Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 36

[p. 420]

'n Aorig kjelje (Over-Betuwe), door K. Lantermans.

WE hadde dit jaor 'n slechte zommer mit 't weer. 't Was gin zommer. 't Was altoos hêrst! En den echten hêrst kwam begin Oktober al um den hoek kieke. Moeder Natura, zou den Ouwe Flip, den ouwen dokter, veur jaore gezeid hebbe, Moeder Nature is 'n oud wief geworre. Mar zo'n oud wief van 'n end over de vieftig kriegt duk nog zo'n fleurtje van jonkheid over d'r.

En wezelik, de leste twee weken van Oktober van dit jaor was 't kompleet zommer! Mar dan mit korte dage. 'n Zommertje van 'n oud wief. De boere hadde d'r anders gin klein bietje schik mee: alles kwam zo mooi binne.

Mar nou, de leste dage? begin November? Oechtem! wat 'n weer! Wat vilt dat af, nao die zommerse dage! Regen, mist, kou, sturrem! Nat! Nat! Gin voet kunde verzette, of ge het kans, dache uutslippert.

Jan van Gêrreve, den êrrebeier van de Groote Geurt, 'n mins van 'n zestig jaor, lei giestere den heelen dag opte knieje, achter de boerderij 't Hof, um 't leste vergete huukske erdappels van den boer d'r uut te vrute. Tege vier uur liep den boer, de Groote Geurt, zoo neven 'm op, um naor huus toe te gaon.

- ‘Ge kriegt ze d'r toch uut van aovend, Jan?’

- ‘Ja boer! Mar 't is gin wêrrek mer, zoo laot ien 't jaor. 'k Heb gin gevuul mer ien de been van die nattigheid. Tot aon den buuk toe trekt me de kou deur de leje! Slecht weer mittie nats!’

Hè! Hij gong d'r ekkes^*) bij staon. Wat 'n smerrige klodderige grond! Wat nou klomp, wat kous, wat boksepiep, of wat grond was, dat koste niet zien: alles klaore eerd en modder! Mit kromme vingers vreeftie de smerrige hand deur mekandere van de kou: de modder viel opte grond. Hij had zukke kouwe vingers. Gaf 't wat? Zeker niet. Hij sloeg beije êrrems um de schouwers heer, as de kjels bij ons doen, as ze koud zien.

- ‘Strak mar vorteweg^†) bij de kachel krupe’, zei Geurt.

- ‘Kunde gij licht zegge. Wij hebbe 'm saoves nog niet aongehad: de wienter kan nog lang dure!’

- ‘Kom dan van aovend bij mien, ien de keuke? Bring Kobus van Drute mar mee. As lullers, as praoters ien den ouwen tied!’

- ‘Gern jong. Da's goed. We zulle d'r weze!’ riep den ouwe Jan, de sloof, de rieken boer van 't Hof nog achternao.

*) even.

†) dadelijk.

[p. 421]

De Groote Geurt stapte naor huus. Groote kjel, redentelik^*) goed ien 't vleis, 'n vieftig jaor, meneerechtig, hoed op, twee bakkebaorde van de wangen afhangende, groote neus, mooie kjel, mooie boeremeneer, riek, ongetrouwd, wat vrimd duk^†), onverschillig duk, goed veur êrreme minsen altoos, wel 's rauw ien de mond, eerlik as goud, regiert daor optie stei 't heele dêrrep, al duuttie d'r niet naor. De nijje burgemeester hiet burgervaoder, de Groote Geurt is 't.

De groote kjel mitte wandelstok ien de hand en de piep ien de mond trooi ien de miezerige, schrouwenden halleven-aovend-duustere naor huus toe. Hij liep nog wat um en ien de boerderij te inspektiere. Mitte piep in de mond. En trekt zich nooit wat van brand aon: 'n onverschillige mins, meint den domenee.

Lam weer. Van de vochtige locht overal die gemeene rotstank van erdappelloof en afgevalle blaoi. Ge ruukt, datte eerd mitte nattigheid alles lit verrotte, wat rotte wil. Um mitte nijje zommer overnijs mit andere plante te kunnen beginne. De weejigheid kruupt oe van die stank over 't hart. Nee, dan is de lekkere zute locht van 't vee, dat al op stal steet opten deel, heel wat anders veur 'n boer um ien te snuve.

De kiepe waren allang mitten haon ien de midden en mit opgetrokke poote deur de modder naor 't rik gestapt. Dei koste van hier bij de groote deeldeur af nog heure kèkelen en moelvechten um de beste stei van 't heele rik. De ganzen en de pielente^§) liepe nog ien 'n smerrige brune plas neve de mestvalt te snavele. Dat grei^**) vond nou net krek, dat 't mooi weer was.

De Groote Geurt schoekte neve de grooten deeldeur mitte schouwers. Van de kou? Van de vervelendheid? Van de lammenaodigheid over zuk weer? Dat plodderige grommelweer, dat oe deur alle botte naor de herses trekt en oe dan pien ien 't hart bezurregt! As 't zoo koud, en zoo eenzaam veur sommigte minsen opte wereld liekent?

Worrum hette gekke kjel ien de goeje jaore dan ok gin vrouw gevat, ien stei dattie nou mar altoos op 't Hof zit mitten ouwe Miet, den ouwe huushouwster van over de zestig. Worrum zitte kjel dan ok mittie lillike Miet te verkrimmetieren ien dat mooie huus van 't Hof?

Kiek! Hij steet mar mitte wandelstok opte grond te stippe, neve de grooten deeldeur, en kiekt mar de locht ien, over 't bouwland heer. Daor kunde niet veul zien, menneke! 't Is allemaol grieze mist bove, en zwarte modder of eerd onder. De wereld is klein mittie griemelige mistigheid, overal waor ge kiekt! Valt 't oe meschien op 't lief, Groote Geurt, hoe klein de wereld weze kan veur 'n eenzame, rieken boer?

- ‘Jans’, mummelt de kjel ien z'n eige.

