunnen en ook niet heb mogen houden, weggespoeld naar de dalen van berusting, die onherroepelijk onze illusies opnemen en waarheen het ons niet mogelijk is te volgen.

‘Nu, wat doe je in zoo'n geval?’ vraagt mijn vriendin met klem.

‘Blijven’ zeg ik.

‘Uit plicht?’

‘O, nee, in geen geval! Zulke teere dingen ressorteeren immers niet onder ons braaf burgerlijk besef van plicht. In laatste instantie hebben wij geloof ik geen plichten en als wij toch het eene doen en het andere laten, dan komt dat, dunkt mij, omdat, in de een meer, in de ander minder, maar zeker in ons allen het verlangen leeft, to make the best of it.’-

‘Maar alles is dan toch heel anders geworden dan vroeger; wel vertrouwd nog, maar toch ook zoo vreemd. Het is, alsof er een geheim gekomen is tusschen ons en de anderen, zóó groot, dat we het liefst een heel nieuw leven zouden willen beginnen.’

‘O, zeker, maar dat slijt; daar moet men over heen. De eerste ontmoeting is het moeilijkst. En dan zal ook spoedig blijken, dat er nog zoo veel overgebleven is. Maar ja, dàt....’

‘Ze verwachten, dat ik met Kerstmis bij hen kom logeeren.’

‘Je gaat natuurlijk,’ zeg ik.

Het is stil; alleen de kaars knettert.

‘Begrijp je, dat het moeilijk voor me is?’

Ik knik ‘ja.’-

[p. 58]

Als ik haar door de leege straten naar huis breng, spreken we nauwelijks een woord. Ik heb het onvoldane gevoel van iemand, die misschien had kunnen helpen, maar het niet heeft gedaan; ik heb alleen mijzelf veiliggesteld.

Bij haar woning legt ze haar hand op mijn arm en fluistert:

‘Ik zal gaan!’

Maar ik ga naar huis en bedenk, dat niet alleen in een ‘driehoek’ de vriendschap vertroebeld kan worden.