Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 8

[p. 306]

Een gouden pen.
Door Hélène Lapidoth-Swarth.

Jacqueline had niet-tehuis gegeven. Tot vier uur was zij vrij; dan kwam haar kleine Jeanne uit school. Vlug, met een blik op de koperen pendule, spreidde zij het kleurig tafelkleed over de tafel, waarvan zij zooeven haastig de koffieboel had opgeruimd. Toen, zich vermanend: - Niet mijn tijd vermorsen! zette ze alles netjes klaar: de inktkoker, een damesprulletje van grof kristal en licht verguld, dat juist genoeg inkt kon bevatten om een paar brieven mee te schrijven, een portefeuille van rood russisch leêr, voorzien van lichtblauw vloei, een cahier wit papier en een gouden pen.

Het sloeg halftwee; zij moest dus nu maar dadelijk beginnen. Een zonnestraaltje speelde op het verslijtend kleed en erinnerde er haar aan dat het zeldzaam zacht helder lenteweer was en dat het heerlijk zou zijn buiten, met mooie droomen of een boeiend boek. Moedig onderdrukte zij haar verlangen, ging zitten, doopte de pen in het inktpotje, dat vroolijkbonte vonkjes schoot en schreef met groote, als gecalligrafeerde letters, den titel van haar novelle, precies in 't midden van een blad, langzaam, met vaste hand hoewel met bevende zenuwen, alsof zij een plechtige handeling volbracht.

Even bleef zij turen naar het veelzeggend banaal misbruikt woord Geluk, toen dwaalde vanzelf haar blik af naar het hemelsblauw van het vloeiboek en naar het zevenkleurig geflonker van het kristal. En, als een verstandige moeder, die een zeurend kindje niet geven kan juist dat waar het om dwingt, maar het tevreden weet te stellen met wat anders, trachtte zij haar behoefte aan frissche lucht te voldoen door het openzetten van de glazen deur, die toegang gaf tot het enge tuintje. Zacht wiegelden, in den lauwen wind, de maagdelijk teedere loovertjes van het bloesembelovend heesterhout en 't was haar, in haar lentestemming, of de jonge buigzame twijgjes haar toewuifden als bevriende schepselen. En toen zij opblikte in het zuiver hemelblauw, voelde ze, als in de Meien van haar meisjestijd, haar oogen vochtig van opwellende onverklaarbare tranen.

O nu buiten, in het spruitend gras, tusschen de geele en witte weelde van wilde bloemen, op een heel stil plekje, waar zij geen stoornis had te vreezen, liggen rusten van den eentonigen afmattenden sleur van het huishouden! Maar zij mocht niet; zij had zich nu zoo stellig voorgenomen om vandaag te beginnen. Van uitstel komt afstel en zij had al zoo dikwijls, nu om een verjaarsvisite, die haar middag in beslag nam, dan om dringende boodschappen, moeten uitstellen. Als zij nu maar eenmaal een goed begin had! anders zou zij van nacht weer geen oog dichtdoen.

[p. 307]

Met een zucht ging zij weer zitten, den slanken gouden pennehouder in de blanke rechter, de linkerhand in het dofblond haar met vroege zilverdraden doorstreept. Zij voelde zich beurtelings benepen door de pijnlijke idée fixe van vooral geen tijd te verliezen en het verlangen naar frissche lucht, nog geprikkeld inplaats van bedaard door de lokkende geuren van het heestergroen langs de vermolmde schutting, die haar tuintje afsloot van drie andere vierkantjes, even arm aan ruimte en aan zon.

Neen, nu flink doorzetten, al was het nog zoo moeilijk. Tot belooning, na de volbrachte taak, zou ze een uurtje voor 't eten gaan wandelen met Jeanne, ten minste als Jeanne niet veel te moe uit school kwam om te wandelen en och! Jeanne kwam immers altijd zóó moe tehuis, bezweet van zwakte en, van inspanning, de oogen blauw-omkringd in het fijn bleek gezichtje. En al was Jeanne opgefleurd door de lentelucht en al vond zij 't gezellig met Maatje te gaan bloemenplukken, dan kon 't immers toch niet: tusschen vieren en vijven kwam de moeder van Ferdinand Nannie tehuis brengen. Hoe kon zij zoo dom zijn, dat te vergeten? Zij sprong op, greep een stofdoek uit het sleutelmandje: er mocht eens hier of daar een stofje liggen. Goed dat zij rondkeek! op het buffet lag een stapel verstelwerk en op een hoek van den schoorsteen een hoopje speelgoed. Haastig pakte ze al wat haar schoonmoeder rommel zou noemen, bij elkaar en bracht het naar Jeanne's kamertje. De critische blik, waarmee zij de vrouw, die zij haar lippen dwingen moest tot moeder noemen, alles opnam om, met een beschermend air en een zuurzoeten glimlach, sarrende aanmerkingen en lesjes uit de hoogte uit te deelen, maakte Jacqueline altijd zenuwachtig.

