Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 10

[p. 169]

Ouderdom.
Door Ina Bakker.

Donker begon de schemer door het kamertje te pikkelen, uitwisschend de omtrekken van de meubels, langzaam vallend als een sombere sluier tusschen de twee ouden, ieder aan een kant der tafel, in onverschillige starheid naar buiten kijkend, waar niets was dan de stille straatweg en de kale boomen.

‘De eene dag àl als de andere,’ zuchtte de man in moedelooze verveling.

‘Dat er nu eens niets is, hè?’ zij.

Hij schudde zijn hoofd en viel weer terug in zijn vorig aftobbend denken.

Het ging niet meer; oùd - oùd waren ze. Werken,... vroeger hadden ze bij hem moeten komen, hij stond er drie van zijn slag, maar nou... ja nou...; hij wist wel wat ze ervan zeiden in de stad, de menschen van Liefdadigheid; hij had het nu al zoo dikwijls gehoord, altijd hetzelfde, waar ze naar toe praatten; hij wist vooruit al als ze begonnen, waar het heen ging, altijd dàt....

Hij keek snel terzij naar zijn vrouw, alsof hij 't onwillekeurig gezègd had, maar haar ziende nog altijd in haar stil suffen, ging hij weer door.

Ja, altijd weer, hij kende 't nu al van buiten; het beginnen, dan al die lange woorden, die hij niet begreep, maar wel dat ééne, waar 't altijd naar toe moest... Besjeshuis... dat hoorde hij telkens, hier, daar, overal, tusschen die andere woorden; heel mooi stelden ze 't voor... op hun leeftijd... het beste...

Een plotseling bewegen van de tafel deed hem opzien; zijn vrouw, het bovenlijf voorover, tuurde scherp over den weg.

‘Dominee,’ zei ze in even flauw zich verbazen naar hem opziend.

Hij stond op om open te doen. Wachtend aan de deur zag hij Dominee oversteken, voelde hij als altijd zijn komst als iets naar-vreemds in hun sleur-leven.

Dominee's stap klonk hard nu op 't stoepje, zijn zwarte gedaante vulde een oogenblik de deuropening.

‘Goedenavond Schoters! Dag vrouw Schoters, hoe gaat het?’

In bevend, haastig opstaan, mummelde ze haar ‘goeiendag’ tegen Dominee; die midden in de kamer stond, met een vriendelijk dankje de stoel aannemend, welken Schoters aanschoof; toen, zich neerzettend, zocht hij een begin.

Schoters, die nu geen stoel had, stond vóór hem, schuifelend met zijn slechte schoenen, waar de teenen doorstaken.

De vrouw veegde gauw met den kant van haar hand een paar krummeltjes voor Dominee weg; toen, de armen op tafel geleund, de rug moe-gebogen, bleef ze afwachten, wat Dominee zou zeggen.

[p. 170]

Dominee, zijn boersch-rood gezicht in schaduw, onheilspellende breede zwarte plakkaat, de vingertoppen tegen elkaar, leunde achterover in zijn stoel. En hij begon te praten, weer al die lange zinnen van altijd, de oude woorden - armoede - winter - oud - besjeshuis. Eindelijk ophoudend: ‘En zoo hebben we gedacht, dat dit het beste zou zijn.’

Schoters knikte suf met zijn hoofd; moe leunend van zijn eenen voet op zijn anderen; ‘dat dit het beste zou zijn... dit... het beste was... dit... het... beste’... soesde maar àl voort in zijn hoofd; onderwijl keek hij naar zijn vrouw, die, haar oud, zacht gezicht naar Dominee gekeerd, luisterde in stil afwachten, niet begrijpend....

‘Ja maar’.... Dominee, met een ongemakkelijke beweging zijn kin naar voren schuivend, deed zijn vingertoppen van, en weer tegen elkaar; ‘nu is er een bezwaar.’

Hij zag rond, waar in 't schemer de omtrekken meer en meer vervloeiden.

