|
| |
| |
| |
Hollandsche journalistiek in Amerika.
Door Theo de Veer.
Is 't wel te stout gesproken, te veel gezegd, wanneer 'k beweer dat in ons Nederland, - bij 'n enkele hier of daar wellicht uitgezonderd -, op dit door mij te behandelen gebied 'n algemeene onwetendheid bestaat?
Ik ben haast zeker van niet!
O, ja! ik weet 't al - er zijn er die wel eens zoo iets gehoord hebben van 'n paar Hollandsche krantjes daar ergens bij Chicago in de buurt; of anderen, die je erg gewichtig zullen vertellen - ze weten 't zeker -, van wel 'n ‘zestig’ Hollandsche bladen in en om New York City, maar is dat niet eer negatieve kennis?
een pionier uit de vijftiger jaren.
En toch, 't is werkelijk interessant eens even in te gaan op dat Hollandsche dagblad-wezen hier in 't verre ‘nieuwe land’ eens even aan te voelen, hoe het er werkt, onder die tienduizenden van Hollanders en Holland-Amerikanen, eens even te kunnen beseffen wat die journalistiek er is als opvoedende kracht in meest uitgebreiden zin, door de evolutie na te gaan dier Amerikaansch-Hollandsche Pers zelve.
En dan zullen we die bladen leeren zien als de spiegel van het Nederlandsche volk hier in Amerika, in al zijn verschillende nuanceeringen.
Want meer dan ergens reflecteert hier ‘de krant’ het volksbestaan.
Zoo is o.a. een algemeene trek der Hollandsche journalistiek in Amerika hare, in meerdere of mindere mate, kerkelijk-orthodoxe richting. 't Is er de conditio sine qua non. Ware ze anders, de Pers zou zich zelve de aderen doorsnijden.
Wat politieke partij aanbelangt was ze vroeger meer geneigd naar 't democratische dan naar 't republikeinsche Immers het ‘Hollanderdom’ hier was bij het uitbreken van den Amerikaanschen Burgeroorlog, dien men - verkeerdelijk - aan 't vrijmaken der slaven toeschreef, hetgeen (volgens hen) indruischte tegen Gods woord, op de hand der democraten. Doch later sloeg het over naar 't republikeinsche en we vinden de oorzaak daarvan in reactie op Cleveland's vrijhandel-idee, waarmede 'n toe- | |
| |
stand van zakenverval en armoe gepaard ging, terwijl met Mc. Kinley, den republikein, weer bloei en welvaart daagde. Hetgeen evenwel niet uitsluit dat nog steeds streng-democratische Hollandsche bladen hier verschijnen - en zullen blijven verschijnen.
Zoo heel erg oud is de Hollandsche journalistiek in de United States nog niet. Eerst omstreeks 1850 begon hare ontwikkeling. Toen verscheen in Sheboygan, - staat Wisconsin - de Nieuwsbode, onder Quintus als oprichter-redacteur, en in Holland, - Ottawa County, staat Michigan -, The Hollander onder H. Doesburg als oprichter, eigenaar en redacteur.
‘waar “de grondwet” wordt gedrukt.’
Die beide allereerste kranten -, weekbladen waren 't -, bestaan al reeds niet meer. Kwam de Nieuwsbode geheel in 't Hollandsch uit, The Hollander bevatte ook Engelsch, daar dit blad tegelijkertijd als officieel ‘County-paper’ moest dienen; later pas, toen dat ophield, veranderde het The in De en verscheen geheel in ‘de Taal’.
'k Was zoo fortuinlijk nog een der alleroudste exemplaren dier Hollander, ter reproductie hierbij, in handen te krijgen. Fortuinlijk, omdat, voor zoover ik weet, dit 't eenige oudste nummer is dat overbleef, nadat bij den geweldigen brand van '71. welke geheel Holland in asch legde, drukkerij en boekerij werden vernietigd. Als goud, - neen zorgvuldiger nog -, wordt dit nummer 8 van Zaterdag 23 November 1850 hier in Holland City bewaard.
Weet dat eerst in 1847 een handje-vol Hollandsche pioniers onder hun kloeken leider Dr. A.C. van Raalte, na maanden zwervens op den Oceaan, zich hier, te midden der Indianen in de wildernis van Michigan, nederzetten om hun titanenstrijd met oerwoud, verraderlijke moerassen, wilde dieren, moordenden ziekte, armoe en ontbering te beginnen, en bewonder dan, dat maar drie jaar na den eersten bijlslag die in de haast ondoordringbare woestenij weerklonk, in 't primitieve dorpje van loghutten, onder al dat wanhopig kampen, een Hollandsche krant verscheen.
