Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 29

Schetsen van ontrouw,
door Emmy van Lokhorst.
De Pantoffeltjes.

‘Kindje, je moet er eens uit. Een weekje aan zee zal je opknappen.’ Bart streek zijn vrouw over het haar. Zij hield het hoofd in de handen, de elbogen op tafel.

‘Och nee, Bart, dat geeft niets. Ik heb wel meer zulke buien in het voorjaar, een beetje bloedarmoede en die drukke verhuizing.... daardoor ben ik nu wat down, maar het gaat wel over, heusch.’

‘Het gaat aan zee gauwer over. Het zou je zoo goed doen, Ester.’

‘En dan zit jij de heele week alleen.’

‘Ik zal niet van verdriet omkomen. Dus, dat is afgesproken, jij zet alle zware zorgen van je af en leeft een week voor je plezier.’

Nu zàt ze aan zee. De laatste dag was het morgen. En de zes dagen alleen bij het ruime water, bij de duinen hadden haar niet opgeknapt. Ze leunde achterover in haar badstoel en tuurde naar den breeden zacht gelen avondhemel, hooge koepel over het eindelooze water.

Hield ze niet meer van Bart? van Bart, haar man, die tot kort geleden haar alles gaf wat zij verlangde....

Of - had ze altijd iets anders verlangd, iets dat nu naar voren kwam en haar onrustig en prikkelbaar maakte, weken lang nu al.

Was het misschien de sleur, het alle dag hetzelfde, dat iets in haar had afgestompt voor de groote liefde?

Nee, nee, ze kon niet trouw zijn. Trouw lag buiten haar aard. Ze wilde altijd datgene wat ze niet bezat en verwaarloosde voor een ver, onbereikbaar ideaal de lieve dingen, welke haar eigendom waren.

Maar vóór alles was het de drang tot leven. Tot alles ervaren, alles doormaken, wat zich aan haar voordeed.

Daarom had ze Dolf niet onverbiddellijk op een afstand gehouden. Toen hij pas bij Bart en haar aan huis kwam, had ze terstond gemerkt, een meer dan alledaagschen invloed

[p. 411]

op Dolf uit te oefenen. En haar vrouwelijke ijdelheid had dien invloed beproefd en uitgebreid, tot een eigenaardige electrische sfeer tusschen hen was ontstaan.

Haar snelle, abrupte manier om hem de waarheid te zeggen, had Dolf er toe gebracht, haar oordeel te aanvaarden als de eindbeslissing van alles. Hij kwam met zijn celibatairszorgen bij haar, de getrouwde vrouw, die een milieu van warmte en gezelligheid had geschapen en leverde zich op genade of ongenade aan haar oordeel over. Haar ironie, haar nuchter analyseeren van zijn lyrische gevoelens, en de vreemde wankele genegenheid, die hij desondanks achter al haar woorden voelde, had hem vast aan haar gebonden.

Als Bart naar een avondvergadering was, zat Dolf bij haar en kon uren naar haar bewegende handen kijken, die bezig waren een kous of ander kleedingstuk te herstellen.

‘Prachtig zijn je handen, Ester,’ had hij op een avond gezegd.

‘Vooral met die sok als achtergrond,’ spotte ze.

‘Vindt Bart het niet heerlijk, dat jij zijn sokken stopt?’

‘Laatst was hij den heelen dag uit zijn humeur. En hoe kwam dat, denk je? De sokken die hij aan had waren niet door mij gestopt. Dat voelt ie dadelijk.’

Dolf keek haar lachend aan. ‘Spotster, dat vind ik juist zoo heerlijk, dat jij sentimentaliteit belachelijk maakt. En tóch zijn je handen prachtig.’ En toen was hij, gelijk de romanridders, op een knie gezonken en had haar vingers gekust met sok en al.

