Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 34

[p. 341]

Peterke
door Laurens van der Waals.

TOEN Peterke des morgens in den hof trad en den zoeten geur inademde welken de bloemen overgaven aan den lossen zomerwind, gevoelde hij dat eerst thans de dag volledig en wijd voor hem openging.

In de huiskamer had hij moeder en Dina aan den arbeid gelaten. Het eenige wat hij nu te duchten had was de vriendelijkheid van Joris, den tuinmansjongen, die in den moestuin, achter de beukenhaag, bezig was. Omzichtig, daarom, was hij langs de vlierstruiken gedrenteld, onder de grijze schaduw van het berkje door en de hooge Zonnebloemen voorbij, tot hij voor Joris nieuwsgierige welwillendheid verborgen, was gaan zitten in de beweeglijke schaduw van het korenveldje onder de wegende rijpheid der zwaarwiegelende aren.

Daar had Peterke reeds gaarne gezeten toen het koren nog kort en groen was, zoo kort dat hij er overheen kijkende, tot op buurmans erf kon speuren. Hij zag dan tegen den stam van den knoestigen appelboom allerlei lange gereedschappen staan, die hem aan een te groot knibbelspel deden denken, welke zijn aandacht gevangen namen. Doch dikwijls ook toog deze verder tot waar in de duisternis van het hoenderhok de witte kippen, troosteloos lang, heen en weer liepen. De meest ernstige aantrekkelijkheid echter was de bestendige aanwezigheid van den zwarten waakhond, welke ook wanneer hij in zijn hok verscholen bleef, de atmosfeer met een verlokkende beklemming vervulde. Zijn heesche blaf en het gerinkel van zijn korte ketting maakten dikwijls de stilte om Peterkens hart pijnlijk.... Wat er wel gebeuren zou wanneer de ketting eens brak?

Later toen het hooger geworden koren dit alles aan zijn oogen had onttrokken, werd het eenzame hoekje hem nog liever. Het werd hem tot schuilplaats tegen alle gebeurlijkheden welke buiten zijn wil om konden geschieden en waaruit de geheele wereld hem lieflijkeren geheimzinniger scheen.

Het drukke kakelen der kippen, het kreunen van de waterpomp, soms het hinniken van Bles en de korte bevelen van den knecht die Bles in- of uitspande, ja zelfs de blaf van den heeschen hond, dat alles had daar iets onwerkelijks en sprookjesachtigs gekregen, iets fijns en zangerigs dat op bekorende wijze samenklonk met den zang van zijn hart. Het geleek wel alsof de geluiden veel langer op de stilte bleven wegen, langzamer verrimpelden en in elkander vloeiden....., zich telkens zachter herhaalden....tot ten slotte het kereltje de stilte weder vond in het duurzaam gesidder der zwaarbeladen korenaren, of - wanneer de vaak zijn oogjes had gesloten - in de mistige melodie van den droom.

[p. 342]

Daarna was hij dan vaak langs de kiezelpaadjes gedwaald, de overmatige bezigheid der hommels bespiedende of ook volgde hij ingespannen de steeds hooger voerende dans van een tweetal vlinders, tot hij hun kleurige schimmen in het overvloeiende licht tegen het brandende blauw van den hemel verloor. En was het geen heerlijkheid om zoo verscholen, uit het hooge gras, in de schaduw der lijsterbessen de werkzaamheid van de vogels gade te slaan?

Doch zoeter nog dan andere scheen hem deze dag.

Er zweefde iets van een feest in de lucht, de uren lagen opener en gevoeliger vleide zich de tijd in de plooien zijner mijmering. De geluiden die opstegen uit de verre en nabije velden vloeiden zacht, als bedeesde liefkoozingen, in de opengevouwen stilte, die als een bloem van weerklankjes vergeurde in de zon. Ook waren de geruchten rijker en van grooter verscheidenheid als voorheen.... kwam dit wellicht door de vreugde van de oogst die aangevangen was?

Af en toe liep het lied der verre maaiers op hem toe en tastte den zoom der zinderende insecten-geluiden aan en bijna voortdurend, klinkend over de glooiing der vruchtbare akkers, voer de zang van zeisen en sikkels over de saamhoorigheid der diepere geruchten heen, zóó dat hij verwonderd het zuivere gezoem der bijen vergat.

Eensklaps als een vreemde verrassing, hoorde Peterke zijn naam gelijk een lichtende schal over de veerende stilte varen. Het was de lieve stem van moeder die hem riep, en terwijl hij weifelde of hij komen zou dan wel niet, trok langzaam een gelukkig lachje over zijn gelaat en mompelde hij zachtjes ‘ja, ik kom’.... maar hij kwam niet!

