Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 20

[p. 169]

Een verzameling oud-Chineesch porcelein
door J.E. Jasper.

Bij gelegenheid van het bezoek, door Zijne Hoogheid, den Hertog van Mecklenburg aan Soerabaja gebracht, heeft de heer F. Römer Jr. een gedeelte van zijn waardevolle verzameling voor den hoogen gast op artistieke wijze geëtaleerd en tentoongesteld. Die verzameling bevat hoofdzakelijk porcelein, meest uit oude tijden, juweeltjes van oud-Chineesche, ceramische kunst, heerlijk van vorm, kunstig van teekening, glorieus van kleur.

De heer Römer heeft den heer Knosp, een kenner, verzocht, de verschillende voor werpen te nummeren en te catalogiseeren, en zoo zoetjes aan is hij bij de beschrijving van al die kostbare, prachtvolle antiquiteiten tot 2000 gekomen, terwijl de vertrekken in des heeren Römer's woning en pakhuis nog vol liggen van kleurig porcelein. Hoe hij aan dat alles gekomen is?

craquelé-vaas.

Al die door haar schoonheid verbijsterende proeven van ceramische kunst heeft hij aangetroffen, gekocht, geruild bij oude, Chineesche families, bij ‘en décadence’ geraakte afstammelingen van Inlandschen adel, en met al zijn connecties heeft hij van Banjoewangi tot Bantam en op het eiland Madoera kunnen snuffelen in groote en obscure woningen, in dalems en krotjes, waar zijn gelukkige hand bijna altijd iets van zijn gading aantrof.

Denk niet, dat hij al wat los en vast was raak opkocht! Als kenner van porcelein, door schade en schande wijs geworden op het gebied van fabriekmatige imitatie, onderscheidde hij met kennis van de oud-Chineesche ceramiek het antieke van het moderne, en zijn praktische keus werd versterkt door de bestudeering van vele geïllustreerde werken over Chineesch porcelein. Zijn liefhebberij in antiquiteiten groeide aan tot kunstgevoel, en ook van het oude ziet hij nu het mooie en het leelijke. Hij ziet den gloed, de pracht, het origineele der kleuren. Hij heeft de symboliek der motieven leeren begrijpen. Hij kent de teekenen van superieuren arbeid. Als hij daarvan den bezoeker iets uitlegt, zijn uitspraak toetsend aan de verklaringen van standaardwerken op dat gebied, en hij toont dan zijn meest voorname stukken, ze zorgvuldig in zijn handen nemend, dan voelt men de liefde, die deze verzamelaar hebben moet voor zijn voorwerpen, en dan is het, alsof de ceramische kunst uit vroegere tijden iets geheimzinnigs toont, waarmee de verdwenen pottenbakkers die sublieme lijnen, die wondere glazuren wisten te verkrijgen.

Het groen-en-rood van de borden uit de Myng dynastie is geen verzameling meer van complementaire tinten, maar vormt op het melkachtig-wit van het fond een harmonieus ensemble. Het café au lait is iets karakteristieks, dat men op moderne stukken niet meer aantreft. Het celadon toont zijn distinctie in een heerlijk-rustigen tint. En de heer Römer bezit een sang-de-boeuf-vaas, welke niet alleen door haar superbe modelé, maar ook door het als bloed gestolde glazuur een schat is van ceramische kunst.

Bijna het ¾ deel der collectie, het familie verte, het bleu saphyr, enz., behoort tot de

[p. 170]

Thsing periode. Schotels, borden, vazen van famille rose zijn er uit den tijd der Chineesche keizers Young Sing en Kien Lung, en maar weinig exemplaren telt de collectie uit de latere periode van Kia King en Tho Kwang.

Er is een compleet ontbijtservies van imperial blue, het mooiste blauw, dat men op het glazuur van nieuwe stukken niet meer in die vorstelijke pracht, die diepe intensiteit aantreft.

Van het zeldzame famille noire bezit de heer Römer voornamelijk kendi's of waterkruiken, sommige van sierlijk gedreven zilveren deksels en tuiten voorzien.

Vele vazen, slank van lijn, knap ontworpen, onversierd, zijn er van het reine blanc de Chine, dat juist door het sobere van de voorwerpen zoo wondervol en teer uitkomt. Er zijn hooge, donkergeelbruine craquelé vazen van iron brown, en er zijn er van een doorschijnend zwart, dat als met goudpoeder doorpulverd lijkt.

kwan yin-figuur.