*) tamelijk.

†) vaak.

§) eenden.

**) goed.

[p. 422]

Hij schudde de schouwers nog 'n keer, stampte de modder van de schoen en liep den deel op.

Um vijf uur hattie mitten ouwe Miet en Jaonus de knecht brood gegeten ien 'n zee van 't nijje illetriekse licht: gin hoek ien de keuke, of ge kon d'r 'n muus zien loope. Astie d'r mar was. Mar daor zurregde Mies de kat wel veur. Den boer had 't brood op: één snidje wittebrood en drie van 'n roggetunnis, mit 'n paor kumkes koffie: al het Geurt 'n goed kammenet^*) ien de kamer staon mit 'n paor boves-beste laoje d'r ien, waor wat ien zit ook, hij houdt niet van den overdaot, hij is nog 'n ouwerwetsen boer en zeit duk: zuten overvloed vuudt bitter gebrek.

Hij steet van de taofel op en stikt de piep aon: altoos den eigeste houte piep mit 'n lang krom roer^†): 'n groote kjel, 'n groote piep! Dat riemt zich goed, zei Pauwel de Kuper ien onze jonge jaoren altoos, as t'r wat goed bij mekaore paste.

- ‘Jan van Gêrreve hatte erdappels d'r uut. 'k Heb 'm mar hier geneuid^§) veur van aovend op 'n praot: de mins zou van 't wief eer 'n groote moel kriegen as 'n wêrrem huukske. En nou zuwwe 't illetriekse licht mar wer uut doen, wor? En de peter-olie-lamp wer aon. Dan zuwwe wer op z'n ouwerwets praoters houwe, dj en, krek as toen ik 'n jungske was. Witte dat nog?’

- ‘Wat zou ik nou niet mer wete? Van de wereld weet ik niks as 't Hof, en van de minse niks as van ou!’

Ze scharrelde wat deur de keuke heer, um de rommel van de vijfuurse botteram aon de kant te make.

Ze vat 't kleine lempke van 't kestje en zet 't opte taofel. Wat is ze toch lillik, wor? Ze stikt 't kleine stao-lempken aon. Geurt drêjt bij de deur 't knupken um en mitte piep van zich af kiektie um naor de lamp bove de taofel, um te zien, of 't uutdrêje wel hellept. Floep! zeit 't ding, of beter gezeid: 't ding zeit niks, mar is t'r gewest. Nou ziede heel de keuken ien den donkere duusterheid. Allinnig daor opte taofel die ronde vlek mit 't kleine lempke d'r bove. En dan kunde nog wat licht zien van 't raokel-gaotje van de kachel. Onder de schorsteen, um de kachel en overal lekkere halleven-aovend-duusterheid.

Jan van Gêrreven is t'r mit Kobus van Druten iengedrummeld. Die zitte nou al fijn, ielek aon 'n kant van de kachel, ien den duusteren eweg gekrope: Geurt wit wel, wat fijn is veur de praot. Lowwe de keuken 's rondkieke.

Onder 't lempke 'n wit-geschuurde houte taofel. En daolik ziede daorneve, vlak bezijjen 't lempke de groote spitse neus ien 't lillike kjelsgezicht van den ouwe Miet, die neve de taofel zit zokke te stoppe. Neve heur, mar mitte rug naor de taofel en de voeten opte ronde kachelplaot,

*) kabinet.

†) mondstuk.

§) genoodigd.

[p. 423]

hedde Geurt, den boer. En dan aon elleke kant van de kachel 'n kjel, die ge beter heure kunt as zien: zoo wied schiete de straole van 't lempke niet.

De kachelpiep geet onder ien de groote breeje schorsteen. 't Is hier alles groot op 't Hof. Kumt 't daorvandaon, datte Groote Geurt gin kleinkriemelderij onder de minse verdrage kan?

't Spek hingt nog niet ien de schorsteen, want 't keuje, dat vleje^*) week geslacht is, steet nog ien de kelder ien de kuup ien 't zout. 'n Besten tied is 't tegeswoorig, meint Jaonus de knecht: ze trekke elleke middag 's fêrrem achter de ripkes heer. Nog zund^†), dat 't kort^§) zoo gauw op is!

- ‘Heur de wiend 's!’ zei Jan van Gêrreve. ‘We kriege van de jaor vroeg rauw weer. Ik zag 't tege den aovend al aon de huuskroete^**): wel dartig vloge d'r achter mekaore deur 't uilegat veur 'n slaopstei ien de schuur.’

Fie-ie-ie-ie! dee de wiend deur de schorsteen, en Zoe-oe, zoe-oe! gong Jan Wienstjes deur de dorre tekke van de groote liendeboome veur 't raam van de keuke.

Hè! Jan van Gêrreve schrommelde en scheuzekte mitte schouwers van de lekkerigheid bij de wêrreme kachel. Hij hiel de hand mit kromme vingers as twee kleine hêrrekskes neve de kachel op.

- ‘Hè boer, 't is hier beter as bute. Ik had 't daor van de middag achter de schuur host te pakke gekrege.’

- ‘Dat zag ik, jong. Gezellig zoo, ouwerwetse praoterij, wor?’ Miet, ge mos veur ons allemaol 's 'n nij putje koffie zette. Dat hewwe wel verdiend vandaag mit dat zoere weer.’

- ‘Daolik,’ zei Miet, ‘'k Heb host 'n gat verrig!’^***)

Kiek nou toch 's ekkes 'n bietje beter naor Miet. Zoo ien dat licht van 't lempke vlak neve d'r. Wat 'n neus! 't Liekent wel de snip van 'n pappegaoi! Haor onder aon de kin hangende, as peeme van 'n sukerbiet. Wat 'n naoje neve de mond op van de neus af naor ondere: as de snor van 'n kjel. 't Is toch host heelemaol 'n kjel. Kiek! Nou ze de kop wat hier-op-aon drêjt, ziede die rimpels ien 't vurheufd zo goed: rimpels as twee karspoore! Wat is 't toch 'n lillik mins, wor? En dat ze die ouwerwetse witte knipmuts nou altoos nog draagt! Nou vrouw Wiegman dood is, zal zij wel den eenigste knipmuts op 't dêrrep weze.