En drie maanden na dien gruwelijken brand, waardoor geen huis gespaard bleef, kwam wéér de democratische Hollander uit, om eerst in December 1895 haar werk voor goed te staken.
Gaandeweg hadden nu ook andere Staten hun Hollandsche bladen gekregen, tot zelfs in Noord Dakota verschenen er, ofschoon hun leven daar in den regel maar treurig kort is geweest.
Ja, er zijn heel wat gesneuveld van die kranten, zooals 'n Stoompost uit Grand Rapids, 'n Bazuin uit Chicago, 'n Nederlander uit Chicago, 'n Calvinistisch Vaandel uit Grand Rapids, 'n Vrijheids-banier uit Grand Rapids, 'n Batavier uit Chicago, 'n Yankee-Dutch uit Grand Rapids... en hoe vele anderen nog!
Behalve slordig beheer, en soms vinnige concurrentie der Amerikaansche kranten, hadden hieraan de toenmalige redacteuren veelal schuld.
Bezien we daarentegen het ‘nu’, dan is er zeker blijde vooruitgang. Zooals 't op dit oogenblik staat vinden we de Hollandsche journalistiek in Amerika verbreid over Iowa, Wisconsin, Illinois, Michigan, New-York en New-Jersey. Van de verspreiding geeft overigens ons terreinkaartje eenigermate een idee.
De inhoud der kranten komt in hoofd trekken neer op lokaal- en binnen- en buiten- | |
| |
landsch nieuws, berichten uit Nederland, en natuurlijk 'n zelfstandig geschreven artikel, al of niet religieus van karakter, naarmate de stempel is van het blad.
't Nieuws uit Nederland is meest provinciaal, en wel voornamelijk van die streek waaruit ook de lezerskring grootendeels herkomstig is.
Een enkel blad niet te na gesproken, zijn de zelfstandige artikelen, welke de redacteurs hier schrijven maar middelmatigjes en de oorzaak daarvan is gemakkelijk te vinden in hun nog immer groot gebrek aan algemeen geschiedkundige en geographische kennis en letterkundige bekwaamheid.
henri uden masman.
Maar zooals gezegd, er is een kentering aan den gang, - meer en meer wordt de Hollandsche journalistiek in Amerika zich bewust van hare bestemming, een waarachtig opvoedende kracht te wezen. En dat dit ‘einklang’ vindt, blijkt uit het werkelijk succes dat de kranten hebben, die zich het meest in die richting bewegen.
't Schimpen en schelden tegen andersdenkenden is voorbij. Men stelt prijs, zelfs in kerkelijke bladen, op degelijkheid; er ontwaakt een zin voor wetenschap bij 't Hollandsch element hier.
Gaan we Staat voor Staat nu na.
Iowa dan herbergt 4 Hollansche kranten, waarvan Pella's Weekblad, in zijn 46ste jaargang, de oudste is. 't Komt uit in Pella, - Marion County - en telt om en bij de 1900 lezers.
Sterk democratisch, geredigeerd in den geest van wijlen Ds. Scholte, den pionier-stichter der nederzetting, vindt 't zijn lezers zoo goed als uitsluitend onder de zuiver Hollandsche bevolking daar. Al noem ik, in mijn systematische rangschikking, dit blad het allereerst, wat beteekenis aangaat blijve 't beter achteraan.
No. twee komt de Volksvriend, in z'n 33ste jaar. Dit is een streng orthodox weekblad met een oplaag van tusschen de 3500 en 4000, 't wordt gepubliceerd in Orange City. Met uitmuntende correspondenten en den meest wetenschappelijk ontwikkelden medewerker van eenig Hollandsch blad hier, in de persoon van Mr. Nollen, is 't èn een voortreffelijke krant èn... een goudmijntje.
In diezelfde stad wordt de vrije Hollander geredigeerd, 'n goed democratisch nieuwsblad, dat tweemaal 's weeks verschijnt en reeds in z'n 15en jaargang loopt. De lezerskring wordt op duizend geschat.
En ten slotte verschijnt in dien Staat het Sioux Center Nieuwsblad, 'n ferme wekelijksche krant die reeds 16 jaar verschijnt en waarvan de verspreiding op 'n 1200 exem-
| |
| |
| |
| |
plaren getaxeerd wordt. Maken deze vier voor Iowa niet al tusschen 7600 en 8100 lezers? Stop dan ook 't verkeerdelijk redeneeren over Hollandsche krant-‘jes’, daar ergens in Amerika, verban dat wanidee van petieterige, knusse blaadjes. Heusch, 't zijn flink volgroeide bladen, - de meesten tellen acht zijden druks - op degelijk wit papier en in 'n krachtige, royale letter, kranten die zich mogen vertoonen, en niets minder dan die der tweede klasse in 't moederland. Gaan we thans over naar Illinois, den doodenakker van zoovele Hollandsche bladen.
