Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 13

Nieuwe boeken.

Meesterwerken der Schilderkunst tot het jaar 1800. - Allerlei plaatwerken worden ons in dezen tijd van het jaar gezonden of getoond. Er zijn er dure en goedkoope, maar niet alle dure zijn mooi en niet alle goedkoope plaatwerken zijn toonbaar. Er wordt vreeselijk geknoeid op het gebied der reproductie en het publiek - 't Nederlandsche niet alleen - koopt maar, goed en slecht,

[p. 422]

rembrandt. - mansstudie in het costuum van een slavisch edelman.

[p. 423]

nog niet zeker in zijn smaak, of wèl het weet nog niet wat men vermag te leveren met behulp der nieuwste procédés der reproductie, indien menschen van kennis en smaak over de uitvoering waken.

Het allerbeste en tevens het aller goedkoopste, dat ik nog heb gezien op dit gebied, is de prachtuitgave, waarvan ik den titel boven afschreef. Ik heb maar het, in den prospectus aangehaald oordeel van den algemeen als autoriteit beschouwden Dr. Wilhelm Bode aan te halen. Hij is, naar men weet, directeur van het Koninklijk Schilderijenkabinet te Berlijn en heeft de methode van reproductie en ook photogravures voor deze prachtuitgave gekeurd. Dr. Bode schreef:

‘De nieuwe wijze van reproduceeren vereenigt alle voordeelen van een werkelijk waardige wedergave van de oude meesterwerken en verleent aan deze photogravures de diepte van toon en het fluweelachtige voorkomen, die de zwartekunst-prenten der Engelsche graveurs uit de 18^de eeuw onderscheiden.

Aangezien deze heden ten dage zoo zeer gezocht zijn en zeer duur betaald worden, zullen ongetwijfeld deze “Meesterwerken der Schilderkunst” de gunst van het publiek winnen en den kunstsmaak op een verhoogd peil brengen. Deze reeks heeft behalve de bewonderenswaardige kwaliteiten der reproducties, ook het groote voordeel een verzameling van werkelijke meesterstukken te zijn, met oordeel en kritische kennis uitgezocht, niet alleen uit groote openbare verzamelingen, maar tevens in belangrijke mate uit particuliere verzamelingen, die tot dusver niet of slechts zelden toegankelijk waren’.

De Meesterwerken der Schilderkunst verschijnen gedrukt op voortreffelijk koperdrukpapier in het formaat van 51 × 38½ cM. in 24 afleveringen, waarvan elk drie reproducties bevatten zal. Er komen dus 72 prachtige photogravures. Bij elk daarvan wordt gevoegd een beschrijvende tekst voorbeeldig smaakvol gedrukt op mooi papier met eene aanteekening over den meester naar wiens werk de photogravure werd genomen en het noodige over het oorspronkelijke schilderij. Deze tekst is geschreven door Sir Martin Conway en voor Nederland bewerkt door Dr. C. Hofstede de Groot.

Het geldt hier eene internationale onderneming, anders zou het onmogelijk zijn voor den geringen prijs van f 2 per aflevering zoo iets volkomens te geven. De Uitgeversmaatschappij Elsevier te Amsterdam en de firma's Hachette & Cie te Parijs, Wm. Heinemann te Londen, Rich. Bong te Berlijn, P.A. Norstedt & Sons te Stockholm hebben deze uitgave gezamenlijk ondernomen. Een voorloopige lijst der photogravuren is opgegemaakt. We vinden daarin vermeld grootendeels minder algemeen door reproductie bekend geworden of zelfs door maar weinigen te bewonderen werken uit openbare en particuliere kabinetten, van Correggio, Carpaccio, Durer, Van Dijk, Gainsborough, Giorgione, Ghirlandajo, Goya, Hals, Hobbema, Holbein, Maas, Mabeuse, Metsu, Murillo, Raffaël, Rembrandt, Reynolds, Romney, Rubens, Ruysdael, Titian, Velasquez, Van der Velde, Vermeer, M^me Vigée Lebrun, De Vos en Watteau.