Ze vatte bril van de kop, trekt de hand uutte zok, leit 'm d'r neer en geet staon. Gries jak aon, blauwe slop^††). 'n Zindelik wiefke. Mar lillik! Meer as barrebaos, zo lillik! Mager, mar gezond!

- ‘'k Zou d'r stik^§§) wer van opleve, Miet!’ zeit Jan van Gêrreve,

*) verleden.

†) jammer.

§) vleesch.

**) musschen.

***) klaar.

††) schort.

§§) geheel.

[p. 424]

‘nou ik bij de kachel wer ontdeui. Hedde 't nijs van 't dêrrep al gehurd?’

- ‘Dat juffer Jans geet trouwe?’ lacht Geurt, en hilt de piep 'n end van de mond af, um mit 'n losse moel goed uut te kunnen lache. ‘Mit 'n wedeman van over de zestig, wor? 'n Opzichter van 't spoor uut Aorem, wor?’

- ‘Den hoeveulste is dat nou wel, veur wie ze de liemhoutjes het uutgezet?’ pruttelde Kobus van Drute. ‘Veur hoeveul kjels zou dat wief ien d'r leven 't garn wel gespanne hebbe? Mar nou is t'r dan toch een gevange! 't Wier ok tied! Drie-en-vieftig is ze, naor ik heur? Ik heb me um de worheid te zegge, toch nooit kunne begriepe, dat ze niet getrouwd is ien de jonge jaore. Nou gift 't toch niks mer. 'n Mooje djen altoos! Of mooi? Mooie kop zwart krulhaor! Wat vaol van gezicht! En dan alles van d'r vaoder ge-urreve! Dat motte ok niet uutvlekke! Dat mooie huus ien 't dêrrep! Mooie spulle! Want de minse kawauwele nou wel veul over juffer Jans, mar dat mot toch gezeid: 't is t'r altoos veul moier ien huus as bij den domenee, altoos gewest! En juffer Jans zegge ze toch allemaol mar. 'n Errebeiersmins mit 'n hofstedje wou ze niet. En 'n heer wou heur niet!’

- ‘Hoe witte gij dat zo goed, Kobus?’ vroeg Geurt, ‘dat ze 'n êrrebeiers-mins mit 'n mooi hofstedje niet wou?’

Allemaol begonne ze te lache, de Groote Geurt 't hardste.

- ‘Heur de hiemkes ien de schorsteen 's, Miet!’ zei Kobus. ‘Djen, 't is altied gezellig bij ou ien de keuke. Hè, ge zou hier altoos motte kunne blieve zitte. Heur de wiend 's uutzette!’

Mar de andere lachte mar deur, hardop. Miet stotte Jan van Gêrreve, die aon heur kant van de kachel zat, 's aon den êrrem mitte hand ien de zok.

- ‘Goed!’ zei Kobus, ‘ik wil 't wete, da'k t'r ien m'n jonge jaore wel 's over gedocht heb. Mar was ik t'r beter mee af gewest as nou mit Daat, boer? 'k Heb minder cente, mar meer vree, meer hartelikheid. Liefde nume ze dat ien de boeke.’

- ‘Vree, hartelikheid, liefde’, pruttelde Jan van Gêrreve mitte kop vurover naor de kachel toe veur z'n eige heer. Dochtie meschien aon dat wief van 'm? Aon die groote schrèwmoel?

- ‘En worrum is t'r dan niks van gekomme?’ grunnikte den boer tege Kobus.

Die Geurt durreft ok mar alles te vraogen en te zegge.

- ‘A'k nou eerlik weze mot, dan zit dat zóó: ze hiel altoos 'n slag um de pols, 'n drêj um den êrrem, zei gin nee, zei gin ja. Ze was ok zoo alderiezend bij de hand, zo astrant, zoo strabant! Bar! Overal had ze wat over te bestelle. Nou, daor wit domenee Huisman, die we gehad hebbe, zat van te vertelle. En de meestersjuffer dan? Die mot 'n keer aon juffer

[p. 425]

Jans 't vierkante gat geweze hebbe. Die wou ze bestelle, wat veur gerdiene 't mins veur de glaos koope mos. Bij de hand! Alderiezend! Niks gin vrouwmins! En 't was toen toch nog mar 'n djen! De kjels zien bang veur d'r gewest. En opte duite! Wat kriegt 'n êrrem mins bij juffer Jans los? Ummers niks! De ouwe jurreke verkopt ze nog aon de meid of de êrrem wêrrekvrouwe, die ze altoos nog veur 'n dubbeltje daags minder het as 'n ander. Eiges het ze um den anderen dag wat nijs aon 't lief hange. Alles vur d'r eige. Ze mos niet hiete Jans Eigeraam, mar Jans Eigenbaot!’

- ‘Kjel, ge het geliek!’ zei Geurt. Mar de stem van de Groote Geurt klonk raor. Jan van Gêrreve mos opins dinken aon wat z'n moeder 'm 's verteld had van juffer Jans en Geurt. En Miet keek schêrrep nor den boer.

- ‘Ja!’ lachte Geurt mar nou wer mitte gewone grepkes-stem, en hij streek mitte groote hand de haor glad ien de bakkebaorde, den een nao den andere aon elleke kant van de wang, ‘ja’, zeidie, ‘ik heb t'r van de middag den opzichter wer heer zien gaon, van 't spoor af. Reken d'r mar vast op, Miet, dattie daor nou zitte te vrijje!’

- ‘Kjel’, zei Kobus, ‘maak bij Miet nou toch gin slaopende hond wakker! Ze kriegt t'r slewwe tand van: 't waoter lupt t'r al um de tand, as gij over vrijje praot!’

Ze grunnikte allemaol wat, mar van harte was 't niet.

