Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 37

[p. 349]

Aan het Noordzeestrand,
door J. Rietsema.

HET was op een der vele, aan onze Noordzeekust bekende, zacht-weemoedige laat-Septemberdagen met licht gesluierden hemel. Ik was bij een vriend in Rijswijk gelogeerd en had den geheimzinnigen, innerlijken drang om de zee bij Scheveningen terug te zien, niet langer kunnen weerstaan. Toen ik, eenigen tijd vroeger, ergens dieper in 't Westland gelogeerd was geweest en daar elken avond zóóveel keeren per minuut de lichtflits van den Scheveningschen vuurtoren had kunnen waarnemen, was de lust reeds bij mij opgekomen. Maar toen had ik er van moeten afzien. Nu echter was de gelegenheid te goed om haar weer te laten voorbijgaan.

Mijn vriend en ik waren tegen twee uur per electrische tram tot het duin gereden, hadden daar op een effen gedeelte Scheveningsche vrouwen gezien, bezig met het herstellen van uitgespannen netten, hadden de Visschershaven bezocht, en waren toeschouwers geweest van het lossen van pas binnengekomen en van het laden van op uitvaren liggende loggers. We hadden de volle haringtonnen den steedsch geplaveiden wal zien oprollen en de vaten met proviand weer aan boord zien brengen. We hadden de visschers in hunne gebreide blauwe wollen truien en hunne zwarte petten, en met hun ietwat droef-ernstige, van onderwerping aan het noodlot getuigende gezichten gezien, nòg precies zóó, als ik ze gezien had tien, twintig of dertig jaar geleden; enkele matrozen hadden we op de schepen bezig gezien met het verschieten en opwinden van touwen en kettingen; jongens hadden we haring zien eten zóó uit de ton. En daarna waren we naar het strand geloopen, naar de wijde, schier oneindige zee.

Een stevige zuidwestelijke wind stond schuin op de kust. Vrij hoog zwiepte hij de golven op en in parabolische stralen stortten onophoudelijk de witte schuimkoppen bruisend neer. De vloed begon op te komen; heel langzaam naderde de branding den duinvoet. Tien, twintig tot dertig meter liepen telkens de golven op tegen het nu nog breede droge strand, om zich daarna weer terug te trekken; dan droogde snel het glanzend-nat geworden zand en dofte weer gelig op. Badkoetsen waren er niet uitgereden; alleen van het vrije bad werd nog eenig gebruik gemaakt. Een heer vermaakte zich met een poedel door telkens in een afloopende golf een stuk hout te werpen, om dit zich dan door den hond weer uit het water te zien opbrengen. Hier en daar op het strand liepen wandelaars, alleen of in kleine groepjes, zacht duwend tegen of zeilend vóór den wind. Op grooten afstand voeren enkele schepen voorbij.

[p. 350]

De frischte deed ons aangenaam aan en van tijd tot tijd bleven we even stilstaan, om naar het spel der golven op de kribben te krijken.

We verlangden er intusschen toch naar een poosje rustig te zitten en gingen daarom de trap op naar den boulevard.

Aan het café, het dichtst bij de Pier, was weinig bezoek; het woei te veel. We gingen iets verder en vonden een mooie, beschutte plaats in^*) het ‘Café des Galeries’, vanwaar we, in rieten fauteuiltjes gezeten, de zee in alle richtingen konden overzien en het zachte, eentonige razen van de nog nabije branding, en het iets meer verwijderde klotsen der golven tegen de Pier goed konden hooren, nú vooral, nu de wind méé was. We bestelden ieder een kop koffie en staken, om op ons gemak te komen, ieder een sigaar op.

Om ons heen zaten enkele rustige bezoekers, in alledaagsch gesprek. De bediende voerde bedaard de wemige bestellingen uit. De buffethouder zag zijn boeken na. Wij spraken niet, maar luisterden naar de branding.

Het was ons alsof zendboden uit een wel bekende maar niet begrepen onstoffelijke wereld ons iets hadden te vertellen.

Met kleine tusschenpoozen deden we lichte haaltjes uit onze sigaren en nu en dan dronken we een teug van de koffie.

Toen we er eenigen tijd, laat ik zeggen een kwartiertje, gezeten hadden, door niemand in onze aandacht gehinderd, hoorden we dicht bij ons een stemmenverheffing, die ons dreigde af te leiden. Het waren ietwat heesch klinkende geluiden, als van kibbelende bedienden uit een klein restaurant. Twee onzer medebezoekers, zoo op het oog handelsvrienden uit een kleine plaats in een onzer oostelijke, meer landelijke provincies, schenen het oneens te zijn over de uitvoering eener vroeger door hen gesloten handelsovereenkomst. Het gesprek begon heftig en scherp te worden. Toen wij echter omzagen en ook de bediende dit deed, werden partijen het zich bewust dat hun luidruchtigheid te ver ging: de toon daalde weer tot dien van een nauw hoorbaar gemompel en spoedig was de rust geheel hersteld.

Wanneer men van een gesprek aan de koffietafel, of van een dito over geldzaken of over politiek geheel onvoorbereid naar de vrije natuur wordt overgebracht, gevoelt men zich wel-is-waar niet heelemaal misplaatst, maar toch ook niet volkomen op zijn gemak in zijn nieuwe omgeving; dan kan men zijn opkomende gewaarwordingen, gevoelens en gedachten geen volle recht laten weervaren; men heeft eenigen tijd noodig voor den overgang van het oude naar het nieuwe. Het dikwijls zware en enge opperkleed, waarin de mensch zich hult bij het verrichten van zijn ‘business’ en het inacht-nemen der onvermijdelijke dagelijksche ‘conventies’, moet hij eerst afleggen, alvorens hij met de natuur in onmiddellijke gemeen-

*) Als ik mij den naam goed herinner.

