Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 27

[p. 54]

De laatste,
door Emma van Burg.

In Tine van Leuven's kamer schoof zon geleidelijk-vlug voort over de stoelen bij het raam, lag al op een punt van de tafel.... Middag-warm begon het er te worden. Tine drentelde door de kamer, ruikend aan een bloem in een vaasje, neuriënd.... In haar was een vroolijk-lichte blijdschap, een jeugdig-warm gevoel volkomen als vanouds.... Dezen dag, waarop zij Nelly, de intieme vriendin van heel haar leven, na lange scheiding zou weerzien, had zij verbeid als een feestdag glanzend alleen in de rij van eenvormige grauwe dagen.

Ze keek op de klok: nog wel even de tijd voordat ze naar 't station moest.... In ledig wachten zat zij neer voor 't raam en zag omlaag op het kalm geloop van Zondags aangekleede menschen in de rustig-helderzonnige straat. Onwillekeurig begon zij in haar opgewekte luim bij zichzelf lustig spottende opmerkingen te maken over hun kleeding en figuur, hun groepeering, het komiek typisch-burgerlijke van de heele verschijning der meesten. Toen plotseling haar aandacht verrast werd door bekenden: een vriendin met haar man en kinderen: twee kwiek stappende jongetjes in matrozenpakjes. Zij boog zich wat voorover, of zij Jo's blik vangen kon - maar de vier gingen voorbij zonder op haar raam te achten.

Terwijl Tine, opgestaan, haar hoed opzette, gaf zij zich even rekenschap dat na Jo's huwelijk de omgang tusschen haar beiden zeer was verflauwd en oppervlakkig geworden.... Dan kwam het in haar op, dat Nelly nu ook was getrouwd.... En eigenlijk voor 't eerst van haar leven doorschouwde zij in dat oogenblik klaar dat haar lot was bezegeld, dat zij ongehuwd blijven zou.

Op straat voortloopend in de richting van het station verloor Tine zich in de menschenrij. Niet achtend op de overbekende omgeving noch op het drukke Zondagsbeweeg sloeg zij werktuiglijk de hoeken der straten om - weg in peinskoestering van haar hoogsten levenstijd: het jubelend geluk van haar tweejarige verloving, toen het verbrijzelend leed nadat hij, geheel onverwachts, haar had bekend dat hij een andere was gaan liefhebben boven haar.... De vervoerende zaligheid en het altijd drukkend zwart leed waren in Tine's herinneringsvoelen niet meer gescheiden - heel haar liefdesperiode was door den tijd ineengevloeid tot iets vaststaand boven het banale vlottende leven, iets waaraan in stille oogenblikken haar gedachten zich hechtten tot verkwikking.

Op het perron zat zij neer op een bank, wachtend op den te laat aankomenden trein. Heel haar wezen doorwarmde nu haar innige liefde voor Nelly, de volkomen-intieme.... meegeleefd had zij eerst met Tine's angstige weifelingen, dan telkens weer onbevangen, gelijk alsof het haarzelf gold, blijdschap uitgejuicht om Tine's geluk - later had zij altijd meevoelend-bereid Tine's diepe-wanhoops-uitingen ontvangen, zwijgend in sympathie met nu en dan een enkel woord van begrijpen. Door Nelly alleen voelde Tine haar heel haar wezen vervullende altijd trouwe liefde verstaan. En Tine alleen van haar kant wist van al Nel's zorg en verdriet om haar eigen heimelijke verloving met een teringachtigen jongen, die ten laatste gestorven was....

Na dien tijd van uitstorting van het allerinnigste, het alleen ware, hing Tine aan Nelly met een volledige vereerende liefde: alles van Nelly stond voor haar in een glans van belangrijkheid. Drie jaar geleden was Nelly naar Indië gegaan, en al gedurende langen tijd tevoren hadden de vriendinnen elkaar minder dikwijls ontmoet. Doch in beider brieven was de toon gebleven van teergevoelige sympathie - altijd een niet in woorden uitgedrukte zinspeling op de heel apart tusschen haar beide bestaande innige verknochtheid.

[p. 55]

Het kwam in Tine op, dat van al haar warme vervoerende gevoelens, die haar leven waren geweest, nu alleen nog de vriendschap voor Nelly was overgebleven. Haar liefdesgeluk en -jammer waren verbleekt tot dweepende herinnering; een moederlijk-zorgzame liefde voor een jongeren broer was in haar gestorven sinds hij was vervallen tot losbandigheid en plat cynisme; haar aangebeden vader was dood. Sommigen, mannen en vrouwen, die haar jeugdige geestdriftige vereering hadden gewekt, hadden haar spoedig teleurgesteld, of waren uit haar gezichtskring weg. Maar tusschen haar en Nelly kon nooit vervreemding komen: haar beider vriendschap was de volkomene, de echte....