- ‘Ze kunnen ou ok nooit mit rust laote, as 't over vrijje geet,’ zei de Groote Geurt en keek daor boven uutte locht opte witte knipmuts daor neve de lamp umleeg.

Eiges lachte Miet altoos um wat den boer zei.

- ‘En juffer Jans is ou toch mar veur, kjelje!’ plaogde Miet. ‘Lekker!’

- ‘As ik gewild had, was ik heur toch veur gewest!’ zei den boer veul harder astie ien 't gemein praotte.

- ‘D'r is nog 'n darde geval. Dat vergitte gij’, pruttelde Miet en bleef mar opte zokke kieke.

- ‘Wat hamer! Hoe he'k 't nou mit ou? Ik heur veur, of zij toch mien! Wat kan d'r nou nog meer?’

- ‘Gij en juffer Jans geliek, kjelje’, zei Miet.

Ze lachte eiges mitte groote snoekemond los nog veul harder aste andere twee kjels. 't Klonk ok altoos zo vrimd, dat ze tege die eikeboom van 'n kjel kjelje zei, of 't 'n klein jungske was. Dat dee ze duk as ze 'm plaoge wou. Ze lachte allemaol mar deur. Nou, toe mos Geurt toch wel wat zegge, um z'n stand op te houwe.

- ‘Ik zal ok eerlik weze, krek as gij daor strak, Kobus. Gij het achter Jans geloopen ien de jonge jaore! Mar juffer Jans hed mien laoter achter de boks gezeute. Ik was zowat dartig jaor. Zij wat meer. Um den anderen

[p. 426]

dag kwam ze hier op 't Hof mit 'n liest veur 'n êrreme wedevrouw, of um wat te vraoge veur dit, dan wer veur dat. Altoos zo'n snotbodschepke. Rejaol het ze me 't voejer veur de mond gehouwe. Mar Geurt wou niet vrete!’

- ‘Da's meer dan ik wiest,’ zei Jan van Gêrreve. ‘Daor wit ok ginmins wat van op 't durrep. Wel is t'r duk gezeid, dat 't toch niet kwaod weze zou: twee eenzame minsen ien 'n mooi groot huus ellek. Zij was t'r gek genogt veur, zei moeder altoos. En ge wit nooit, hoe 'n kjel 'n keer de kop kwiet rake kan’, zei Jan mit 'n zucht. ‘Dat hedde mooi stil gehouwe.’

- ‘Ik hield d'r de moel wel over. Mar nou magde gellie 't wel wete, nou ze toch op trouwe steet. Onder de kin gestreke het ze me 'n keer.’

As 't nou niet allemaol zukke ouwe baolzakke gewest weure, dan zouwe ze daor toch wel um gelache hebbe. Allinnig Kobus zag zeker dat zachte henje van Juffer Jans van vroeger onder de kin van Geurt goed. Hij zei:

- ‘Gij het ok gin gevuul, kjel! Ik as oud mins zou d'r nog wêrrem van worre, ache 't vertelt. Mar, dat hedde mooi stil gehouwe, dat mo'k Jan toegeve!’

- ‘Ja mar: kjels kunnen zwiege, wor, kjelje’, zei Miet, die veur de koffie naor de kachel gong en ien 't verbij gaon de Groote Geurt over de kop mit haor streek, of 't nog 'n klein menneke was.

- ‘Beter as dat wievetuug, waor gij toe heurt, dochter van Eva,’ lachte Geurt.

- ‘Ha, ha, ha’, schetterde Miet mitte schrèekstem deur de keuke heer. Ze gong rechtop neve de taofel staon. 't Licht van de lamp kwam d'r krek tot aon de borst. Ze zette de been as 'n kjel wat wied van mekaore, steunde de hand alletwee mitte dume naor veuren opte heupe van de blauwe slop, hield de kop mitte spitse pappegaoi-snippe-neus wat scheif naor Geurt toe en klapte onder 't praote dat nou kwam, al mar mitte snoekemond, dache reddeur^*) bij 't halleve schiensel van 't lempke die een zwarte tand zien kos, die ze nog bove-veur ien de mond had.

- ‘Ha, ha, ha!’ schetterde ze deur de keuke heer, ‘deze Eva-dochter wit meer as gij. En zwiegt t'r over!’

De Groote Geurt sprong van de stoel overend, gong as 'n paol 'n end van Miet af staon, sloeg as 'n soldaot aon en riep:

- ‘Bewies op, dochter van Eva, dache zwiege kunt: Adam luustert!’

Hij keek recht neve d'r op, over de lamp heer, naor 't raam ien de verte, as 'n schildwacht, die 'n hooge verbij ziet pesiere.

De twee kjels neve de kachel zatte mitte moel los vurover te kieke. Wat zou d'r loskomme? Ze wieste wel, dattie twee mekaor altoos ien de haor lagge, en dat ze d'r leve veur mekaor geve zouwe.

*) telkens.

[p. 427]

Miet trok de been as 'n soldaot bij mekaor, sloeg ok aon, (pink opte naod van de boks (nee: van de slop) en schetterde mitte harde kjelsstem:

- ‘Toe juffer Jans daor veur ien de kamer de Groote Geurt onder de kin gestreke had, streek hij juffer Jans d'r twee keer onderdeur.... Mar toe vatte de Groote Geurt 't schandaolige wief, dat t'r eige veur schand gemakt had, bij den êrrem, zette ze bute de deur, en zei nog: a'k trouwe wil, zuuk ik t'r eiges wel een op. Ha, ha, ha, kjelje!’

- ‘Hoe witte gij dat? 't Is twintig jaor geleje!’ Alle soldaoterij zakte van de kjel af. Hij was wer de gewone Geurt. Miet bleef staon en riep:

- ‘Hoe ik dat weet, za'k zegge, as ik 't niet mer zwiege wil. Mar gij zult 't 't erste heure!’

Toe liet ze de soldaoterij ok zakke, keek naor de kachel en zei tege Kobus:

- ‘'n Aorig kjelje, wor, mien Geurtje?’

