Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 27

[p. 51]

Kinderspelen en volksspelen.

Het aantal kinderspelen dat dient tot vermaak van de jeugd op straat en plein en op het land, is natuurlijk legio. Al die rondedansjes en spelletjes, vooral van meisjes, met bijbehoorende wonderlijke folklore hebben natuurlijk ook in de beeldende kunst hun bewonderaars gehad.

Wij moeten ver teruggaan, om bepaalde uitvoerige afbeeldingen van kinderspelen in schilderkunst of andere beeldende kunst te vinden. Het schilderij van Brueghel geeft er zoo veel, dat wij naar weinig andere spelen behoeven te zoeken, als wij niet in herhaling willen vervallen, en daar zij steeds hetzelfde blijven, is dat ook ter wille van het historisch overzicht niet noodig.

Zonder ons te vermeien in de bekoring van ‘Maria, waarom weent gij zoo?’ of ‘Savez-vous planter les choux?’ geven we hier alleen spelen van uitgesproken karakter, dat het oog opmerkt en de teekenaar noteert.

Het ruwe volksspel, waarbij of een dier wordt mishandeld, of het volk zelf zich op de een of andere onwaardige manier tentoonstelt, dateert natuurlijk al van de vroegste tijden. De ezel was vaak het slachtoffer van wreede vermaken; ik vertelde reeds hoe hij in de bergstreken van een hoogte werd gedrongen, zeker wel een van de verachtelijkste der vele verachtelijke uitingen van de laffe plaagzucht der menigte. Het ganstrekken, het palingtrekken, het katknuppelen en dergelijke zijn daarmee vrijwel gelijk te stellen. Iets meer naar het sportieve toe is het vermaak van de rattenjacht door bepaaldelijk daarvoor afgerichte terriers, of het hanengevecht, dat men behalve op Engelsche prenten uit de achttiende en het begin der negentiende eeuw, veel op Japansche ziet afgebeeld. Er is echter niets zomersch aan die spelen, die meestal in muffe en volle lokalen werden vertoond.

Het stierengevecht, dat in Spanje nog zoo populair is, dat er wel vooreerst geen sprake zal zijn van een verdwijnen of zelfs van een wettelijk verbod, en dat vroeger ook in Zuid-Frankrijk inheemsch was, heeft, in gewijzigde vormen, ook elders bestaan, hoewel de aanwijzingen, die men daarvoor vindt, schaarsch zijn.

Deze sport is althans in zooverre veel minder verachtelijk dan

[p. 52]

het gereglementeerde dierenplagen, dat hier ten minste de mensch zelf een groote vaardigheid en moed behoeft, en groot gevaar loopt. Een sport, die met onze begrippen strookt is het niet, omdat de stierenvechter zelden of nooit amateur is, en zijn bedrijf eenvoudig een broodwinning. Ik neem het op bij de volksspelen, omdat het behoort tot de spelen, die voor het volk (in den uitgebreidsten zin) gegeven worden; de circenses waarvan Caesar hield.

Zoo juist verneem ik, dat het stierengevecht in Mexico is verboden. In dat land is men overigens, meende ik, niet zoo bijster zachtzinnig uitgevallen, maar ééns moet de eerste keer zijn.

Wij hebben hier echter het stierengevecht niet uit een zedelijk oogpunt te bezien, doch te trachten, het, door middel van onze illustratie, met dat van den kunstenaar te doen. Door middel van onze illustratie, zeg ik, want daar ik nooit een stierengevecht heb gezien, kan ik zelfs geen poging wagen, er een indruk van te geven. Wie dien door het woord wil ontvangen, leze Van Looy's beschrijving, en die van Theophile Gautier.

Aan het stierengevecht zit in Spanje overigens een gansche cultus vast, dieper geworteld in het volk dan zelfs die van de paardensport of van voetbal in Engeland. De toreador, en hoe al de spelers in dit bloedig drama mogen heeten, is een figuur, zoo populair als geen andere, hij heeft een geheele hofhouding om zich heen, men overlaadt hem met geschenken, vleit hem, moedigt hem aan, men bluft op hem, wedt op hem, kleeft hem aan. Ik spreek hier van een ‘men’, het is de Spaansche sportliefhebber, de meestal leegloopende, en zelf niet eens sportieve dandy, voor wien de stierenvechter is wat voor den hartstochtelijken verzamelaar zijn collectie is, of voor den tooneel-enthousiast zijn favoriete speler of actrice - en meer. De stierenvechter is gewoonlijk een man van weinig ontwikkeling en beschaving; heeft hij succes, dan verdient hij zeer veel geld, dat hij op een grillige wijze besteedt; hij is de prooi van vele en groote verleidingen, ook omdat de vrouwen vaak even enthousiast of even verdwaasd zijn in hun vereering van zijn kracht, behendigheid en moed als de mannen, hij sterft in veel gevallen een gewelddadigen dood of wordt voor het leven verminkt. Daar tegenover staat, dat hij een kunstenaar is in zijn vak, dat hij de wetten en de aesthetica ervan kent en eerbiedigt, dat hij zijn geluk vindt in de dolle emotie van het door duizenden en duizenden ademloos gevolgde gevecht.

In Engeland schijnt nog in het begin der 19^de eeuw een thans

[p. 53]

geheel verdwenen spel bull-baiting te zijn geweest, waarbij bloedhonden op een stier werden aangehitst.

De andere spelen, die hier bedoeld worden, zijn te allen tijde niet zoozeer op zichzelf, om zichzelf den volke aangeboden, als ter verpoozing na of bij het nuttiger schouwspel van tournooi of boogschieten, dat de weerbaarheid ten goede kwam. Men wilde, na zooveel bewondering te hebben gegeven aan de behendigheid en kracht van de mededingers in de ernstige wedkampen, ook eens hartelijk lachen, en aldus ontstonden die meer of minder woeste grappen van het loopen in tonnen of hoepels, het klimmen in met groene zeep besmeerde masten, het bij drie tegelijk of met den rug naar den kop zitten op paarden of ezels, waarbij de toeschouwers groote pret hadden om het vallen en allerlei andere malheurs van hen, die door de prijzen of door een zonderlinge eerzucht genoopt waren mee te doen. Het toppunt van trieste verdwazing in dit opzicht wordt misschien bereikt door het volksspel in Spanje, waar blinden een stokkengevecht houden tegen varkens.

De dans, dien ik hier niet afzonderlijk bespreken zal, was van oudsher het gebruikelijk besluit van alle mogelijke feestelijkheden; ook wel 's zomers vooral als het laat werd, het weer koeler en de stemming uitgelaten. Kan iets feestelijker zijn dan de fantastisch verlichte dans van Gaston la Touche, of deftiger-opgewekt dan Watteau's dansfeest?