Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

[p. 108]

het grafmonument voor graaf filips van hohenlohe.

[p. 109]

Het grafmonument voor Graaf Filips van Hohenlohe
door J.A. Heuff Az.

In de Stiftskerk te Oehringen in Wurtemberg bevindt zich een gedenkteeken dat met de geschiedenis van ons vaderland in nauw verband staat. Een afbeelding staat hiernevens. Zij spreekt voor zichzelve. Uitleg van het kostbare en kunstrijke stuk werk achten wij overbodig. Doch het Latijnsche opschrift, dat zich onderaan bevindt, behoort vermeld te worden. Het luidt:

Monumentum
Honori et Memoriae
Philippi Comitis ab Hohenlohe
Ordinum Confoederat.
Belgii Summi Militiae Praefecti
et
Mariae Conjugis ejus
Guilielmi Principis
Aurausion Filiae
Sacrum
A^o
1606

Wat in onze taal beteekent: Gedenkteeken aan de eer en de nagedachtenis van Filips Graaf van Hohenlohe, opperbevelhebber van het leger der Vereenigde Nederlanden, en van Maria, zijn gemalin, dochter van Willem, Prins van Oranje, gewijd. Anno 1606.

In de medaljons staan eenige der vele krijgsbedrijven van des Zwijgers schoonzoon afgebeeld en vermeld, en wel: Hardenberg (dat juist geen zegepraal opleverde), Bomlerwerth, Grave, Engelen, Gertruidenberg.

Graaf Filips van Hohenlohe, die aan de Nassau's verwant was, kwam, evenals zoo menig Duitsch vorst, in 1576 in de Nederlanden, om zijn degen ter beschikking van Prins Willem en de Staten te stellen. Hij werd eerst bevelhebber en later generaal-veldmaarschalk, en de leider en leermeester van Prins Maurits. Dertig jaar lang bijna heeft Hohenlohe - bij Engelschen en Franschen meer als Graaf Hollock bekend - de Nederlanden doorkruist en zelf meegevochten. Motley, in zijn Opkomst van de Nederlandsche Republiek, zegt van hem: ‘Een Duitsch edelman van aloude afkomst en vorstelijken rang, dapper tot vermetelheid toe, maakte hij zich een spel uit het gevaar, en reed op een plundertocht uit als op een pretje. Dikwijls razend dronken, en altijd woelziek en onbestendig - een welgemaakt, losbandig cavalier, met lange krullen, die hem over de schouders golfden, een indrukwekkend, aristocratisch gelaat, en een bevallige, kloek gebouwde gestalte - had hij een koel hoofd en een vaste hand noodig om hem te leiden.’

Wat meermalen gebeurt: dat de leerling den meester over het hoofd groeit, heeft ook tusschen den onstuimigen graaf Hohenlohe en den bedachtzamen talentvollen Prins Maurits plaats gehad. Deze laatste werd vijf jaren na zijn vaders dood benoemd tot opperbevelhebber over het leger te velde, en tevens werd hij Admiraal-Generaal der Unie.

Wat Prins Maurits aan gezag won, dat moest Hohenlohe inboeten, en daarbij kwam nog dat Oranje den toestand niet verzachtte, maar door Hohenlohe soms buiten de beraadslaging van den krijgsraad te houden, dikwijls verscherpte. Aangezien Hohenlohe slechts in dienst van Holland en Zeeland was, en de Prins aanvoerder van de geheele krijgsmacht der Vereenigde gewesten, zoo stond deze boven den Duitschen aanvoerder, al had die dan ook de oudste brieven, en al moest hij om zijn veelvuldige betrekkingen in Duitschland ontzien worden, wat de Staten van Holland, die dikwijls als scheidsrechters opgeroepen werden, vaak in groote moeilijk heden bracht.

Bij het beleg van Geertruidenberg steeg de oneenigheid tusschen beide bevelhebbers zelfs zoo hoog dat Hohenlohe aan zijn officieren beval een schans die hij gevaarlijk achtte te verlaten, waarop de 26-jarige Maurits hen

[p. 110]

toevoegde dat hij den eerste die aftrok terstond zou doen ophangen. En zij bleven.