Onverwachts opschrikkend haar afgedwaald denken daverde de trein 't station in, stond.... Dadelijk werden coupé-deuren opengeworpen, reizigers stapten uit - die vertrekken wilden waren onmiddellijk naast den trein, liepen langs de wagons kijkend naar de klassenummers en uitziend naar de leege plaatsen. In trillend-opgewekte spanning keek - zocht Tine onder de menschen - er stapten er nog altijd uit, maar Nelly ontdekte zij niet - ze werd al gejaagd ....Dan ineens zag zij vlak bij zich haar vriendin op haar toekomen, met lachende oogen en blij gezicht. ‘Ah!’ riep Tine - 't volgende oogenblik kusten zij elkaar. Dan nam Tine Nelly haar taschje uit de hand, en terwijl ze elkaar in 't gezicht zagen zei ze glimlachend iets over den laten trein, en hoe zij Nel eerst maar niet gezien had.... Vlug, als om maar spoedig uit de drukte en tot een rustig samenzijn te komen, volgden zij den menschenstroom naar den uitgang. Toen bij de controle Nelly zich omkeerend Tine om haar kaartje vroeg, dat in haar taschje zat, viel het die op dat Nel toch ouder was geworden: een taniger tint, en schijnbaar een langer gezicht door magerheid en rimpeltjes.

In een open tramwagen reden zij naar Tine's woning. Triomfeerende blijdschap zong in Tine, nu zij haar lieve Nelly naast zich had als haar gast voor dien dag. Nelly was in de stad van haar jeugd dadelijk gepakt door herinneringen: ze uitte kreten van blijde herkenning, wees verrast op wat veranderd was.... Het was nog heel het warm-spontaan opgaan, het dadelijk kinderlijk deelnemen, dat van den aanvang af Tine's innige liefde tot haar getrokken had.

De vriendinnen wandelden buiten de stad langs een breede rustig-koel-schaduwrijke laan van statige oude beuken. Nelly had haar arm door dien van Tine gestoken: glunder-opgewekt, met open-stralende oogen, praatte ze door over alles wat aan herinneringen in haar opsprong: kinderspelletjes en buitenpartijtjes hier in de buurt, later wandelingen met Tine alleen of in vroolijke clubjes van jongelui.... En terwijl Tine met Nelly mee haar herinneringen gaan liet over het verleden, bizonderheden die haar te binnen kwamen toevoegde aan wat Nel alles ophaalde, was er in haar een groeiend-onrustig verlangen naar de van dien dag zeker verwachte uitstorting in intimiteit. Ze zocht, intusschen antwoordend en pratend, naar een begin.... Nelly was door haar brieven geheel op de hoogte van haar uiterlijk en innerlijk leven: alles had Tine uitgezegd van de opgewekte tevredenheid, die haar werkkring als leerares haar gaf, van de gezelligheid waarmee zij was omringd, het geestelijk genot dat zij smaken kon, heel de rustig-lichtende voldoening die het leven nog voor haar over had. Maar nu voelde zij een schaamte om in woorden daarover verder door te gaan - was het omdat Nelly er in 't geheel niets van zeide?

Nelly zelf had nog met geen woord gesproken over haar eigen geheel nieuwe leven, over haar man en haar huwelijk. Tine gaf zich even rekenschap dat haar getrouwde vriendinnen steeds daarover zwegen, en dat zijzelve dit als kiesch en correct had erkend. Doch voor de intimiteit van Nelly en haar bestond, meende zij, zulk een reserve niet.

[p. 56]

Maar zij merkte dat zij de vertrouwelijkheid wat forceeren moest, nu zij beide directe uitstorting vreemd-ontwend waren. Op een oogenblik stak zij haar arm door dien van Nelly en zei, gezellig noodend: ‘En vertel me nou es zeg, hoe kwam jij zoo ineens geëngageerd? Ik hoorde er zoo verbaasd van op - je had in je brieven zijn naam nooit genoemd’.

‘Ja, 't is erg gauw in zijn werk gegaan’, zei Nelly vroolijk. ‘Nou ik heb je geschreven hé, dat ik George ontmoet heb bij de familie Ter Laat. Hij kwam daar nog al dikwijls, maar ik dacht, dat het hem misschien om een van de dochters te doen was.... knappe meisjes en veel jonger dan ik.... Dat een rijke man van nog geen veertig, die maar te kiezen had, mij zou vragen.... Je kunt je begrijpen Tine hoe verrast ik was’.