Toen ze in de huiskamer terugkwam, sloeg het twee uur. De harde slagen bleven natrillen in haar hersens en zij werd wrevelig op zich zelve over haar traagheid.

Nauwelijks zat zij weer vijf minuten, zich dwingend tot gemoedsrust om er heelemaal in te komen, toen er hard gescheld werd en de meid, in de open kamerdeur staande, meedeelde, dat de post mevrouw een aangenamen zomer wenschte.

En zoo werd zij telkens gestoord, nu door het zeurig neurieën van de meid, dan door het harde banale-deuntjesgemaal van een straatorgel. Nu bracht de meid een winkelcirculaire binnen, dan kwam ze een portefeuille halen; Jacqueline had niet eens tijd gevonden om het tijdschrift uit te lezen. Beurtelings liet Geertje de deur openstaan en sloeg haar dicht met een onnoodigen bons.

Eindelijk bedacht de meid, belust op gebabbel, dat zij nog een paar boodschappen moest doen. En terwijl Jacqueline wachtte, de oogen strak op de pendulewijzers, werd er gescheld en moest zij zelve opendoen, nog blij dat het geen visite was. De meid bleef onbehoorlijk lang uit en Jacqueline moest haar een verdiende vermaning toedienen.

En ondertusschen was het drie uur geworden. Jacqueline pakte haar bonzend hoofd met beide handen vast. Haar stemming was totaal bedorven en 't was niet meer de moeite waard er zich weer toe op te werken. Zij borg haar

[p. 308]

schrijfgerei das maar op en ging zich kleeden, nu zonder lust, voor de zoo kort te voren vurig verlangde wandeling.

Och! zoo zou het nooit gaan! De huiskamer-slavin zou het nooit kunnen schrijven, het mooi-pathetische verhaal, dat ze in haar binnenste voelde leven en om verlossing roepen als een kind van haar liefde, als een têer schepsel van haar ziel. Zij wist dat het goed werk zou worden, in stillen eenvoud rein-volmaakt, als zij maar tijd en stemming en rust had. Maar juist dat wat zij noodig had werd haar onthouden. En klagen mocht zij niet; zij moest maar zien hoe zij het gedaan kreeg, als zij het wagen wou te schrijven. Geen mensch kon haar helpen, zij stond alleen.

Zij liep vlug voort tot de Boschjes, maar in de sierlijk aangelegde laantjes, rondend hun zachte kronkelingen tusschen het gratievolle groen, vol zwellende knopjes van wilde seringen, meidoorn en vogelkers, werd haar tred trager en al gauw ging ze op een eenzame bank zitten en trok figuren in het zand met de punt van haar parasol. Onwillekeurig werden de strepen letters en eer zij 't wist had zij den titel van haar novelle geschreven. Daar stond het woord, met groote letters, op het blanke duinzand: Geluk.