Twee afleveringen zijn verschenen, genoeg om ons in staat te stellen een eigen oordeel te vormen over deze heerlijke uitgave.

In smaakvol omslag van donkerbruin-rooden grond bedrukt met zwart en goud vinden wij in afl. I: het portret van Jan Steen door den schilder zelf. 't Werd op de tentoonstelling van oude portretten in den Haagschen Kunstkring geëxposeerd en daar hoogelijk bewonderd. 't Is het eigendom van den Earl of Northbrook te Londen. Volstrekt onverbeterlijk is op de reproductie licht en schaduw in verschillende tinten weergeven. Het materiaal der dingen komt zelfs geheel tot zijn recht: het tin van de kan, het hout van 't instrument, het vleezige der handen, de mantel, het linnen kraagje, 't volle gezicht en het lange sluike haar, ook het muurvlak en de zware draperie op den achtergrond; niet minder 't papier van het schetsboek, de grond en 't stoelmatje... Ik heb nooit een meer volkomen photogravure gezien, niet alleen; maar zelfs nooit beter reproductie. Juist omdat het origineel nog zoo kort geleden hier was, kan men daarover zoo juist oordeelen. De eerste afl. bevat dan nog Mrs. Carnac door

[p. 424]

Jos. Reynolds en Willem II door Antoni van Dijck.

van dijck. - lord's derby van russell.

Toevallig bevat de tweede aflevering desgelijks de reproductie van een werk dat ik zeer onlangs met aandacht heb beschouwd; dit niet voor het eerst nml. Botticelli's Maria met het Christuskind en Johannes den Dooper uit het Louvre te Parijs.

De wedergave is alweer zóó treffend volkomen als maar in een reproductie valt te bereiken. De teedere schaduwing valt over het gelaat der H. Maagd, het doorzichtige van den sluier, de volmaakte lijn van neus, mond en kin tegen het kapje der Maagd, dat rust mèt den hoofddoek op 't voorhoofd van 't Kindeke, de zware stof van den mantel en de mouwen van het onderkleed, in diepe schaduw tegen ornament van den zetel, de kleurschakeering van vrouwehand en voetjes van het kind, het toonverschil in de elkaar opvolgende figuren: Maria, Kindeke, H. Johannes; het staan van den rozenstruik en 't hooger gebladerte tegen de lucht... ik moet mij tot de meest opvallende bijzonderheden bepalen - hoe allerheerlijkst verrassend vinden wij 't weergegeven in dit zwart en wit.

Waarlijk, voor den kunstliefhebber, voor elkeen, die kunstkennis heeft te onderwijzen wordt dit werk een schat, die niet in geld te waardeeren is. De kostbaarste photo's geven niets beters, de meeste photo's geven zelfs veel en véél minder. Afl. II bevat voorts Johannes Hackaert Abeelenlaan en Frans Hals de Luitspeler.

Afzonderlijke afleveringen zijn, voor enkele stuivers meer dan bij inteekening, afzonderlijk te verkrijgen. Daar de platen volkomen geschikt zijn om te worden omlijst zal van deze gelegenheid wel druk gebruik worden gemaakt door hen, die 't geheele werk niet kunnen bestellen.

Ik heb nog geen enkele in den besten zin van het woord populaire uitgave met zulk een groot genoegen aangekondigd als deze. Het verschijnen der Meesterwerken is een gebeurtenis. Wij mogen hier een paar reproducties verkleind reproduceeren. Zij geven niet een juist denkbeeld van de pracht der groote photogravures. Hoe zouden ze ook? maar ge kunt er toch zoo ongeveer op zien wat wordt gegeven. Terloops zij opgemerkt dat in Duitschland een lang niet gelukkig uitgevoerd Prospektus het licht heeft gezien (Rich. Bong). Mochten er onder onze lezers zijn, die door den boekhandel dezen prospectus in handen kregen en niet de Nederlandsche op werkelijke grootte, dan zouden zij een veel te gering denkbeeld krijgen van het prachtwerk. Daarom even deze waarschuwing.

F.L.