Ze herinnerde zich naaldfijn, hoe dit gebaar van hem haar een groote voldoening had gegeven. En haar ironie was zoetjes aan milder geworden, haar toon werd warmer. Zij kon zich nu niet meer alle nuances herinderen, maar fel stond in haar geest die avond, toen hij zijn eenzaamheid in wilde wanhoop had uitgesnikt en ze hem koesterend, troostend, over het haar had gestreken. In een heftig elan had hij haar toen gekust. Een korte, hartstochtelijke zoen, ze had zijn snor pijnlijk aan haar lippen gevoeld - en dadelijk was hij weggeijld, het huis uit, of er brand was.

Weer zag ze zichzelf staan in de kamer, na zijn heengaan. Geschrokken was ze, maar niet boos of verontwaardigd. De gedachte aan Bart welde even, maar ze drong die terug. Als ze niet boos was, vond ze het dus goed.... hield ze dus van Dolf.

Maar God! je kon toch maar van één houden. En ze hield van Bart.... of was het.... dof geworden, een kleurlooze genegenheid?

Ze moest het Bart vertellen van die zoen, ze moest eerlijk blijven. Maar - dan kwam Dolf natuurlijk nooit meer in huis. En terstond had ze geweten, dat ze hem nog niet verliezen wilde. Ze wilde weten, of dit ‘de ontrouw’ was, die wilde ze kennen, doormaken. Nu ze eenmaal zoo was, wilde ze zich zelf tot den bodem kennen.

Toen was de tijd van marteling begonnen. Ze had Bart verzwegen, wat gebeurd was. En Dolf was terug gekomen en had haar weer gekust. En weer. En weer. En Ester had gezwegen tegen Bart. Maar de rust was van haar geweken. Opgejaagd liep ze door het huis, haar lachen was krampachtig, haar praten gedwongen. En een heimelijke wrok tegen Bart begen in haar te groeien, dat hij maar niets merkte. Hij hield toch niet zoo innig van haar als ze vroeger meende; anders had hij toch moeten bespeuren, hoe zij van hem wegdwaalde, hoe haar hart van hem vervreemdde. En, als kon Bart het beseffen, uitte zij haar wrok, door, uitdagend, Dolf op te hitsen, hem zijn kussen terug te geven, zijn liefdebetuigingen te beantwoorden.

Soms, als Dolf weg was, greep ze haar slapen vast en trachtte na te gaan, wat echt was in die uitingen jegens Dolf en wat wraak jegens Bart had ingegeven; ze kon het niet onderscheiden, het vloeide ineen.

Langzamerhand meende ze vaster en vaster, dat ze van Dolf hield en dat haar gevoelens voor Bart niet meer dan gehechtheid waren.

De tragische toon, die Dolf in zijn harts-

[p. 412]

tochtelijke ontboezemingen legde en waardoor zij zich voelde: de eenige vrouw, die Dolf kon lief hebben en die juist voor hem onbereikbaar was, voor hem die zoo smachtte naar liefde - die tragiek was het aureool, dat om haar eigen leed kwam en het een schijn van adel verleende, die zij telkens weer zag verdwijnen voor machtelooze schaamte.

Zij trachtte zich gerust te stellen door de overpeinzing, dat zij boven alles met zichzelf eerlijk bleef. Als zij niet in staat bleek tot trouw aan haar groote liefde, als zij verachtelijk en minderwaardig was, dan zou dit alles op een andere manier ook tot uiting zijn gekomen. Hoe eerder zij zichzelf doorzag, en hoe dieper blik zij in haar eigen vermogen tot liefhebben sloeg, hoe beter.

Weldra kon ze met zwijgen niet meer volstaan. Leugens volgden leugens. Nu zij tot zulke offers in staat bleek, begon ze haar neiging voor Dolf hooger te schatten. Hij was het dus waard, dat zij door hem leed, ze hield dus meer van hem, dan ze gedacht had. Hij was haar ook wel zeer verwant: zijn intuïtie evenaarde soms de hare. En zijn nietachten van de omstandigheden, als hij haar maar mocht liefhebben.... dat was wel groot.

