Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

Een museum voor hedendaagsche kunstnijverheid.

Wie wel eens het Stedelijk Museum te Amsterdam bezocht heeft, zal in een der kleinere kabinetten een door Chris Lebeau gebatikt scherm ontdekt hebben, dat daar moederziel alleen tusschen al die schilderijen blijkbaar verdwaald is.

Een functie heeft het er dan ook in eigenlijken zin niet te vervullen, het behoedt noch voor tocht, noch voor onbescheiden blikken, dient evenmin voor stoffeering van zaal of vertrek, en toch heeft het, zooals het daar staat een zekere symbolische beteekenis: het vertegenwoordigt te midden van al die picturale kunst, de hedendaagsche kunstnijverheid.

Of het de bedoeling der schenkers geweest is, om op deze wijze een begin te maken met een verzameling van moderne kunstnijverheid. In ieder geval is het dan tot dusverre bij dit begin gebleven, en het kamerscherm, voorzichtiglijk het museum van schilderijen binnengeloosd, staat er nog steeds in zijn eentje.

't Kan zijn dat het Stedelijk Museum, ingericht voor huisvesting eener collectie moderne kunst, de aangewezen plaats niet is om ook aan kunstnijverheid een behoorlijke omgeving te verschaffen, mogelijk ook dat de commissie die zich ten doel stelt het bijeenbrengen en uitbreiden der verzameling hedendaagsche kunst uitsluitend het op zich zelfstaande schilderij als zoodanig beschouwt; maar waartoe zouden wij ons in gissingen verdiepen, het feit is niet weg te redeneeren dat men ten onzent er niet aan schijnt te denken dat een museum voor hedendaagsche kunstnijverheid evenveel recht van bestaan heeft als een voor moderne schilderkunst.

Ik zou willen beweren: er is zelfs nog meer reden toe een verzameling moderne kunstnijverheid bijeen te brengen, en wel omdat die, behalve het historische belang dat zij heeft, en de aesthetische ontwikkeling van 't publiek waartoe zij kan bijdragen, studie materiaal kan bevatten voor hen die zich ophet gebied der nijverheidskunst bewegen. Wel heeft iedere school voor kunstnijverheid een min of meer bescheiden eigen verzameling, en bezit ook het Haarlemsch museum een

[p. 432]

kleine collectie, maar voor wie eenige studie wil maken van onze hedendaagsche ceramiek, metaalbewerking, meubelkunst, naaldwerk - om slechts enkele groepen te noemen - voor dien zal het zeer bezwaarlijk blijken voldoend materiaal bijeen te brengen.

Laten wij even nagaan en ons voorloopig tot de Hollanders bepalen, dan zien wij de eerste sporen eener oplevende ceramiek in het vroegste Rozenburgsche aardewerk, dat onder leiding van Colenbrander gemaakt werd. Deze proeven waren zoo éclatant dat wij de nawerking ervan konden bespeuren aan het werk van verschillende andere fabrieken als bijv. Gouda, Purmerend. Als tegenwicht van deze rijke en fantastische vindingen van Colenbrander is dan het aardewerk van Brouwer, v.d. Hoef, Lannooy te beschouwen, waarbij in vorm, versiering en makelij naar nauwer samenhang werd getracht.

Behalve deze beide principieele opvattingen van aardewerk zouden wij nog tal van andere inzichten kunnen aanwijzen die tot herleving onzer ceramiek geleid hebben.

En beschouwen wij even vluchtig het terrein der metaalbewerking, dan zijn ook daar twee stroomingen merkbaar: die der mannen welke in materiaal en constructie hun uitgangspunt vonden, en dezulken die door drijf-, zaag-, etswerk naar schooner vormen en versiering zochten. De eersten vonden in klinknagels reeds voldoende speling van kleur, van licht en donker, de anderen zochten naar rijker vormenpracht. Beide groepen zijn ten slotte meer en meer elkaar genaderd, en vooral de voorstanders der loutere constructie gingen allengs beseffen dat de solide degelijkheid van hun werk toch ook een zekere mate van schoonheid behoefde. In een beschouwing van onze hedendaagsche metaalkunst zou dus bijvoorbeeld het werk van Eisenlöffel, Berlage, van den Bosch, Acronius, naast dat van Nieuwenhuis, Zwollo, Lion Cachet op zijn plaats zijn.

Ook onze hedendaagsche meubelkunst kent twee groepen van werkers die aanvankelijk zeer ver van elkaar stonden, laten wij ze kortweg noemen de mannen waarbij het principe voorop - hun misschien in den weg - stond, en degenen, die naar schoonheid zochten door al de hulpmiddelen hun ten dienste.

Het eerste werk van Penaat naast dat van Lion Cachet zou uitnemend iedere partij kunnen vertegenwoordigen. En in onze gedachte de meubelkunstenaars van dezen tijd de revue latende passeeren, zouden wij niet gaarne de namen van De Bazel, Lauweriks, Mol, Penaat, van Leeuwen, van Dijsselhof, Cachet en Nieuwenhuis vergeten.

Wil men een ander onderdeel der sierende kunsten, laat ons dat van het naaldwerk even bezien, dan heeft zelfs de leek reeds dadelijk hierin scheiding gebracht, tusschen de teacosy's, werkzakken en kussens met enkele steken op grof liberty-linnen gewerkt en het werk van mevrouw Dijsselhof-Keuchenius, dat van mevrouw Derkinderen-Besier, van mevrouw Sluyterman-Westerveld of van mevrouw Van Hoytema.

Toch zou in een overzicht van ons hedendaagsch naaldwerk het een zoo min als het ander mogen ontbreken, en behoorden in een verzameling van textielkunst de zeer degelijke, zij het dan ook eenvoudige, weefsels der dames Van der Maarel en Van der Weyde een plaats te hebben naast de damasten door Lebeau ontworpen, de wand- en meubelbekleedsels van Nieuwenhuis, enz., enz....

Op een dusdanige manier groepsgewijze bij eengebracht, zou de werker op het gebied der kunstnijverheid zoowel als de leek die zich eenigszins op de hoogte wil stellen, een denkbeeld kunnen krijgen van den stand onzer hedendaagsche kunstnijverheid. Maar dat hiervoor dan meer ruimte niet alleen, maar ook meer middelen noodig zijn dan waarover een school doorgaans kan beschikken, is duidelijk. Al bepaalden wij ons thans slechts tot zeer enkele groepen en noemden in ieder maar weinige namen om verschillende, vrij persoonlijke, kunstuitingen aan te duiden, het spreekt vanzelf dat de volledigheid meerdere namen vereischt. Het was trouwens ons plan minder om hier een overzicht te geven der hedendaagsche kunstnijveraars (om dit leelijke woord ter duidelijkheid maar te gebruiken) dan wel om te doen zien dat het bijeenbrengen eener collectie hedendaagsche kunstnijverheid ongetwijfeld der moeite loonen zou.

R.W.P. Jr.