Geurt dampte as 'n kallek-ovent. Onder lachen en hoeste gongdie wer op z'n stei tusse de taofel en de kachel zitte.

- ‘Djen, a'k ou hier op 't Hof niet gehad had, was ik allang uutgedreugd.’

Daor wier de klink aon de deur van de geut^*) opgelicht. Bbbbbbbbbbe, mummelde d'r daor een aon de deur.

- 'n Hotelklant!’ zei Geurt. Hij ging van de stoel op, noom de stallanteern van onder de schorsteen, stook 'm aon en liep t'r uut.

- ‘Kom t'r 's ien!’ heurde de minsen ien de keuken 'm zegge, ‘da'k oe's bekiek! o Hanneske, binde gij 't wer? Kom mar mee, menneke.’

De deur van de geut wier dichtgetrokke, en de boer gong mitte hotelklant mee, um 'm ien de schuur onder dak te bringe.

- ‘Den hoeveulste is dat van aovond?’ vroeg Kobus aon Miet.

- ‘De zeuvende, gleu'k!’

- ‘'n Raore liefhebberij um al die schooiers van de straot te leziere te hebbe!’

- ‘Och’, zei Miet, ‘daor hette kjel nou schik ien. Hij zeit altoos: 't kan mien of 'n ander van de fermielje of van de kennissen ok overkomme, zeitie altoos, as we 't geld of 't verstand kwietrake. En 't is waor: as de Heer oe loslit, is t'r gin ho mer aon. Hij hed anders ok niet veul hier op 't Hof. Gellie^†) hed 'n vrouw en kiender, en 'n ander het wer wat anders. Mar wat hette rieken boer van 't Hof? Wat hette Groote Geurt? Niks! Rejaol niks! Niks as 'n paor liefhebberijtjes, gekkewêrrek nume de minsen 't’.

- ‘Dattie toch nooit tot den trouwdag gekommen is, wor?’ zei Kobus.

- ‘Den dood van Krisje Dulleman, waordie mee op trouwe sting,

*) bijkeuken.

†) jullie.

[p. 428]

jong! Anders niks heur! Ik heb 'm 'n keer heure zegge: De Heer het me ien 't gezicht geslage, toen ik t'r veur stond!’

- ‘Hij mot t'r veul van gewete hebbe, wor?’

- ‘Hij is 't nog niet kwiet. Geleuf dat vrij! 'n Twidde Krisje Dulleman ist'r opte heele wereld niet, zeidie 's tegen me, toen ik 'm raoide um toch 'n vrouw te vatte. Stil: daor istie wer.’

- ‘Deurwaoternat waste kjel,’ zuchtte de Groote Geurt, toen ie wer bij de kachel kroop. ‘De regen en de mist trekt ok overal deur!’ Hij vatte 't raokeliesder^*) en raokelde de kachel 's op. ‘Koud is 't nou nog wel niet, mar zo'n kjel mitte natte kleer aon 't lief wordt den heelen nacht ien 't strooi niet wêrrem. Ik zal d'r nog 's 'n steene schureke neer motte zette, mit 'n kachel d'r ien. Koud is 't nou wel niet, mar....’

- ‘Nee, te minste hier ien mien huuske niet,’ zei Jan.

- ‘Mar dat mot 'n mins toch vule Jan, dat verschil: wij hier bij de kachel en die kjel daor mitte natte kleer ien 't strooi. Ik zet t'r 't andere jaor 'n schureke veur neer.’

- ‘Binde nou gek kjel!’ riep Kobus.

- ‘'n Errem mins, al is 't z'n eige schuld, vuult de natte kou ook, Kobus,’ zei Jan van Gêrreve mit z'n zing-zang-stem.

- ‘Binde nou nooit 's bang, dat t'r een oe de keet ien den brand stikt, astie nijdig is of zat, boer?’

- ‘Twintig jaor het m'n vaoder 't gedaon, en ik nou al 25. Is 't ooit gebeurd? Negen van de tien zien beste kjels, mar ze deuge vur d'r eige niet. De jenever en de wieve, man!’

- ‘De wieve, netuurlik!’ zei Miet, ‘die hebben 't bij de kjels altoos gedaon. Da's êrreg mekkelik, as ge dat mar zegge kunt: de wieve. Ze zien niet allemaol zoo as juffer Jans! Ik te minste, as vrouw ziende, ik schaam m'n eige, dat dat mins d'r eige veur de kjels altoos zoo eweggesmete het.’

- ‘Hè, hè, hè!’ lachte Geurt. ‘Miet wordt zeloers!’

- ‘Ik zeloers? Ikke? Op juffer Jans? Getrouwd ha'k gern gewest. Da's ellef ooge^§) bij elleke vrouw. Die 't anders zeit, die liegt. Mar van één ding he'k toch schik!’

- ‘En dat is?’ riep Geurt, die 'n snakerijtje verwachtte.

- ‘Da'k nooit gevraogd bin. Nooit 'n kenske gehad!’

- ‘En hedde daor schik van?’ zei Kobus ongeleuvig.

Vrimd dat den boer nou niks gevraogd had. Mar zoo was 't altoos. Grepkes make kostie mit Miet den heelen dag. Vural ast'r 'n vrimde bij was. Mar as 't ouwe mins wat zei, waor hij aon heurde of aon vuulde, dat 't uut 't hart kwam, keektie vur zich heer, of de locht ien, en hiel de groote mond stief dicht. En zei of vroeg niks. Zoo zei Kobus dan ok:

*) pook.

§) 't zelfde.

[p. 429]

- ‘En hedde daor schik van?’

- ‘Netuurlik! Nou weet ik toch zeker, dat 't de Heer is, die m'n leve zoo besteld het. M'n eige glaos he'k niet iengesmete: 'n kans he'k nooit gehad. Da's 'n troostelik ding veur 'n oud lillik wief as ik bin. De Heer wit 't beter as wij eiges.’