Hij had zulke fijne ingevingen.... als zij down was - en dat was zij dikwijls - zat hij stil op den grond naast haar stoel en kuste den zoom van haar rok. Vroeger zou zij dit uiterst ridicuul hebben geacht, nu zag ze er een hulde in aan haar heldhaftig lijden en het troostte haar. Bart werd hoe langer hoe zwijgzamer. Aan het middagmaal zaten zij als vreemden tegenover elkander. Eerst had ze verondersteld, dat Bart vermoedens had, die niet wilde uiten, maar er onder leed. Doch toen zij, voorzichtig, navraag deed, bleek zijn verstrooidheid voort te komen uit strubbelingen met zijn werk. En met een bitter brok in haar keel, had Ester zich afgewend.

Haar bleekheid, onrust en mistroostigheid waren Bart tenslotte opgevallen. En nu zat ze hier, aan zee, om‘op te knappen’.

Ze had verwacht, dat de eenzaamheid haar zuiveren zou. Maar onvree en verwarde gevoelens bleven en groeiden tot zware melancholie.

En nu ging zij morgen terug. Als ze eens niet ging. Als ze eens ver, ver weg trok, en alle liefde of wat er op leek uit haar leven bande. Hard werken.... ergens in Amerika.... ze zuchtte, schamper glimlachend om haar eigen gedachten. Daarmee loste ze dezen tweespalt niet op. Ze moest het uitvechten, tot een of ander resultaat komen.

Ze huiverde in haar badstoel. Duisternis daalde zwaarder over zee en duinen. Ze moest naar haar pension terugkeeren.... Ze zocht haar taschje. En weer terugleunend in de stoel, herlas ze de twee brieven, die ze dien middag kreeg. Een van Bart, om te melden, dat hij den avond van haar thuiskomst uit de stad moest voor een dringende vergadering, maar met den laatsten trein terug hoopte te zijn, om haar thuis te vinden.

Van Dolf een kort briefje, haar smeekend den laatsten dag van haar ‘verbanning’ met hem door te brengen, daar hij haar enkele noodzakelijke dingen te zeggen had.

Terwijl ze naar het dorp terug liep, voelde ze weer de felle teleurstelling om Barts briefje. Ze was nu toch een week weg geweest en hij had haar blijkbaar niet gemist, noch zich op haar terugkeer verheugd.

Het lot scheen het zoo te willen: haar eigen man had haar niet noodig en een andere smachtte naar haar....

Laat viel zij eerst in slaap. En zij ontwaakte weer vroeg. Het ruischen van de zee scheen haar dien morgen sterker.... en de wind gierde om het huis met dreigende loeiïng.

Na de koffie pakte ze haar koffertje en maakte zich als gereed, om naar huis te gaan. Het afscheid van de weinige pensiongasten was spoedig gedaan. Ze deden haar uitgeleide tot de tram.

Aan een der volgende halten gaf Ester haar kofiertje in bewaring en wandelde de tram tegemoet, waarmee Dolf zou komen. Dadelijk, toen ze hem zag uitstappen, rees een wrevel in haar. Wat stond die hoed hem toch leelijk. En om die zware overjas mee

[p. 413]

te brengen; of hij naar de Noordpool ging!

Ze liepen de duinen in. De zon scheen over den smallen, met asch bestrooiden weg. Snelle windvlagen gierden langs de duintoppen, deden het zand warrelend heen stuiven. Dolf greep telkens naar zijn hoed, verstond niet wat Ester zei en hetgeen hij antwoordde, ging in den wind verloren.

In het dennenbosch, dat in de duinkom groeide, ging het beter. Ze stonden stil om op adem te komen en liepen toen langzaam de kleine wegjes, die naar een boerderij voerden. Op een grasveld, dat zich aan den voet der duinen uitstrekte, graasden een paar koeien. Hun logge koppen hingen traag neer, en gingen langzaam omhoog, toen Ester en Dolf voorbij kwamen.

Achter de boerderij begonnen de loofboomen. In een laantje stond Dolf stil en wilde Ester kussen. Maar ze ontweek hem en liep door.

‘Ben je boos op mij, Ester?’

‘Waarom zou ik?’