[p. 351]

schap kan treden. Wij waren stil gebleven en zagen, onwillekeurig en bijna onbewust vragend, elkander aan. Wij dachten dat dáár het ‘businesskleed’ nog niet geheel was uitgetrokken.

Er was maar weinig verkeer op den boulevard en de meesten van wie er liepen, waren buitenlui, die voor een enkelen dag waren overgekomen om de zee te zien. Wij konden dus tot onzen toestand van bezinning en bespiegeling terugkeeren, zonder veel kans op stoornis.

Na nòg een poosje hoorden we het snel naderen van een auto. Een kilometerverslinder reed voorbij. Hij zat alleen in den wagen; naar het mij voorkwam, was hij slechts uitgereden om lucht te happen. Hij reed midden over den boulevard, zooals wijlen keizer Napoleon destijds reed over de hoofdlaan van den hoftuin te Düsseldorf; geen politieagent verzette zich tegen hem. Ook tot hem sprak waarschijnlijk de zee niet.

Goddank, strenge heeren regeeren meestal niet lang; de auto was spoedig uit het zicht.

Op onze wandeling langs duin, haven en strand hadden mijn vriend en ik ons vrijwel van ons maatschappelijk kleed ontdaan en zoodoende waren wij voor wat de zee deed hooren, eenigermate ontvankelijk geworden.

Wáárvan getuigde dan de zee? Sprak ze van het heden? Sprak ze van vriendengroeten uit onbekende verten?

Ik vroeg het mij-zelven af, maar ik vond geen antwoord dat mij bevredigde.

Of sprak ze tot de herinnering? Was haar geluid misschien het sombere naklinken van iets uit den strijd der vaderen op en tegen de vloeden? Of sprak ze van onbereikte idealen? Van weemoed en verwijt? Van liefde en verzoening?

Ik vroeg het mij-zelven herhaaldelijk af, maar het goede antwoord vond ik niet. Iets anders nog dan dat meende ik uit de zee te verstaan.

En al maar door raasde de branding en al maar door klotsten de golven.

Verder peinzende, bemerkte ik, dat ik bij het stellen mijner vragen mij te veel had ingedacht in persoonlijke toestanden, zoo van mijzelven, als van anderen. Mijn verbeelding had mijn vragen uitgelokt.

Even kreeg ik een vluchtige gewaarwording van het optrekken van rook uit mijn sigaar, vóór mij langs, naar boven. Maar mijn verbeelding liet mij geen rust. En nu voerde ze mij naar een ander, hooger gebied. Door de omstandigheid dat branding en golfslag ten eeuwigen dage de eentonige vertolking zijn van het gestadige en nooit onderbroken mechanisch proces van opkomst en wedervernietiging van beweging, waarin het water der zeeën betrokken is, werden ze voor mij machtige zinnebeelden, de zinnebeelden bij uitnemendheid van het groote wereldgebeuren, van het eeuwige worden en vergaan.

Ik kwam in een ongewone, ietwat plechtige stemming.

[p. 352]

Het kwam mij voor, dat mijn ziel in dat eeuwige zich baadde en reinigde. Het was mij alsof de aan mij opgedrongen of misschien ook wel door mijzelf naderbij gehaalde denkbeeldige, onware of in beteekenis overschatte, soms zelfs zeer geringe belangen, die in den stroom van het dagelijksche leven mij wel eens deden afdrijven en in oogenblikken van gewone, dagelijksche rust als om beurten gereed stonden om mij te verontrusten, nu opeens wegspoelden en een heerlijke, bijna heilige kalmte bij mij achterlieten; mij was het alsof mijn met stof bedekte en in sommige gewoonten haast vastgeroeste ziel haar oorspronkelijke vrijheid van ademen en bewegen herkreeg.

De overtuiging drong zich sterk aan mij op dat het den hedendaagschen mensch in 't algemeen van groot nut is om van tijd tot tijd eens zulk een bad te nemen.

Een klein incident van een juffrouw, die den hoed scheef woei, voerde mijn gedachten van het gebied van het afgetrokkene weer terug naar dat van het zintuigelijk waarneembare. Ongemerkt hadden we onze sigaren opgerookt en onze koffie opgedronken. We betaalden en gingen nu nog ééns naar beneden.

Den geheelen middag hielden maar steeds uit zee aandrijvende lichte nevels de zon voor onzen blik verborgen. De vloed was intusschen hooger opgekomen. Op de krib, noordelijk van en onmiddellijk naast de Pier, liepen nog menschen; volwassenen en kinderen. Tusschen de glibberige bazaltklompen zochten de kleinen opgespoelde en achtergebleven schelpen, en telkens wanneer met een golf het water opkwam, zoodat de kop van de krib onderliep, trokken de dames en de kinderen zich meer naar het midden en naar achteren terug.

Onder de grooten waren er, die zich, naar het ons toescheen, ook gebaad en gereinigd hadden, zooals wij. Maar er waren er ook, die hun opperkleed tevoren niet hadden willen uittrekken, er althans nog uitzagen als gewoon.

Nog eengen tijd bleven we het wilde spel aanzien, maar redenen van huishoudelijken aard noopten ons om naar huis terug te keeren.

Wij beklommen weer de trap en begaven ons daarop naar een plaats, vanwaar de tram ons over eenige minuten kon oppikken en terugvoeren.