In zijn werk Chinese porcelain schrijft W.G. Guilland: ‘The soufflé decoration is laid upon a greyish blue enamel entirely opaque. This, according to the description of Père d'Entrecolles is, how it is obtained. The colour, made of the proper consistency is placed in a tube, one end of which is covered with a cloze gauze, by blowing through the other end little drops filled with air are precipitated upon the enamel. These burst, when coming in contact with the sides of the piece and reduce themselves into little contiguous circles, forming a network like the finest lace. Sometimes the soufflé colour is blue, more often of a carmine red, which at first sight gives to the piece the appearance of a violet like enamel.’

Wat de heer Römer van dat soufflé bezit, is zoo wonderbaar van tint en versiering, dat de vazen, van dichtbij bezien, de meesterlijkheid van het verglazen duidelijk aangeven.

Zelfs de zeer oude en mooie borden van het merk pierre de justice, en waarvan de rand aan de achterzijde de geboetseerde indrukken van een lotos-weergave vertoont, zijn in de collectie van den heer Römer aanwezig; de teekening is in saffierblauw glazuur vervaardigd.

Hoeveel kostbare en zeldzame stukken de gelukkige bezitter van de prachtverzameling in zijn woning heeft, kan blijken uit eenige vergelijkingen.

In het hierbovengenoemde, Engelsche werk is een vaas afgebeeld, waarbij de navolgende beschrijving wordt gegeven: ‘Cylindrical vase. Height 18 inches. No mark but two blue rings. This pattern is known as the “dragon on band,” and as a rule the pieces are of a fine quality and fetch long prizes.’

De hier aangehaalde kenteekenen komen precies zoo voor op een vaas van denzelfden

[p. 171]

vorm, maar veel grooter. En ook de teekening van een slanke draakfiguur, de versierende banden, de fijne motieven, het verzorgde glazuur wijzen op de superioriteit van het stuk.

blanc de chine.

In Chats on Oriental China by J.F. Blacker staat afgebeeld een ‘ginger jar, with dome cover. The body decorated with large and small sprays of white prunus, rising from the base and falling from the shoulder. Height 10 inches. Period Kang He. Value about £2000. Record price 5.900 guineas.’

Precies eenzelfde vaas van den heer Römer, met dezelfde kenteekenen en van dezelfde oudheid, is 24 inches hoog.

Er is één allerzeldzaamste vaas van een prachtkleur, of liever: van een prachtmengeling van kleuren, zooals alleen de oude meesters in de kunst van het verglazen konden verkrijgen, het z.g. peach blue of peau de pèche.

Een vaas met een ovalen bovenbouw en een uitgeslankte basis. Maar die wondervolle glanzing van tinten, dat kleurengespeel, even levendig als het mooiste perzik-velouté! Die doorzichtigheid van over elkaar glijdende kleur-openbaringen! Men moet zoo'n vaas in het volle licht zien, om de schakeeringen in het onovertrefbare glazuur naar zijn juiste, hooge waarde te kunnen schatten. Er zit het donzig-rose in van de frissche perzikschil, het groen doorspatte als van tusschenliggende celweefsels, benevens een geheimzinnig blauw, dat met het rose een zacht overdekkend sluier van teeder lila vormt.

Over het peau de pèche lees ik in La ceramique Chinoise, (Librairie Firmin Didot et Cie): ‘Cette couverte delicate est si suave qu'elle fait prime sur le marché, sa côte elévée est certainement supérieure à sa valeur réelle, mais tout raisonnement est inutile avec des gens passionnés qui disposent de millions et qui estiment un objet en raison du prix de revient; d'ailleurs comment arriver à la note juste? C'est une recherche inutile, c'est une utopie.’ En iets verder: ‘Un vase de cette espèce, acheté en Chine environ 600 francs, il y a 7 ans, a été vendu á New York 75.000 francs, et la propriétaire etant decédée, ce même vase a été payé dernièrement 90.000 francs aux enchères publiques.’

Het echte peau de pèche voorwerp, dat de heer Römer bezit, is om zijn glazuur zóó'n wondere schat van oud-Chineesche, ceramische kunst, dat het volstrekt niet minder waard kan zijn, dan de hierboven aangegeven som.

sauskom en kendi met zilveren deksel en tuit.