‘Je bent zoo vreemd en kil.’

‘Ik kan het niet helpen. Je moet me nemen zooals ik ben.’

Zwijgend sloegen ze een hollen weg in.

‘Ben je heelemaal niet blij me te zien, Ester?’

Ze keek hem nadenkend aan. ‘Het is wel vreemd, maar, nee, ik ben niet blij.’

Hij keerde zijn hoofd af. Dit sprakeloos gebaar deed haar aan als verwijt. Ze greep zijn hand. ‘Ik geloof, dat ik niet kan liefhebben, Dolf. Tracht met mijn.... vriendschap....’

‘Schei uit,’ beet hij haar toe, zijn hand met een ruk wegtrekkend. Zijn ruwheid deed haar goed. Dat was kracht, dat was actie. Die sprakeloosheden ergerden haar doodelijk.

‘Weet je wat jij bent? Een koele coquette!’

In al haar starheid schoot ze in den lach.

‘Beste Dolf, wat een gemeenplaats!’

Hij sprak door: ‘Een koele coquette. Je moedigt mij aan. je laat mij dezen dag met je zijn en om mij op stang te jagen, begin je met ijzige koelheid.’

‘Dolf - die toon hoort niet tusschen ons. Zullen we hier even gaan zitten? En vertel me nu eens, wat waren die noodzakelijke mededeelingen....?’

‘Die waren, dat ik naar je verlangde en bij je wou zijn. En nu je mij dezen dag hebt gegeven, nu zal ik ook van de gelegenheid..’ Hij bedwong zich. ‘Begrijp je niet, dat ik langzamerhand dezen toestand onverdragelijk vind?’

‘Dat begrijp ik best. Maak die toestand dan anders.’

‘Anders.... Ik kan er toch niet met je vandoor gaan?’

‘Waarom niet?’

‘Zou je dat willen?’

‘Zou jij dat willen? Immers niet.’

‘Als ik geld had.... Maar nu zou ik mijn baantje verliezen.... en....’

Ze keerde zich naar hem toe: ‘Het hoeft niet, beste Dolf.... Sloof je niet zoo uit. Ik gà er niet met je van door.’

Hij keek haar onzeker aan, ‘Zie je, Ester. Ik wou eens een dag met je zijn onder den ruimen hemel.... Daar bij jou thuis benauwt alles me. Van de week kwam ik Bart tegen, hij troonde me mee. “Strooweduwnaar,” zei hij. Hij zag er slecht uit en hoestte leelijk. Toen vond ik ons zoo gemeen, - zoo laag.’

Ester was rechtop gaan zitten. Ze keek hem strak aan. ‘En daarom, Ester, hm, wou ik niet meer bij je komen.... daar in zijn huis....’

‘Vind je dat eenig verschil maken?’ vroeg ze.

‘Ja, dat maakt voor mij verschil. Hier buiten zijn we twee menschen, die uit eigen vrijen wil elkaar zoeken. Hier buiten sta je vrij tegenover mij. Ester, ik heb zoo verlangd je eens heelemaal vrij te zien.... je heelemaal voor mij te hebben. Ik heb deze week zoo krankzinnig naar je verlangd en.... nu ben je zoo....’

Ze zaten onder een breeden eik. Ester

[p. 414]

keek omhoog in zijn grot van bladeren en, weer neerkijkend, zag ze hen beiden als twee kleine menschen langs vreemde wegen zoekend naar het geluk, dat steeds verder week. Moest ze de jacht nu maar niet opgeven....

‘Dolf, ik zei straks al: ik kan niet lief hebben. Ik kan niet gelukkig maken. Ik kan niet lief zijn. En dat ik wórd liefgehad, geeft mij niets, het laat me koud en strak.’

‘Je hebt wel eens anders gesproken, Ester....’

‘Als ik anders sprak was ik verontwaardigd over Barts koelheid en in verontwaardiging windt een mensch zich op tot allerlei gevoelens, die later verdampen.’

‘Ik was dus repoussoir, om Bart tot meerdere warmte te dwingen.’