En weer met datzelfde ongemakkelijk naar voren schuiven van zijn kin, zich vaster zettend tegen den rug van zijn stoel, ging hij door.

‘Een bezwaar, namelijk, dat jullie niet zijn van één geloof, jij bent gereformeerd en je vrouw is,... nu ja... Luthersch; het nadeel van zulke verbintenissen is... je kunt natuurlijk niet allebei in één stichting.’

Vrouw Schoters, de steek haar geheel voorbijgegaan, keek nog steeds Dominee aan, in niet-begrijpen.

Toen Schoters: ‘Wàt zègt u, Dominee, niet in één stichting?’

Dominee, nu over de grootste moeielijkheid heen, van het gezegd te hebben, vond terug zijn eigen vele woorden, waarom men altijd van hem zei, dat hij de menschen zoo goed bepraten kon.

‘Neen zeker niet; jullie zijn niet van één geloof; iedere gemeente zorgt voor haar eigen armen. Door onze vele bemoeiingen hebben wij nu gedaan gekregen dat er op 't oogenblik plaats is voor jou in 't gereformeerd, en voor je vrouw in 't Luthersch gesticht.’

Schoters zei niets, er was iets vreemd kouds in hem, dat hem scheen te beletten te voelen....

Maar eensklaps in de stilte, als een kreet haar oude gebarsten stem:

‘Och maar ze zullen ons toch wel bij mekaar laten!’

Dominee met een indreunend praten als altijd bij moeielijk begrijpenden:

‘Neen, bepaald niet, ze moest verstandig zijn; dàn hadden ze maar wijzer moeten zijn en niet moeten trouwen, ze wist best, dat ze 't ware geloof niet bezat, hij had haar dikwijls genoeg gewaarschuwd, nu moest ze de gevolgen er maar van dragen.’

Haar gingen al die woorden voorbij; ze gonsden volkomen onbegrijpelijk in haar oud hoofd; alleen maar haar weinige gedachten bepalend op dat ééne denkbeeld, dat ze vasthield met de kinderlijke hardnekkigheid van heel oude menschen, herhaalde telkens haar eentonige stem:

‘Ze zullen ons toch wel bij mekaar laten.’

‘Neen vrouw Schoters, daar moet je niet op rekenen;’ Dominee werd on-

[p. 171]

geduldig; altijd waren die menschen zoo onhandelbaar als je hun heil op 't oog hadt.

‘Onderwerp je aan hetgeen over je besloten is.’

Al dien tijd zei Schoters niets.

‘Maar... van mekaar....’

‘Ja, dat is niet anders.’

Wijdopen haar moeë oogen in plotseling schrik-begrijpen:

‘En... alles... hier?’... haar blik beurtelings met tranen hangend aan elk meubel, aan de gebarsten kachel, die haast in elkaar viel, aan de hangklok, haar trots, die nooit meer liep, maar waarvan ze nog altijd de looden glimmend poetste; de verkleurde prenten in de zwartgeworden lijsten, de latafel met de twee steenen hondjes, zoo mooi echt, een witte eend met oranje pooten....

‘Ja, je zult alles moeten wegdoen; verkoopen als het iets opbrengt. Je mag daar niets meenemen.’

‘Weg?? alles?... mijn meubeltjes... ook weg...’ en opeens gansch-beseffend de volheid van haar jammer, viel ze schreiend met haar hoofd voorover op tafel, in zacht-kreunend hopeloos weenen.

Schoters op 't zien van die smart sprong naar haar toe als een getergd dier; hij had een stuizend opstijgen naar zijn ooren, alsof er iets uitzette in zijn hoofd. En met zijn hand op haar schouder, barstte hij uit:

‘Dominee, dat is een onmenschelijkheid!!’

‘Dominee, ziende de paarsige plekken op zijn gezicht, het trillen in de spieren van zijn hals, rees op als in instinct tot zelfverdediging, zoekend het overwicht in zijn orthodoxe strengheid:

‘Schoters, denk eraan, je verzetten tegen God's wil is groote zonde.’