Chicago met haar 38000 Hollanders bezit twee kranten, gedrukt in ‘de Taal’.
Ik noem Onze Toekomst het eerst. Van 'n kerkelijk dingetje, in 't leven geroepen, elf jaar geleden nu, in de Hollandsche Kolonie Roseland, met nog geen 300 lezers, werd het door den veteraan-journalist Henri Masman opgewerkt tot 'n degelijk lokaal weekblad met 'n oplaag van 1400 exemplaren. Om haar lezerskring nog te vergrooten publiceert deze courant mede 't Belgische nieuws. Uit het blaadje, dat in zijn prille jaren met dezelfde piëteit als de Bijbel gelezen werd, is 'n krant gegroeid van besliste politieke macht.
Zoo betrekkelijk gemakkelijk als dat opwerken van 'n krant hier moge schijnen, is het in waarheid nog niet. Zeer, zéér veel hangt hierbij af van de persoonlijkheid des betrokken redacteurs, nog veel meer durf ik zeggen dan in 't moederland. Zal een krant succes hebben, dan zij haar redacteur natuurlijk in de eerste plaats bekwaam maar... tevens en niet minder ‘social’. Hart voor z'n volk moet hij hebben, méé kunnen leven met de lagere standen, hen helpen in juridische-, notarieele- en paedagogische moeilijkheden, de armsten onder hen steunen, werkeloozen aan arbeid helpen en - gevallen zijn me bekend - in tijde van besmettelijke ziekten 's nachts persoonlijk waken, begrafenissen leiden en zóó meer. Takt, intuïtief vermogen, zijn hem ten eene male onmisbaar.
Onze Toekomst is zeker één dier Hollandsche bladen in de States wier werken - L. Holstein is thans de verdienstelijke redacteur - de zedelijke ontwikkeling der lezers beoogt en dus ook den onderlingen
| |
| |
band tusschen hen vermag te snoeren. Dit laatste kwam aan den dag toe, voor 'n jaar of drie, vier, de nu bloeiende Chicago-afdeeling van het Algemeen Nederlandsch Verbond werd opgericht.
Grooter circulatie dan Onze Toekomst echter heeft in Illinois de Chicago Editie van de Grondwet. Minstens 1800 lezers vindt hier dit uitstekend geredigeerde blad dat Holland (Michigan) tot hoofdzetel heeft.
Ik kom op dit blad terug en ga eerst over tot de Staat Wisconsin.
Depere heeft haar Volksstem en dit Roomsch-Katholieke weekblad, 18 jaren oud, met 'n oplaag van plus minus 2500 exemplaren is 't eenige in de Staat. Èn wat keuze van nieuws, èn wat werkelijk wetenschappelijke waarde van haar artikelen betreft, komt deze krant wel 't dichtst bij het ideaal der Hollandsche journalistiek in Amerika, bekeken dan natuurlijk van een beslist Roomsch-Katholiek standpunt.
Stijl - 'n andere vooruitgang weer!
De deftige hoofdonderwijzers- of, zoo ge wilt, witte-dassenstijl van 'n twintig jaar terug is, en gelukkig maar, haast verdwenen.
't Frisch, natuurlijk stileeren, zelfs in kerkelijke kranten, is ervoor in de plaats gekomen en 't verdient opmerking hoe 't volk hier, ook al door stijgend taal-instinct, deze verandering apprecieert.
Is nog de Hollandsche journalistiek hier niet wat ze wezen moet en wat ze wezen kan, 'n feit is 't dat de laatste twintig jaar honderd procent verbetering aangebracht hebben. Er is warme sympathie en die zal blijven groeien. De tijden zijn voorbij dat Jan-en-alleman maar 'n krant kon gaan beginnen. Betere redacteurs komen van den ‘overkant’ en dan... ons Hollandsche volk stijgt almee in ontwikkeling. Men hecht eenige waarde aan wetenschappelijke kennis, men wil goede dingen goed besproken zien niet alleen, maar ook in behoorlijk Nederlandsch.
Innerlijke aesthetische ontwikkeling komt de uiterlijk aesthetische te volgen.
Een nog jong Hollandsch-Amerikaansch weekblad is 't, dat in Rochester, Staat New-York, verschijnt. 't Engelsch van The Holland American is ‘all right’, maar 't Hollandsch... ach, zwijgen we er liever over!