De praotkar stond 'n hortje stil, 't Wou niet best. 't Wier ok al wat laoter. Geurt liet nog 's 'n kumken ienschinke, en traktierde de twee kjels nog 's op 'n piep tebak. Mar Geurt hiel zijn eige niet lang stil.

- ‘Mar Miet, djen, dat wi'k toch niet hebbe, dat gij nooit gevraagd bint. Dat zulde nooit mer kunne zegge. Daor binde te goed veur’. Hij boog z'n eige heelmaol over de zij over de taofel heer naor Miet toe, die daor sting um de koffie ien de kumkes te schudde, en zei mit 'n zachte stem, oftie uutte heete keel of de wêrrerne borst mos komme: ‘Wilde mit mien trouwe?’

- ‘Hèhè!’ lachte Kobus van Drute, die umdattie 'n eige hofstedje had, altoos meer zegge kos as den êrrebeier Jan van Gêrreve (dat hewwe den heelen aovend al wel gemêrrekt) ‘Hèhè!’ lachte Kobus, ‘den uiver^*) het niet vur niks van de jaor 'n nest gebouwd opte schuur van 't Hof!’

- ‘Zal ik ollie 's wat zegge?’ riep Miet over 't lache van de drie kjels heer, ‘ik zeg ollie dit: Eén wief, één goed wief (niet zoo een as juffer Jans, mar één echt wief, 'n echte vrouw) het meer verstand ien de pink as tien kjels bij mekaoren ien de kop. Of ik mit ou trouwe wil Geurtje? Nee kjelje, dat wi'k niet. 'n Vrouw mot veur alles respek hebbe veur de kjel, tege wie ze veur den burgemeester en den domenee ja zeit. Veur alles respek! En ik heb nog nooit gehurd, dache respek het veur een, waor ge de pis-doeke nog veur uutgewasse het. Nee, Geurtje, ik wil niet mit ou trouwe, kjelje.’

Die 't hardste van allemaol lachte was de Groote Geurt, de rieken boer van de mooie groote boerderij 't Hof.

- ‘Ge het nog veul meer verstand, a'k docht!’ zei Geurt.

- ‘Te minste meer as juffer Jans!’

- ‘Die het vandaag bij ou 't leer gevrete^†), gleu'k, Miet’, zie Kobus.

- ‘Is 't dan ok gin schand veur alle vrollie? Witte nog van die mooie brief? Nee? Witte gellie dat niet? 'n Brief mit rooje renjes? Nee? Dan hoefde d'r ok niks van te wete. Mar van dat jonge zwarte ondermeesterke dan?’

- ‘O ja’, zei Kobus, ‘die ze overal naoliep. Tienmaol op eenen dag had ze 'n bodschap bij Steves, waor dat meesterken ien de kost lag. Dat ze 'm elleke keer bij heur d'r ien wou roepe, wor? En dat van die perreplu, wor? Toe ze 'm van af de deur bij heur over de straot aonriep, oftie per-

*) ooievaar.

†) verkorven.

[p. 430]

replu van hum was, die bij heur was blieve staon. Dat hij mar riep van nee, en dat ze 'm d'r toch mar ien wou hebben urn te kieke.’

- ‘En dattie op 't lest nijdig wier!’ schetterde Miet, ‘en riep, dattie heels gin perreplu had!’

- ‘Hij was bang, dat 't toch plekke zou!’ lachte Geurt.

- ‘Hoe witte gij dat, dat 't zoo gauw plekke wou bij juffer Jans kjelje?’ snavelde Miet mitte spitse lippe. Ze rolde de groote lillike oog naor de kant van Jan van Gêrreve toe, of 't glaosdere knikkers ware.

- ‘Dat kunde nou toch wel zien aon die opzichter van 't spoor! Ge bint toch wel 'n bietje zeloers. A'k 't achteraf bedink, dan spiet 't me toch: ik was krek van plan um d'r 's op af te gaon’, zeidie mit 'n scheive vur-de-gek-houwerige kop tege Miet. ‘Djen, wat zoude d'r van dinke, as ik t'r nog 's een vatte. Zuukte gij d'r mar 's een veur me uut!’

- ‘Praot ik niet mer mit ou over, kjelje. Ins he'k 't gedaon. Da's genogt!’

Dat zei Miet wer zo raor. Geurt gaf t'r gin antwoord op.

- ‘Hoe lang binde hier nou al op 't Hof, Miet?’ vroeg Kobus.

- ‘Aon de vieftig jaor’, knêrrepte Jan van Gêrreve, die toch ok wat zegge wou, as êrrebeier ziende.

- ‘Mit Allerheilige vieftig jaor gewest’, zei Miet of daor niks achter stak, en stopte deur. Ze boog êrreg over de kous heer. Kos ze niet goed zien?

- ‘Dan hedde ok reddeur^*) tege me geloge de leste jaore!’ kletste Geurt t'r uut en gong rechtop ien de stoel zitte. ‘Nog lang niet!’ hedde altoos mar gezeid gehad.’

- ‘Ge zou gek genogt gewest zien um nog foelepetaosies uut te haole.

- Toe gij dan stond te gebore worre, hed ou moeder me hier op 't Hof gehold. Daags veur Kersemis van dat jaor wier ik vijftien, en binde gij gebore, kjelje.’

- ‘Dan mag ik t'r zeker wel 's over gaon dinke um oe te pensjeniere,’ lachte Geurt.

- ‘Ik laot me niet pensjeniere, dat witte wel, menneke. Achemede deur uutschupt, blief ik veur den durrepel zitte, tot ge me wer op 't Hof nimt. Eene kans is t'r op, ache van me af wilt (Ze lei de bril en de kous t'r neer, drêjde d'r eigen opte stoel neve de taofel op dwars naor Geurt toe, lei op elleke knie bij d'r eigen 'n uutgespreide vingerhand en schommelde mit 't heele bovenlief, onder 't praote deur, de kop mitte spitse neus mar hen ende weer naor Geurt toe).