Maar Schoters in blind niets-ontzien, morde tegen: als 't God's wil is, dat hij twee afgeleefde schepsels als wij van mekaar haalt....

Dominee, opheffend zijn groote hand:

‘Schoters, zwijg! Maak niet, dat ik mij van je afwend. Er is veel armoede; jullie kunnen nu geplaatst. Je moet wel bedenken, je hebt daar warme ligging, goed eten, verzorging tot je dood, en hier...? Jullie kunnen elkaar immers dikwijls zien... Nu, je moet er maar eens goed over denken, morgen kom ik 't antwoord halen. Goeienavond.’

Dominee heel rechtop stapte de deur uit.

Ze luisterden naar het toehalen van de deur, waar ze geen van tweeën aan dachten om te doen, naar het wegklinken van zijn zwaren stap op het stoepje, op den stillen straatweg...

De vrouw lag stil in haar vorige houding.

Schoters, nog met die plotselinge ongewone woede in zijn zachtmoedige natuur liep heen en weer in de kamer met zijn stunteligen, stooterigen gang, nog erger nu door zijn drift.

‘Béésten!! Béésten zijn 't!!’

En opeens liep hij de deur uit, den weg op... Hij liep van de stad af,

[p. 172]

maar al voort, in de schemerstilte, waar niets was, dan het schuifelen der droge bladen onder zijn stap. Hij wou nu denken, uitdenken het geval, maar hij kòn niet; alle denken werd verdrukt door die zwaarte van leed in zijn hoofd. Vóór hem op den weg hupte een kraai, met plotselingen melancholieken roep opvliegend naar de boomen.

‘Dat het nou zoo moest zijn, al die ellende! Och god, waarvoor leefden ze nog; waarom gingen ze maar niet dood!’

Hij stond stil in een wrevelig zich verbazen over wat was, en keek rond. Een geel blad warrelde langs zijn gezicht naar beneden, de droge, harde rand schrapte zijn wang. De meeste kleine boompjes en struiken waren al kaal en staken eenzaam en koud hun takjes uit in de grijze lucht; ver over 't land hing de mist.

Hij rilde. 't Werd weer winter; nog een paar weken en het zou zijn. Dan... weer die ellende van verleden jaar, nu erger, want nu zouden de menschen hen niet meer helpen, als ze dit hadden geweigerd. Wat dan? Die kou... honger was nog minder... maar, die kou! Doodvriezen misschien... dàn waren ze er uit, dood was toch 't éénige voor hen; maar... doodvriezen... dood was niets, maar éér je dood bent... En Dominee had gezegd, warme ligging, goed eten... altijd... dáár... En in een plotseling uitdooven van het laatste restje weerstandsvermogen in zijn afgetobd brein, dacht hij nu geheel met de onverschilligheid van een afgeleefde:

‘Waarom ook niet; Wat is er voor ons...’

Hij voelde de kou verstijvend door zijn kleeren, en keerde om, naar huis, suf voortsloffend aan den kant van den weg. Dicht bij huis zag hij zijn vrouw aankomen, strompelend met haar onzekere stappen. Hij haastte zich niet, toen hij haar tegemoet ging, hij was niet eens bang of benieuwd, wat ze zeggen zou. Maar dicht bij haar, als nieuw-ziende haar, in haar smart-ouderdom, met haar oud, zacht gezicht naar hem op, was 't of er iets in hem brak.

Ze stond nu naast hem.

‘Ik was je gaan zoeken...’

‘Ja.’ Hij sloot zijn vingers om haar sterk bevende rechterhand, opgeheven, als om een steun te grijpen.

En in droeve overgave van wil, haar vraag:

‘Wat moet er nou gebeuren?’

‘D'r is voor ons niet anders, vrouw’...

‘Nee’ - In hopelooze berusting liep ze stil naast hem voort, soms voelde hij even den krachteloozen druk van haar vingers...

Hun voeten, diep in de dorre bladen, liepen ze naar huis, hand in hand, zonder éénigen haast, éénig verlangen... Twee ouden, voor wie het groote Leven had afgedaan.