‘Dolf, ik weet het niet. Ik weet niets. Ik ben zoo verstard. Ik voel me als een mummie. Je kunt je boos maken en je kunt naar mij “smachten” zooveel je wilt, je hebt niet de macht, om mij van binnen te ontroeren.’

‘Waarom heb je me dan laten komen vandaag. Je had me kunnen aftelegrafeeren.’

‘Ik hoopte, dat je me wél zou ontroeren, dat je me iets geven zou.’

‘En hoe komt het dan, dat ik daartoe plotseling niet meer capabel ben volgens jou?’

Ze keek hem aan. Iets van de oude ironie blonk in haar oogen. ‘Ik geloof haast, dat het komt, doordat ik je hoed zoo leelijk vind.’

Hij gooide zich met een geprevelden vloek op zijn andere zij. ‘Maak toch geen grapjes,’ zei hij tusschen zijn tanden.

‘Och, Dolf, ik geloof, dat de belangrijkste dingen in het leven worden beïnvloed door een hoed, of door de kleur van je das.’ Ester speelde met een grashalm.

‘Dat is alleen zoo, als er geen waarachtige gevoelens in het spel zijn. Van Bart zou het je niet hinderen, welke hoed hij opzette. Maar ik ben....’

‘Jij bent de illusie,’ viel ze hem in de rede. ‘En een illusie moet er altijd verleidelijk uitzien, anders heeft hij heelemaal geen reden van bestaan.’

‘Je houdt niet van mij, dat is de kwestie. En die leege paradoxen van je kan ik niet bewonderen.’ Dolf zweeg grimmig.

‘Groote God, Dolf, ik mag van geluk spreken, dat ik niet met jou getrouwd ben. Ik geloof, dat wij.... ruzie.... zouden krijgen.’

Dolf keek haar aan. ‘De vrouw, die ik zou trouwen, zou gelukkig zijn. Ik verzeker je, dat mijn vrouw me niet ontrouw zou wezen.’

Ester streek haar rok glad, die een hevige windvlaag deed wapperen. ‘Dat zou van de vrouw ook afhangen. Ik, bijvoorbeeld, zou je stellig ontrouw zijn.’

‘Dat zou je niet. Als een ander in het spel kwam, zou ik zeggen: kies, jouw geluk is mij het hoogste, wat je ook beslist, ik zal er mij in schikken.’

Ester keek hem vroolijk aan. ‘Zulke edele voornemens houden een mensch staande, vooral als je niet in de gelegenheid bent, ze aan de werkelijkheid te toetsen.’

‘Geloof je me niet, Ester? Denk je, dat ik anders zou handelen?’

‘Gewoonlijk doet ieder juist heel anders dan hetgeen hij gedacht had te zullen doen.’

‘Ester, wat ben je onverdragelijk nuchter.’

‘Ik geloof, dat we onweer krijgen. Dat doet me de werkelijkheid altijd scherp zien.’

‘Onweer? Ja, ik geloof, dat je gelijk hebt. Wat een wolken....’

Dikke druppels vielen tusschen de boomen door op den drogen grond. Ze stonden op. ‘We kunnen in die boerderij schuilen, Ester. Stap wat door, anders wordt je doornat.’

Voorover tegen den straffen storm in, liepen ze naar de boerderij. Halverwege stroomde echter de regen in vette stralen neer. Fel schoten bliksemstralen langs de duistere boomen en donderend bonkte het gerommel boven hun hoofden.

‘Trek mijn jas aan Ester.’ Dolf sloeg beschermend het kleedingstuk om haar schouders. Haar dunne blouse was reeds geheel doorweekt, heur haren plakten tegen haar voorhoofd en slapen.

[p. 415]

Hijgend vluchtten ze de deur der boerderij binnen. De boerin had hen zien aan komen en schudde haar hoofd: ‘Ze hadden kunnen getroffen worden, bij die eiken sloeg de bliksem dikwijls in.’