‘Dus - hield jij wel al van hem?’ vroeg Tine argeloos.

‘Nou, zoo nou niet.... ik had nooit aan hem gedacht als mijn man....’ Tine voelde zich koud worden wijl zij haar idiaal zich ontvallen zag. ‘Maar na ons trouwen ben ik hem echt gaan apprecieeren. 't Is zoo'n in-goedhartige man Tine, daar kun je je geen idee van maken.’ Nu was er warmte in haar stem. ‘Hij leeft maar als hij een ander een plezier kan doen. Als ik George vergelijk met andere mannen die ik wel ontmoet heb, zooals die tegen hun vrouwen waren.... En god Tine wat is dat heerlijk om baas te zijn over je eigen tijd en niet iederen dag op diezelfde uren naar je kantoor te hoeven zwoegen.... Wil je wel gelooven dat ik soms schíeten kon op alles van mijn werk....’ Tine zag Nelly in 't gezicht terwijl zij den háat hoorde in haar woorden, en merkte weer op hoe oud haar vriendin er was gaan uitzien. ‘'t Huishouden is dikwijls ook wel niet amusant, maar je kunt het tenminste alles naar je eigen zin regelen - en wij kunnen ons aanschaffen wat we hebben willen’. De laatste woorden klonken weer opgeruimd.

Zonnig begon zij nu Tine te vertellen van hun installatie, hun plannen van reizen en genieten. Zij had een sobere jeugd gehad, en tot aan haar huwelijk hard moeten werken voor haar brood - nu genoot zij, volop zooals zíj genieten kon, haar weelde. Om zich te verbergen, niets te laten blijken, gaf Tine nu en dan een antwoord, of geforceerdlevendig een raad. Maar diep-smartelijkgeknauwd voelde zij aldoor de niet te overkomen ontgoocheling: Nelly was banaal als anderen.... en had ook nooit háar innigste wezen verstaan.

Op Tine's kamer zaten de twee vriendinnen te schemeren. In de zoele lantaarnverlichte straat passeerden elkaar nu twee niet eindigende stroomen menschen; vredig klonk het onafgebroken voetengestap. Nelly sprak het meest, vrijuit-rustig. Over haar man's positie vertelde zij Tine, zijn vooruitzichten hier in 't land, over het zakenreisje van eenige dagen dat hij nu aan 't maken was, hetgeen zij had waargenomen om haar oude vriendin en haar geboorteplaats weer eens te gaan opzoeken. Dan kwam zij op de betrekking waar zij door haar huwelijk van ontslagen was geraakt, het vele werk dat men er van haar te vergen placht, de onaangenaamheden die zij van haar chef had te verduren gehad. Haar stem klonk weer laag en verbitterd.... Toen ineens vroolijk-knus lachend vermeide zij er zich in dat zooveel meisjes boos en teleurgesteld waren geweest doordat George haar, het arme, niet meer jonge kantoorjufje, had genomen.

Terwijl Tine hoorde naar het sober verhaal van Nelly's leven dáar louter vol moeite en onaangenaamheden, kwam er in haar iets als gedwee ontzag voor die altijd-meedoogenlooze werkelijkheid, welke háar nooit zóo dwingend hard verschenen was. Neen, hield zij zich voor, zíj mocht er Nelly geen verwijt van maken dat zij een man had genomen om zijn geld - al had zijzelf huwelijksaanzoeken, die men haar na de verbreking van haar engagement nog gedaan had, zonder

[p. 57]

bedenken afgeslagen: nooit was het in haar opgekomen om te trouwen zonder de volkomen liefde zooals zij die had gekend.... maar zíj had een werkkring die haar voldoening gaf, een ruime mate van gemak en vrijheid, háar plaagde niemand.

Tine had Nelly naar den trein gebracht. Nu was zij terug op haar kamer, en stak het licht aan. Eén pit maar - dan zat zij werkeloos. Zij voelde zich nu vermoeid van den Zondag-met-bezoek midden in de drukke repetitie-dagen op school, en wenschte, beuafgemat van het cursus-einde, dat de vacantie maar daar was.

Ze had met Nelly afgesproken dat zij in de vacantie een veertien dagen bij haar zou komen logeeren. Terwijl zij zoo stilzat speelde zij voor zichzelf de oude onbevangen-innige vreugde om het komend samenzijn met haar vriendin.... zij dórst nog niet te aanvaarden wat de zinneloosheid voortaan van haar leven beduidde....