- ‘Eene kans is t'r op, ache van me af wilt. As gij 'n vrouw vat, dan wi'k hier gin dag langer weze: ik goi d'r uut, en laot me d'r nog niet wer ien schuppe. Dan kunde 'n klein huuske (dat van vrouw Vink beveurbeeld) ien order laote make veur me, daor kang'k dan gaon zitte dood-

*) telkens.

[p. 431]

gaon, tot de Heer me ruupt. Dat steet vast as 'n huus, kjelje: dat witte wel: ik zurrege veur ou, tot t'r 'n ander is.’

Ze vatte de bril en de kous wer op en wêrrekte deur. Mar umdat t'r gimmins wat zei, mos ze eiges wel wer beginne.

- ‘Mien docht dat nog zo slecht niet. Mar kjel! ge het me mit dat illetriekse licht glad bedurreve. Vlejaor^*) kos ik mit dit lempke alles nog goed zien um te stoppe. En nou ik deze wienter mit dat schêrrepe illetriekse licht gewêrrekt heb, nou steek ik t'r van aovend reddeur neve, glad verwend bin ik. Gellie wilt de gezelligheid van den ouwerwetse lamp mit halleven duustere bij de praotaovend hebbe, daor achter de kachel, mar ik zie host niks.’

- ‘Wacht dan’, riep Geurt en liep de keuken uut, de gang ien. Gin tien telles daorop kwamdie werum. 'n Ding as 'n zwaonehals zette de kjel op te taofel. Wat is dat nou? koste opte drie gezichte leze, die um de taofel kwamme gekrummeld. 'n Mooi lang koordje zat t'r aon.

- ‘'n Lamp! Verechtig!’ zei Kobus.

Geurt drêjde 't lempke uut 't illetriekse licht, dat bove de taofel van de zolder af hong, drêjde d'r wer wat anders aon: den draod hong van de lamp bove de taofel naor de nijje lamp opte taofel umleeg.

- ‘Drêj dat knupke daor 's um, Miet!’ zeidie.

Hè! wat 'n mooi licht ien dat nijje zwaonehals-lempke daor opte taofel. Geurt drêjde 't ding mitte snip (zuwwe mar zegge) zoo naor Miet toe, dat ze alle licht opte handen kreeg, en de heele keuke donker bleef. Fuut! blaosde de Groote Geurt de peter-olie-lamp uut.

- ‘Nou kunde 's zien, of ik t'r over dink um ou te pensjeniere, Geliek mitte andere lamp he'k 't al aongeschaft. Beloge hedde me: ik zal 't tege den domenee zegge.’

- ‘Kjel, wat 'n licht’, grunnikte Miet. Ge kos wel mêrreke, dat ze' schik ien den buuk had. ‘Nou kan'k wel zien mitte oog dicht!’

- ‘Mar we viere feest, Miet, mit Kersemis! Zo vast as 'n huus!’

- ‘Ge zult wel wiezer weze! 'k Heb 't mit Allerheiligen ok allinnig gevierd, da'k hier vieftig jaor op 't Hof was: hoe minder druktes, hoe meer wêrreking ien 't hart, en ok umgekeerd.’

Daor kwam d'r een de geut op, de keuken ien. 't Was Jaonus de knecht, die d'r op uut gewest was en nou tuuskwam um af te voejere.

- ‘Rauw weer!’ zei Jaonus, 'n vaste jonge kjel van 'n goeje twintig jaor, die de jekker losknupte, ‘regen en wiend: November-sturme!’

- ‘Witte 't nijs van 't dêrrep al?’ vroeg Kobus.

- ‘Wat meinde?’ vroeg Jaonus werum.

- ‘Van juffer Jans!’ riep Geurt.

- ‘Mar witte gellie dan 't nijste nijs van juffer Jans?’ zei Jaonus,

*) verleden jaar.

[p. 432]

en hij gong neve de kachel zitten as een, die meer meint te weten as ellek ander. ‘Wat is 't nijs? Dat juffer Jans geet trouwe, wor? Mar witte gellie dan 't nijste nijs? Dat kunde nog niet wete.’

- ‘Wat is dat dan?’ vroeg de Groote Geurt benijjd^*).

- ‘Dat 't awwer af is!’ kletste Jaonus t'r uut.

- ‘Wat?’ reip Geurt en kwam mit 't heele bovelief naor Jaonus toe, ien den duustere, um meer te heure.

Kobus stotte den ouwe Miet aon den êrrem um heur op de Groote Geurt te wieze en zei zacht tege d'r: Geurt vuult wat.

- ‘Is 't wer af?’ vroeg Geurt aon Jaonus.

- ‘Ik mos daor strak m'n zuster naor 't spoor bringe, en daor zat die meneer uut Aorem, die opzichter. Hij zat t'r al wel 'n uur, zei de sjef. Ze was 'm als te astrant af, hettie tege de sjef gezeid. Zoo zei Knillisse te minste tege mien. Hij wou eiges toch ok nog 'n bietje te zegge houwe, mottie tege de sjef gezeid gehad hebbe. Hoe 't zit, zoo zit 't, mar 't is uut, dat he 'k 'm eiges heure zeggen. En der komt ok nooit mer wat van ook, zeidie.’

- ‘Mins, mins!’ schetterde Miet deur de keuken heer, ‘dat wief is 'n schandaol veur alle vrollie op 't heele dêrrep. Ge schaamdoe, as vrouw ziende.’

- ‘Ge kriegt nog kans boer!’ lachte Kobus.

- ‘Hij is t'r eiges bij!’ zei Miet. ‘Hij zal wel wiezer weze.’

- ‘Hè, hè’! lachte de Groote Geurt. ‘Wat 'n wief! 't Is gin wief!

Dat is 't mins d'r grutste ongeluk. De kjels vule, dat 't gin wief is...... Ik zou af gaon voejere, jong,’ zeidie tege Jaonus. Die trok naor den deel.

