Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 27

[p. 202]

laren (teekening).

[p. 203]

A. Mauve's teekenwerk,
door H.L. Berckenhoff.

greppel (teekening).

Er is een tijd geweest, dat de bewering opgeld deed, dat onze Haagsche meesters niet konden teekenen. Vooral Jozef Israëls is aan dit verwijt niet ontkomen en ook Mauve en Willem Maris deelden zijn lot. Ik geloof, dat er nòg zijn, die bij de figuren des eenen, de schapen des anderen, de koeien des laatsten, bedenkelijk het hoofd schudden. Nu, teekenen in den schoolschen zin, gelijk het, terecht, op de akademie wordt geleerd, konden zij niet; d.w.z. ze konden het wèl, maar het lag achter hen. Ook onze 17e eeuwsche meesters teekenden anders - vaster van omtrek, rustiger - gelijk hun aard was en in den stijl hunner opvatting van de kunst, die bewonderenswaardig in haar genre, is geboren uit een andere levensstemming, de glorieuse stemming van een ontwaakt volksbewustzijn. Alles glansde, schitterde den menschen tegen en de schilderijen van onze meesters weerspiegelden dien glans. Hij straalde uit hun palet. De armelijkste binnenhuizen wedijveren op hun paneelen in pracht van kleur met de rijkste interieurs en de schamele kleedij van dieven en landloopers schijnt van fluweel en goudbrokaat. Een bordeelscène van Jan Steen, in een vunzig milieu en van het brutaalste realisme, is een festijn van kleuren voor 't oog. De fijnste dame kan er de kleurencombinatie aan ontleenen voor haar avondtoilet.

Rembrandt en nog enkelen, maken een uitzondering. Hen ziet men met andere oogen aan. Zij drongen door tot de diepten van het leven en in hun kleurenpracht ligt een tragiek verscholen, die het penseel deed beven en achter den zonnigen levensschijn de donkere schaduw oproept van den weemoed en het lijden.

Die siddering doortrilt de kunst der modernen, moge op hen al niet steeds toe-

[p. 204]

passelijk zijn, dat hun kleuren zijn gedrenkt in ombre et douleur, gelijk getuigd is van Jozef Israëls.

In Mauve's kunst overheerscht niet die sombere noot. Hij heeft haar onderdrukt, want zij lag van nature in hem. Hij nam de dingen zwaar op. Heel zijn leven is een strijd geweest, maar hij heeft er zich moedig doorgeslagen en zijn teergevoeligheid zuiver weten te houden van den droesem der verweekelijking. Daarom is zijn kunst wel een en al sentiment, maar nimmer sentimenteel en er is een klaarheid in, als in de muziek van Mozart. Men ziet tot op den bodem, maar het water is diep.

kudde schapen (penteekening).

Wat nu betreft het teekenen: in elke lijn, in elken trek trilt leven. Een schapenkudde van Mauve geeft vooral de beweging, gelijk zij door den liefdevollen blik des schilders is gevolgd en in haar rhythme, door den ontroerden geest is meegevoeld; den door de innigheid der aanschouwing ontroerden geest, die er de schoonheid van opdronk.

Het is ons vergund geweest te mogen grazen in het teeken-oeuvre van Mauve, thans nog in 't bezit van zijn oudsten zoon en dat welhaast te 's Hage in veiling wordt gebracht. Hoe geeft dit werk in zijn duizenden bladen en blaadjes en bijna honderd schetsboeken, groot en klein, een treffenden indruk van de teekenkunst van dezen meester, van zijn nooit onderbroken bestudeering van de natuur, in haar levende en zoogenaamd doode materie!

Wie in alle stadia de ontwikkeling wenscht na te gaan van den leerling, opgenomen in de traditie der 18de eeuwsche school - P.F. van Os te Haarlem en Verschuur Sr. waren zijn eerste meesters - welke wel knapheid en vaardigheid kweekte, maar geen zelfstandigheid, tot den grooten, vrijen kunstenaar, die zich een eigen stijl heeft geschapen, vindt in dezen voorarbeid van zijn schilderijen en aquarel-

[p. 205]

len, al wat zijn hart begeert. Een eigen stijl vol dichterlijkheid van opvatting en tegelijk van een eenvoud, een ongekunsteldheid, een simpelheid van inhoud, zonder wederga.

grazende schapen (teekening).

En terdege leert dit oeuvre den teekenaar kennen, die in honderden modellen van schapen, koeien, menschenfiguren enz., de vormen, de houding en ook in fragmenten: koppen, schonken, pooten, armen, beenen, de détails, zich heeft eigen gemaakt, om te komen tot die gestaltenis van mensch en dier, waaruit het schoolsche is verdrongen door het palpitante leven en waaraan alle pose vreemd is. Juist dát is in dit werk zoo opmerkelijk: het uit altoos doodgewone motieven opbouwen van een geheel, zoodat wat slechts was bedoeld als een aanwijzing ter verwerking later op het atelier, als een snel op 't papier gehechten indruk, tot vasthouding van een moment, zelf reeds schilderijen zijn, gelijk de schilder ze in de lijst zag. Zoo is deze berg van notities, krabbels, schetsen, rijk aan vondsten, die in kompleetheid niet onderdoen voor wat het werk geeft, dat er op gebouwd en uit is opgebloeid en zij doen in hun onmiddellijk ontstaan vaak duidelijker nog den harteklop hooren van den maker.