Ester keek haar aan net wijd open oogen en opeens zag ze zichzelf liggen, dood, naast Dolf. En Bart zou denken.... zou denken.... En hij zag er slecht uit, hij hoestte; hij hoestte leelijk, had Dolf gezegd. Natuurlijk was hij ziek en zij was hier.... met Dolf...., hij was ziek, ze voelde het, ze wist het zeker, dat hij erg ziek was, heel erg, misschien riep hij om haar, misschien lag er aan haar pension een telegram. Hij lag in bed en had koorts en lag in huis en zijn vrouw, - zijn vrouw was met éen ander gaan wandelen.

Ze slikte. Dolf had iets tegen haar gezegd, maar ze hoorde het niet. Ze stonden nog steeds in het gangetje van de boerderij. ‘Kom toch binnen, mins,’ zei de boerin. Ester keek haar aan. ‘Nee, ik moet dadelijk weg, dank u wel.’

Dolf greep haar arm. ‘Het regent nog zoo hard, Ester, je moet tôch wachten.’ Ze schudde zijn arm af. ‘Ik ga dadelijk weg, zeg ik je. Het kan me niet schelen, dat 't regent.’

‘Maar Ester....’ Ze liep al buiten. Met groote stappen kwam Dolf achter haar aan. ‘Wat beteekent dat nu. Je wordt ziek, Ester.... Wacht een kwartier....’

Ze liep door. Het mulle duinzand kleefde aan haar voeten als nat poeder. De duistere hemel zond nog steeds snelle flitsen neer. Ze liep als had ze vleugels. Dolf had het praten opgegeven. Met een grimmig gezicht liep hij achter haar aan en liet zich nat regenen. Op den aschweg ging het loopen beter. Ester temperde haar vaart, toen ze bij de tramhalte was. In het wachtlokaal zonk ze neer en schudde 't water uit haar haren.

‘Heb je een spoorboekje,’ vroeg ze Dolf.

‘Alsjeblieft,’ nijdig gooide hij het op de tafel neer. Ester zocht.... ellendig, o, ellendig, ze kon niet voor acht uur thuis zijn en dan nog vier keer overstappen.

‘Wil je me nu eens vertellen....’ begon Dolf.

Ester legde 't spoorboekje neer. ‘Ik wil naar huis, ik wil naar Bart,’ zei ze als een kind.

‘Wensch je, dat ik je vergezel?’

‘Liever niet. Daar komt de tram.’

Vreemd neergedoken lag het landschap onder 't gordijn van regen. En toen de tram wegreed, stond Dolf, een eenzame figuur tegen de duinen, haar na te zien, zonder groet.

De reis duurde eindeloos. Stations, treinen, volle coupé's en bij alles de donder, de snelle violette bliksems en de regen....

Doorweekt en uitgeput opende ze eindelijk de huisdeur. Zou hij roepen? zou hij blij zijn, of haar weg stooten.... hij wist alles natuurlijk. O, als ze maar bij hem mocht blijven, al was zijn liefde weg....

Ze stommelde op de donkere trap; haar schoenen sieperden bij elken stap. Ze stootte tegen de paraplubak.... Dit was haar huis en hij zou haar weg zenden. Ze opende de kamerdeur. Donker was alles. Op de tast vond ze lucifers. De lamp gloeide aan.

In haar sluik neerhangende natte kleeren, haar verregende hoed en zware schoenen stond ze op het kleed van de huiskamer.

De heele kamer was vol bloemen. Witte seringen en lelies zonden hun zwoele geur door de lucht.

Wat beteekende dat? Ester keek met verdwaasde blik rond. Daar: haar stoel.... met groen versierd....

Ze streek zich over het voorhoofd, sloot even de oogen. Toen ze ze opende, zag ze in het zacht schijnende lamplicht van de vertrouwde kamer iets op de tafel. Het was toegedekt met een wit papier. In Bart's handschrift stond er op:

Voor de liefste.’

Ze rukte het papier weg, hield 't tegen haar borst.

En onder 't papier op tafel stonden haar eigen pantoffeltjes, in elk lag een lelie.