Elf jaren na des Zwijgers dood, zouden beide mannen, ofschoon zeer tegen Prins Maurits' zin, door een familieband vereenigd worden.

In den jare 1595, den 7^en Februari, trad Graaf Hohenlohe in het huwelijk met Maria, de 39-jarige oudste dochter van Willem den Zwijger. Aangezien Prins Filips Willem toen nog in Spanje gevangen zat, beheerde zij voor dezen de graafschappen Buren en Leerdam en de heerlijkheid IJselstein, die tot zijn moeders nalatenschap behoorden. ‘En was de bruiloftsfeeste ingestelt - zegt Bor in zijn Historie der Nederlandsche oorlogen - om gehouden te werden op het slot te Buren, 'twelk seer magnifijkelijk en heerlijk geschiede, alwaer seer grooten Adel en Heeren uit Duytsland verschenen.’ Het bruidspaar ontving kostbare geschenken, allereerst van de Staten-Generaal en de Staten van Holland en Zeeland en van den Franschen koning, die zich door breede gezantschappen lieten vertegenwoordigen. Prins Maurits, die Hohenlohe juist niet de geschikte echtgenoot vond voor zijn zuster, en bovendien met haar in geschil was over het beheer der goederen van beider broeder Filips Willem, was mede aanwezig.

Hohenlohe overleed in 1606 op het kasteel IJselstein en liet geen wettige kinderen na. Eerst in de kerk aldaar bijgezet, werd zijn lijk later naar Oehringen overgebracht - een groote reis in die dagen; doch men mag aannemen, aangezien Oehringen nabij Heilbron niet ver van de Neckar ligt, dat het vervoer voor een zeer groot deel te water, langs den Rijn vooral, heeft plaats gehad.

Gravin Maria, die haar naam vereeuwigd heeft door de stichting van het merkwaardige weeshuis te Buren, stierf den 30^en September 1616, en werd in het koor van Burens kerk ter aarde besteld. Wáár zij eigenlijk rustte was in de latere jaren niet meer bekend, totdat in Juli 1895 de zeer eenvoudige vorstelijke grafkelder toevallig ontdekt werd en een looden plaat boven de looden kist de laatste rustplaats der ‘Gravinne Dowagiere van Hohenlo’ aanwees.^*) In 1901 is boven haar graf een eenvoudig gedenkteeken gesticht. Het is mogelijk dat Gravin Maria in Buren slechts voorloopig bijgezet werd, om later naar Oehringen vervoerd te worden, waar het prachtige Mausoleum haar wachtte; maar - groot contrast - zij is in den hoogst eenvoudigen kelder te Buren gebleven, doch in gezegend aandenken!^†)

Van Graaf Filips van Hohenlohe, den strijder voor onze vrijheid, en zijn gemalin bestaan in Burens weeshuis nog portretten in olieverf. Het zijn kopieën van 1658 door Johannes Jager. De oorspronkelijke portretten door Paulus Moreelse, die in het bezit der Hohenlohe's waren, zijn niet meer te vinden^§). Maar in Burens liefdadige stichting zijn de beide echtgenooten, wier afbeeldingen in de curatorenkamer hangen, tóch nog vereenigd!

*) Zie de Geldersche Volksalmanak van 1896, blz. 165.

†) Een en ander uitvoeriger in een boekje met negen afbeeldingen: ‘Het Graafschap Buren’, dat ten behoeve van de uitgaanskas der weezen door den vader in het weeshuis te Buren toegezonden wordt, tegen overmaking van 55 cents.

§) Van het geslacht der Hohenlohe's bestaan nog de takken Bartenstein-Jagstberg; Ingelfingen; Langenbourg; Oehringen; Schillingsfürst; Waldenbourg, en Waldenburg-Schillingsfürst-Kaunitz.