Paterson, in den Staat New Jersey, bezit twee Hollandsche weekbladen. Het oudste, De Telegraaf is in zijn 27en jaargang, en de ongeveer 2000 lezers moeten het liefst maar als een advertentieblad beschouwen; ten minste in eenige andere behoefte voorziet het absoluut niet.
Ziehier staaltjes van den inhoud van dit blad:
‘- Begrafenissen op alle kerkhoven waar de familie zulks verlangt. Prijzen billijk. Koetsen te huur voor bruiloften.’
of:
Dames.
‘- Moeielijk als het is om optehouden een verkoop zoo populair, wij moeten nu, na herhaalde kennisgeving sluiten onze Jaarlyksche Midden gety opruiming.’
of:
Heet Water Heaters.
‘- Gij zult het in September en in October noodig hebben. Gij zult tijd sparen, stappen en overpeinzing. Het zal een echte bystander zijn in uw huishouden.
Bestel een nu.’
Is het niet welletjes! Een uitzondering op den regel gelukkig!
Het Oosten, met z'n 1500 lezers, 'n middelmatig orthodox weekblad in z'n 4en jaargang komt dan no. twee.
Rest ons nog de Staat Michigan, hoofdbrandpunt van het Hollanderdom in Amerika, 't verwondert ons niet daar 12 Hollandsche bladen te vinden.
De oudste, en tegelijk een opperbeste krant in die Staat is De Grondwet, die haar 48e jaargang beleeft. Niet minder dan 8000 lezers telt dit flinke weekblad dat in Holland City wordt gepubliceerd.
En 't is niet onmerkwaardig hier en daar iets uit haar ontwikkelingsgeschiedenis te grijpen. Door een zekere Jan Roest in 1859 opgericht, als 'n krantje van 4 zijdjes druks, is 't trots herhaald struikelen, - 'n barbier en, later, 'n sigarenmaker behooren tot de talrijke ex-redacteuren -, tot één der degelijkste, en ook financieel sterkst rendeerende, kranten geworden, 16 bladen druks en van
| |
| |
'n, - ofschoon 't absoluut geen kerkgenootschappelijk blad is -, gewis machtigen invloed. De oorsprong dezer ontzaggelijke uitbreiding hebben we te zoeken in den jare '80, toen 'n tumult op kerkelijk gebied, 'n strijd tegen de vrijmetselaarij, hier in vollen gang was. De groote massa toch verzette zich er tegen dat de ‘maçons’ toegang tot de Kerk hadden en die strijd werd door De Grondwet, onder den republikein Isaäc Verwey als hoofdredacteur, mede aanvaard. Dat opende den weg tot enorme populariteit. Totdat nu twee jaren geleden Henri Uden Masman met bekwamer hand te redigeeren begon. Zijn streven zal 't er toe brengen: De Grondwet wordt een letterkundig weekblad, het nieuws ondergeschikt. 'n Weldoordacht breken met de bestaande sleur.
Holland en zijn taal zijn Masman zielslief en deze liefde vindt een krachtige uiting. Kom niet op zijn kantoor om er Engelsch te spreken. ‘- Hollandsch moet je hier praten, hoor, aan 'n echte Hollandsche krant.’ - Telkens wijst hij in zijn kolommen op Hollanders, die zich in het buitenland onderscheiden of er worden geëerd, en altijd weeraan vecht hij tegen die helaas nog te veel voorkomende ergerlijke dwaasheid van menschen hier, hun Hollandsche afkomst te verloochenen, 't ‘Dutch’ zijn zich tot een oneer te rekenen.
Zijn strijd voor ‘de Taal’ bezorgde hem voor kort weer een nieuwen lauwer. Werd tot dusverre aan het Gereformeerd Seminarie hier geen enkele les in de Nederlandsche taal gegeven, - aan onvermoeid werken van De Grondwet is het te danken, dat dit jaar Prof. Zwemer in de practische godgeleerdheid verreweg het grootste gedeelte van zijn onderwijs in het Nederlandsch zal geven.
'n Groote bondgenoot vindt deze krant bij haar nobel vechten voor taalbehoud en taalkweeking, in de vele Christelijke scholen waar 't Hollandsch wordt onderwezen en in het Christelijk-Gereformeerd Seminarie te Grand Rapids waar alle practisch onderwijs in de Nederlandsche taal wordt gedoceerd.
Goed spreker als hij is, heeft Masman, de volbloed republikein, ook 't laatste woord in de politiek nog niet gezegd; niet Michigan alleen, ook Wisconsin en Illinois waren vaak zijn terrein voor politieke redevoeringen.