Maar er is nog veel kostbaarders in de collectie Römer: twee rijzige beelden, de godin Kwan Yin voorstellend, waarvan de heerlijke pose, de gracieuse handenhouding, het serene gezicht, kortom de geheele afwerking een oeuvre vormen, dat in de ceramische kunst zijn weerga moeilijk vinden zal. Er zit zoo iets religieus en verhevens in die twee figu-

[p. 172]

ren, dat zij geboetseerd, verglaasd, gebakken moeten zijn door een kunstenaar bij de gratie Gods. Vermoedelijk zijn zij uit den tijd van Kang Hi, en wat deze prachtbeelden, openbaringen van ceramische weelde, waarop bijna alle kleuren van oud-porcelein

celadon vaas.

iron brown vaas.

craquelé vaas.

in het glazuur voorkomen, nog waardevoller maakt, is het donkere fond van de teekening. Famille noire dus uit de Kang Hi periode!

Uit den uitgebreiden catalogus van den heer Knosp citeer ik hier over de twee Kwan Yin figuren het navolgende: ‘Mais ce qui dépasse tout ce que l'on peut s'imaginer, c'est l'expression des deux visages et l'impression que l'on ressent en présence de ces deux déesses. Le visage du no. 1818 penché un peu vers le bas est un mélange de dignité et de recueillement. Celui du no. 1819, dont la tête est un peu plus courbée vers le bas, contient en même temps un air de resignation et de douleur, dont on se sent immédiatement touché à tel point, que l'on ne parvient plus à eloigner le regard. Les deux figures ont au bas de la jambe gauche un enfant nu les yeux elévés vers la divinité, les mains en prière, qui réprésente Zenzaï ou Houan chen tsaï, lequel fut admis auprès de la déesse pour la seconder dans son oeuvre de salut, après avoir subi d'atroces épreuves. La base des deux divinités est formée par des nuages, sur lesquels flotte une amphore sur laquelle se trouve placée la divinité.’

De heer Römer bewoont een klein, onbelangrijk huis, in de galerijen en kamers waarvan het porcelein chaotisch op den vloer, op zakken ligt, tegen kaal-witte muren gehangen of onder tafels opgestapeld is.

Maar bij bizondere gelegenheden, zoo ook nu voor Zijne Hoogheid den Hertog van Mecklenburg, wordt een gedeelte op artistieke wijze uitgestald, plaatst men de beelden in hun kastjes van rijk houtsnijwerk, zijn de glazen kasten gevuld met de mooiste serviezen, glanst tegen de muren het met goud geborduurde zijde van zware, Chineesche draperieën en branden op de met kleeden belegde offertafels de wierookstokjes, die ijle wasempjes zenden tusschen de lotossen, welke in de slanke vazen van oud-porcelein gestoken zijn.

Men moet zich die verzameling rijke kunst-

[p. 173]

schatten denken in een opzettelijk daarvoor opgericht en georneerd gebouw, de étalages in het heerlijke licht, dat door speciale kleurwanden getemperd wordt, en men krijgt een idee van de mystieke, poetische droom, die de als bloemen van eeuwige frischheid pronkende vazen, borden, schotels en beelden omgeeft....

famille verte.

De kunstwaarde der verzameling Römer, welke men moeilijk elders in zoo'n veelzijdige uitgebreidheid zal kunnen aantreffen, wordt op ruim een half millioen gulden geschat, waarvan een groot bedrag te stellen is op de ongeëvenaarde schoone Kwan Yin-beelden.

Slechts de meest belangrijke stukken zijn hierboven in het kort beschreven, wonderbare specimina uit tal van oude, ceramische kunstvoortbrengselen.

Maar er zijn nog vele groote en kleine borden, van merkwaardige en artistieke ornamenten voorzien, en ondanks hun oudheid nog prijkende met de stabiele, heldere kleuren van supérieure verfmengsels.

Bij de imperial-blue-afdeeling, schitterend door haar volledigheid, behooren b.v. ook sambalan- of ingrediëntenbakken, en er zijn ook voorwerpen van dezen aard, die in diverse tinten en versiering overeenkomen met gansch complete serviezen. Groot is de verscheidenheid in kendi's of waterkruiken, de eene van model en ornament al edeler dan de andere, kruiken, die precieuse sieraden geweest moeten zijn in woonvertrek. En behalve van de donkerbruingele aschvaten, waarop men bizondere reflets metalliques bewonderen kan, is de heer Römer in het bezit van bloempotten, kwispedoors, etensdragers, soepkommen, kopjes, schotels en dienschalen, vazen en vaasjes, vruchtenschalen, trekpotjes, enz., welke een afzonderlijke studie van ceramische kunstverfijningstechnieken overwaard zijn, en mooi de ontwikkelingshoogte verduidelijken, waarop het Chineesche pottenbakkersbedrijf eertijds gestaan heeft.