- ‘Kiek ekkes^†) bij de hotelgaste!’ riep den boer 'm nao: ‘zeuve!’

- ‘Ik begriep toch niet, dache oe mittie schooiers ophoudt, boer’, zei Kobus.

- ‘Och wat! Gij zegt schooiers, mar ik zeg minse!’

- ‘Gij haolt dat vollek tegen den aovend allemaol hier ien de buurt. Daor kunnen wij de last mee kriege.’

- ‘Dat hedde van den domenee, menneke. Die zei me 't eigeste. Mar hij viendt me tegeswoorig toch niet zo slecht astie wel gedocht het, hettie onderlest 's tege me gezeid.’

Miet drêj de opins de zwaonehals-lamp um, dat ze Geurt 't volle licht ien de petoet gooide.

- ‘Drêj um, djen!’ rieptie en kneep mitte kop vurover de oog dicht.

Daolik dee Miet dat ook, mar ze had 'm van 't appelepoo van den domenee afgebracht. Van die mins mocht hij niks zegge tege Miet. Daor mostie afblieve. Dorrumdeedie 't netuurlik altoos.

- ‘Gezellig zoo: praoters hebbe, wor?’ zei Geurt. ‘Witte wat Miet?’

*) benieuwd.

†) even.

[p. 433]

We neme wer elleke Woensdagaovend praoters, krek as vrogger. Viende 't goed? Ja? Best dan! Dat doen we! 'n Kumke koffie zuwwe d'r altoos bij schinke. Dat kost de kop niet.’

- ‘En dan motte gij ons 's wat meer vertelle van die landloopers’, zei Jan van Gêrreve. Ge hed ze al zoveul heure vertelle, as ge smêrreges bij de kjels staot te luustere, as ze ou botterammen opete.’

- ‘'t Gebeurt anders niet duk, Jan, da'k t'r een laot deurpraote. Gemeinlik stoi ik t'r wat bij en wil niks gin gepraot heure. En dan ien de zommer um zes uur, en ien de wienter um zeuve: de poort uut.

- ‘Dache toch nooit bang bint veur de kjels,’ zei Kobus wer.

- ‘Ik loop toch altoos mit 't gelaoje revolver ien de zak, kiek mar: dat wete ze allemaol wel. Wat keek de veldwachter vie je wienter, toen ik 'm vlak veur de voete die zwarte hond van 'm d'r neer lei, die altoos achter de kiepen en ende zat. 'k Had 'm gewaorschouwd. Mar hij wou mien ien 't gevreet loope^*), um bij de nijje burgemeester wat ien de pas te komme. Hij wiest wel, dat ikke en de burgemeester nou niet zukke spesjaole vrinde zien!’

- ‘Kunde begriepe!’ lachte Kobus en vreef de hand 's ien mekaore. Mar meer zeggen of vraogen over de Groote Geurt en de burgemeester, dat waogde de kjel toch ok mar niet.

- ‘Miet, geef ons allemaol nou nog 'n kumke koffie, as ge nog het. En as Jaonus dan werum kumt, breke we op. Schooiers zegde gij, Kobus. Minse zien 't. Daor liep ik veur 'n paor jaor 's ien de konterijje van de beestemêrrek ien Nimwege. Daor kumt zo'n kjel neve me op en sleet aon de pet.

- ‘Dag boer,’ zeitie.

- ‘Ho kjel! zeg ik. Binde gij nou eindelik 's aon 't wêrrek getrokke?’

- ‘Gewest! zeidie, mar ik begin gauw wer. Wilde 'n borrel van 'n schooier? vroegtie en keek me êrreg ongedurig aon.

- ‘Ja! zeg ik, kom mar!. Hij stapt achter me zo'n kroegsken ien, ik bestel d'r twee, we drinke ze uut zonder gepraot, ik vatte pottemenee um te betaole, want ik docht, dat 't zoo gemeind was.

- ‘Nee! zeidie, ik betaol!. En verechtig, hij dee 't! Ik trooi d'r vorteweg^§) uut.

- ‘'k Heb de grutsten boer uutte Betoew getraktierd, zeidie en wou den andere kant opgaon. Ik drêj me um en zeg:

- ‘Blief gin schooier! Wor 'n mins!

- ‘'t Zal gebeure, boer! zeidie. Mien ziede nie mer as schooier!

‘Nooit he'k 'm mer gezien, 't Zou me spiete, a'k nog 's heure mos, dat 't toch nog verkeerd mitte kjel gegaon was.’

- ‘Den boer lit z'n eige van 'n schooier traktiere’, grunnikte Kobus.

*) dwarsboomen.

§) dadelijk.

[p. 434]

- ‘'n Aorig kjelje, wor?’ zei Miet.

- ‘Nou ge zo'n fijne lamp het veur de zokke, hoefde nog niet gepensjenierd te worre,’ zei Kobus tege Miet.

- ‘Miet wordt niet gepensjenierd!’ zei Geurt heel zacht veur z'n eige heer, onderwiel dattie de groote lamp bove de taofel aon gong drêjen en werum kwam um de zwaonehals uut te doen. Dat wou zo veul zegge, as dat 't tied was um op te breke. Jaonus kwam d'r wer ien.

- ‘Miet wordt niet gepensjenierd,’ zeidie nog 'n keer.

- ‘Zeg dat niet te hard, kjelje!’ zei Miet, die ok van de stoel opgestaon was. ‘Op kjels, as ze wat ouwer worre is gin vervat! Dat he'k al zo duk gezien. As ze den amoer-ziekte te pakke kriege, dan zouwe ze, um mit 't wief alleen te zien, d'r eige moeder wel ophange. Spreek niet te strant, m'n kjelje.’

- ‘Wel te ruste!’ zeije de kjels, die d'r eige den deur uutlachten.

- ‘Kom jong, gij ok naor bed!’ zei Miet tege de Groote Geurt. ‘Wel te ruste! Droom van wellek vrouwmins ge wilt, mar kom me niet aon mit juffer Jans. Spaor me veur dat ongeluk!’