Eerst nadat hij voor een tweede maal geroepen werd, kroop hij aarzelend uit zijn schuilhoekje, bleef nog even aandachtig de verre schreeuw van een pauw ‘afluisteren’ en ging dan met besliste stapjes huiswaarts.

Peterke was nu op weg naar het dorp, naar vrouw Bartels, om boter te halen voor moeder; het was reeds de derde maal dat hij dit alleen, zonder Dina dus, doen mocht.

Het was tegelijkertijd heerlijk èn beklemmend, want het leek wel erg aanlokkelijk om zoo zwijgend onder het hooge geruisch van de iepen voort te gaan en te luisteren hoe aardig het grint knarste onder de voeten, maar het was waarlijk angstig te weten dat uit de huisjes langs den weg eensklaps menschen of honden konden komen, menschen die met hun te luidruchtige vriendelijkheid hem in ongelegenheid konden brengen of groote honden die aan zijn gezichtje zouden snuffelen en wier warme adem en onrustige vreugde hem bang zouden maken. Hij liep daarom behoedzaam en zonder veel belangstelling voor de prettige dingen het buurtschapje door en een

[p. 343]

groote verlichting gevoelde hij, toen hij na een poosje, het achterpad had bereikt, dat met een omweg naar het dorp voert.

Daar werd alles werkelijk weer prettig. Hij vond er het geluk der geluiden terug en de stemmigheid van de stilte, de boomen ruischten rustiger; er was geen haast meer die hem hinderde en geen verlegenheid meer voor hetgeen buiten hem leefde.

Aan de eene zijde van het pad groeide een hooge breede, vruchtdragende sleedoornhaag, hij hoorde daarin het geritsel van stoeiende vogels en de vlugge wind floot er soms, af en toe, een ruig melodietje door, doch aan den anderen kant had hij een zonnig ruim uitzicht over de met korenschoven bezette velden en de heide.

Wat verder, nabij de zwartgroene dennenboomen, op een heuveltje, stond de werkzame molen, als een grijs beweeglijk silhouet tegen de blauwe lucht. De wieken voeren gestadig en bedachtzaam, als schemeringen, langs de òverlichtheid van den hemel en, schijnbaar, nòg gestadiger en nòg bedachtzamer voeren de wiekschaduwen over het lichte zand van den breeden molenweg.

Dat was voor Peterke altijd een groot geluk om naar den molen te kijken, ook omdat hij wist wat daar binnen nu gebeurde.

De oude molenaar, die behalve zijn vader, zijn eenig echte vriend was, had hem vroeger eens mede naar den molen genomen. Te zamen, hand in hand, waren zij den zandweg opgeloopen, de molenaar langzaam en voorzichtig om Peterke het meekomen mogelijk te maken en Peterke naar zijn krachten vlug en met flinke stappen. Wel wat gewichtig vond hijzelf!

De mulder had nu en dan en ongezocht met zijn rustige stem wat zachtzinnige zinnetjes tot hem gezegd, zóó dat het jongetje een gevoel van diepe genegenheid om zich heen wist en zich vol vertrouwen aan de leiding van den wijzere overgaf.

Dichter bij den molen was de angst, desondanks, wel even heftig om zijn hartje geslagen. De wildheid van de werkende wieken en de drift van den wind langs de zeilen dreef als een verstijvende koelte door zijn gedachten en toen hij tegen den bijna hemelhoogen verweerden trap opzag maakte een verbijstering zich een wijle van hem meester; doch nadat de molenaar hem voorzichtig op den arm nam, zijn armpjes om zijn stevigen nek vouwde en een troostend grapje maakte, voelde hij ineens een warme veiligheid over zich heen vloeien en liet hij zich rustig en blijde naar boven dragen.

Daar op het breede balkon werd het ineens een feest van geluk, eindeloos ver kon hij zien over wei en veld en bosch. Zijn oude vriend, die gehurkt naast hem zat, wees hem, met den steel van zijn pijp, de verre torens van de stad, de speelgoedachtige schimmen van andere molens, achter het doorzichtige takgesprei der nog schaarsch bebladerde boomen; dichterbij

[p. 344]

zijn eigen dorpje, zijn eigen huis waar vader en moeder wel samen in de ruime huiskamer zouden zitten èn de wijde bewogenheid van den hemel, die - hoe vreemd - nu nog veel verder weg leek dan toen hij beneden stond op het land! De wind zong om hen heen, het luchtzog van de levende wieken blies hen een prikkelende koelte tegemoet en van binnen, uit den molen, drong, behalve de warme rijpe geurigheid van vluchtend meel, de ingetogen melodie van de molensteenen, het steunen der zware balken en het gedempt en gestadig refrein der gekneusde houten tandraderen. En binnen zelf was het gehéél en al een groote aanlokkende geheimzinnigheid.