En ook als universeele vraagbaak staat zijn weekblad ten dienste, ofschoon natuurlijk 't gebruik als zoodanig niet zoo sterk is als het in een groote stad gelijk Chicago wezen zou.
Ik wil er nog even bijvoegen, dat De Grondwet over geheel Amerika, ja tot in Canada toe, haar belangstellende lezers kent, dat er zelfs iedere week een vijfentwintigtal exemplaren naar 't moederland gaan.
In nog-zware taal geschreven, verschijnt in Holland City een andere krant, van orthodoxe richting. Met 'n 2000 lezers, is de Hope in haar 40sten jaargang. 'n Streng kerkelijk weekblad, 't officieel orgaan van Hope College, de inrichting van onderwijs hier door den kranigen pionier Dr. A.C. van Raalte gesticht. De inhoud is me wel wat erg zwaar op de hand, - orthodoxie in vette laarzen -, 't ‘In Deo speramus’, de College-leus, met merkwaardige consequentie doorgevoerd - Nog rechtzinniger is De Wachter, 'n Christelijk Gereformeerd weekblad, óók hier in Holland gepubliceerd, en óók in zijn 40ste jaargang; het overschrijdt 'n oplaag van 5000. Sinds verleden jaar in grootte verdubbeld, van 4 op 8 bladzijden gebracht, werpt deze Hollandsche krant jaarlijks een zuiver, zoet winstje van 2500 à 3000 dollars af, hetgeen in de beurs der kerk vloeit, welker synode dan ook de redactie benoemt.
Met het noemen van De Gereformeerde Amerikaan 'n maandblad van 1400 lezers, is Holland City afgedaan.
Kalamazoo, eveneens in den Staat Michigan, bezit De Hollandsche Amerikaan, een krant in haar 19den jaargang, en destijds gesticht in navolging van, nu wijlen, de Nederlander uit Chicago. - 'n Goed blad; toch heeft het lang gesukkeld maar nu is het in energieke handen, telt 'n oplaag van 1460 en verschijnt 3 keer 's weeks, terwijl door 'n vloed van advertenties ook 't geldelijk vooruitzicht opklaart.
Een curieus exemplaar bezit Muskegon (Mich) in de Volksvriend. Dit jonge weekkrantje laat maar liefst aan zijn lezers raden waar 't eigenlijk verschijnt. Lang snuffelen deed me een advertentie ontdekken, door welke ik den oorsprong vond. Laat ik
| |
| |
me reppen 't hier te boeken, want de dagen van het blaadje zijn geteld. Als de circulatie 'n 400 bedraagt overtreft 't per se zich zelve.
Besluit ik dan met Grand Rapids.
Twee maal 's weeks komt daar De Standaard uit. In 't begin van z'n 33 jarigen leeftijd democratisch, is dit thans de eenige republikeinsche krant onder de 30,000 Hollanders die te Grand Rapids wonen. Een degelijk blad met 'n verspreiding van over de 2000.
In goed Hollandsch en met 'n voortreffelijken stijl werkt er De Gids. Het doel van deze courant is de Calvinistische beginselen in de Amerikaansche politiek te introduceeren. In hoeverre ze daarmee slagen zal laat ik in 't midden. 't Finantieel succes is niet groot ofschoon 't 'n best weekblad is, met 'n 1500 lezers.
Voor me liggen dan nog De Schoolbel, 'n blad ten voordeele der Christelijke scholen, - Het Huisgezin, 'n geïllustreerd maandblad met 'n oplaag van ± 8000, - De Getuige, Calvinistisch maandblad met ongeveer 1000 lezers, en tot slot Het Ideaal, 'n tamelijk behoorlijk geïllustreerd Christelijk Maandschrift, dat zeker in een bestaande behoefte voorziet en een circulatie van pl.m. 1500 heeft.
Nu hebt ge, mag 'k hopen, eenigermate 'n idee van de Hollandsche journalistiek hier in Noord-Amerika. Een-en-twintig bladen met 'n 48,000 lezers. Hadt ge 't vermoed?
En nóg zou er hier en daar ruimte zijn voor 'n degelijke krant. Maar men wete, de tijden zijn voorbij dat een schipper zich aan de redactietafel zet en juist zooveel probeert te pennen om 't vervolgens, aan de advertenties gelijmd, als krant te doen fungeeren. Bekwame journalisten alleen kunnen thans het werk aan, en dan nog... moeten ze hier eerst heel wat school doorloopen!
Holland, Ottawa County, Michigan (U.S.A.), September 1907.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