Toen was het dat het gehinnik van een jong paard, in het weiland achter de sleedoornhaag, Peterkens belangstelling tot de werkelijkheid terugbracht. Hij werd zich allengs weer helder bewust dat hij op weg was gegaan om voor moeder een boodschap te doen en plotseling voelde hij de ernstige aanwezigheid van het harde geld in de kneep van zijn vuistje.

Bedenkend dat hij niet al te lang uit mocht blijven stapte hij vlug verder, de hoek van het voetpad om en den verlaten grintweg op, die recht naar de breede dorpstraat leidt. Allengs echter verslenterden zijn stapjes weder, zij werden minder beslist en zeer onvoortvarend en in zijn mijmering zag hij als in een spiegel hoe alles zich verder, moeilijk en gevaarlijk, zou kunnen afspelen. Hij wist uit ervaring dat het openen van de winkeldeur niet zoo heel eenvoudig ging en dat hij dus een oogenblik zou moeten uitzoeken dat er niemand in de buurt was, die hem een oneervolle, want nederbuigende, hulp zou kunnen aanbieden... en wanneer de deur dan open was, wie zou er dan achter de toonbank staan? en zouden er nog andere menschen in den winkel wachten?

Wanneer de goedige grijze vrouw Bartels alleen aanwezig zoude zijn ware het alles niet zoo erg, ze zei nooit zoo heel veel.... en scheen juist daardoor zoo vriendelijk, het kon echter even goed dat haar zoon, die altijd zijn gebrek aan wellevendheid en takt achter luidruchtig gepraat tracht te verbergen, naar hem toe zou komen en Peterke kon zich maar niet bedenken hoe hij dan ooit de juiste woorden zou kunnen vinden.

Al peinzende was hij het dorp binnen gekomen, ongehinderd het met leilinden begroeide pleintje overgestoken, totdat hij als ineens met van zenuwachtigheid hamerend hart voor het winkeltje stond. Haastig, en hij bemerkte met verwondering dat het deze maal vrij gemakkelijk ging, duwde hij de deur open, terwijl het zwakke belletje klingelde,.... en zag.. dat er niemand in den winkel was!

Dat kwam hem eerst wel erg plezierig voor. Hij kon nu beginnen met weer rustig en uitgerust te worden; het geld netjes en voorzichtig op de toonbank uittellen en eens rondkijken naar al de bekoorlijke, bijna

[p. 345]

geheimzinnige winkeldingen. Het was in het vertrek een beetje donker, daardoor waren de glanslichten in het koper van de weegschaal, die met langeke ttingen van een balk van de zoldering afhing, en in de glazen en aardewerken potten, die op de toonbank en in de kasten stonden, gedempter en verrassender van toon dan thuis in de keuken en ook over den vloer die uit een inlegwerk van zwarte en witte plavuizen bestond, zeeg het licht zoo onbestemd neer dat het was alsof er een fluweelige nevel overheen was gewaaid. Ook vond Peterke het aardig de steenfiguren van het inlegwerk nauwkeurig na te gaan en te bedenken hoe zij ook anders - mooier misschien? - gerangschikt hadden kunnen worden.

Op de toonbank nam hij de kleurige aanminnigheid waar van zuurtjes, gomballen, drop en suikergoed, die daar in glazen schaaltjes uitgestald lagen en dan zag hij ook het geld daar zoo netjes uitgeteld liggen, net alsof het daar al zoo gelegen had vóór dat hij binnen kwam. Toen werd het hem toch wel een weinig onrustig om het hart,.... zou niemand de zang van de bel gehoord hebben? En zou vrouw Bartels - als ze gekomen was - niet denken dat het geld al reeds vroeger op de toonbank gelegen had, en dus niet begrijpen dat het hem, of moeder dan, toebehoorde? En zou ze wel komen?

Dan eensklaps, juist toen hij de sloffende stap van de winkelierster door de steenen gang hoorde aanslenteren, bemerkte hij met een kneep van verrassing, in de schemering bezijden een groote koffiebus, als een visioen, een blauwglazen schaal met groote gele pruimen!

Alle angst was opeens verdwenen en toen vrouw Bartels hem glimlachend vroeg: ‘en manneke wat wil de?’ vergat hij alles voor de pruimen, met een schor stemmetje vroeg hij, terwijl zijn handje het geld op de toonbank beschermend beroerde, hoeveel pruimen hij daarvoor krijgen kon en kordater nog gaf hij, na het vriendelijke antwoord, te kennen dat de koop dan gesloten was. En nadat hij ze in de bescherming van een grauwe zak in ontvangst had genomen, ging hij tè opgewonden om aan een groet of wedergroet te denken - alleen de schal van de schel streelde nog even zijn verre aandacht - den winkel uit, het dorp door en overtuigd van de aanstaande blijdschap van vader en moeder over zulk een verrassing trok het ventje haastig en verheugd, schoon tòch langs het voetpad, huiswaarts.