Zij lachte er even om, met een kort lachje van bitterheid. Ook háár geluk was een op zand geschreven woord. In kleine verdrietelijkheden en in zware zorgen was haar groote illusie voor altijd ondergegaan Ferdi, Jeanne, Nannie... droomerig langzaam, op het plekje waar haar voetzool het woord Geluk had uitgewischt, schreef zij de namen der drie wezens voor wie zij leefde. Zoo was het: in de plaats van het geluk was haar driedubbele plicht gekomen: haar ziekelijke man en haar doodzwakke kinderen. O moedig, na het eerste krimpen van wanhoopspijn, had zij de opgelegde taak aanvaard, het offer van haar jong leven gebracht dag aan dag, uur aan uur, haar man omringd met trouwe zorgen, haar kinderen gekoesterd en gekweekt, vaak worstelend met den dreigenden dood tot hij zijn prooi weer losliet. De druk van fatsoenlijke armoede verzwaarde nog een leven dat uiteraard al moeilijk genoeg was. Jacqueline, in haar ouderlijk huis aan een eenvoudig maar zorgenvrij leven gewend, had de strikt berekenende zuinigheid moeten aanleeren, die een noodzakelijk vereischte is in een huishouden met weinig geld, maar die de vrouw des huizes, op den duur, benepen en kleingeestig maakt. Bij zijn karig ambtenaars-tractementje had Ferdinand nog een heel klein kapitaaltje, maar de dokters- en apothekersrekeningen, de dure versterkende middelen, de lichte smakelijke ziekekostjes, een week of drie buiten 's zomers met hun vieren, al die extra uitgaven verslonden veel geld. Zoo was langzamerhand de idee tot plan gerijpt in haar waakzaam moederbrein: met eigen arbeid wat verdienen voor de kleintjes, voor haar drie kinderen, want was de zwakke Ferdi ook niet haar arm ziek hulpbehoevend kind?

Als meisje had zij wel eens wat geschreven, korte sprookjes in lyrisch proza, die zij zorgvuldig verborgen hield voor haar oudere zuster, en die ze alleen, in buien van vertrouwelijkheid, aan haar vader voorlas. Fens had hij haar een gouden pen meegebracht en, met een kus op het voorhoofd, terwijl zijn

[p. 309]

oude gerimpelde hand haar zware harenpracht streelde, gezeid dat zij die mooie poëtische dingen moest schrijven met een gouden pen. En met diezelfde gouden pen wou zij nu goud en zilver gaan verdienen voor Nannie, Jeanne en Ferdinand.

Nog nooit was zij er toe gekomen en haar huwelijk was al acht jaar oud.

't Was ook een heele onderneming. Zij had zoo zelden tijd en als ze een uurtje vrij was om te peinzen, vlogen haar gedachten naar het verleden, tot zij ruw terug werden getrokken door de werkelijkheid van het heden en de afmattende verantwoording die op haar zachte vrouweschouders drukte als een juk, schrijnde haar hoop en deed buigen haar moed.

Het eerste huwelijksjaar was er geen kwestie van schrijven geweest. Nog verbijsterd door den nieuwen toestand van vrouw-zijn, voelde zij zich moeder en in angstige spanning bracht zij den eindeloozen tijd van onuitgesproken lijden door, in doodsangst over het kiemend leven in haar schoot. De kwaal die Ferdinand ondermijnde en waarvan hij haar het bestaan had verzwegen toen hij haar had gevraagd om zijn vrouw te worden, wie weet of het kind die niet mee ter wereld zou brengen? Voor andere jonggehuwden, in wisseling van hoop en vrees, de zalige vergoeding in het droomen van een frisch kinderkopje als een rood roosje op het witte wiegekussen, met heldere oogen en stevig poezele armpjes; - voor Jacqueline, altijd zich opdringend als de obsessie van een zenuwzieke, het folterend visioen van een blauwbleek kindergezichtje met wijdopen angstoogen en uitgeteerd lijfje, zieltogend in stuipen van uiterste pijn.

Dagen van loomheid volgden op nachten van slapeloosheid of van zware cauchemars. Morgens waarop zij zich moest dwingen om te ontbijten en om haar huiselijke plichten waar te nemen, haar pijnlijk moe lichaam slepend van kamer tot kamer, van zolder tot keuken, telkens weer even stilstaand om zich te bezinnen wat ze eigenlijk te doen had. Middagen waarop zij uitgeput op de canapee neerzonk, om even uit te rusten of een uurtje te lezen eer zij zich kleeden ging voor de voorgeschreven gezondheidswandeling en waarop zij in slaap viel en bleef slapen tot de tehuiskomst van haar man. Avonden, waarop zij lusteloos zat te lezen of rillend, met rugpijn, te naaien voor het kind, dat de kleertjes misschien nooit zou noodig hebben, zich eenzaam voelend, hoewel Ferdinand tegenover haar zat, geprikkeld door zijn blik van bezorgdheid, opkroppend met geweld de tranen, die zij niet uitweenen mocht aan Ferdi's hart.

Het was een bange tijd. Als zij dien zwaren slaap niet had gehad, die haar overweldigde in de stille middaguren, om haar in volslagen bewusteloosheid de ontzetting van haar nachten te vergoeden, was zij misschien wel met gekrenkte hersens haar bevalling tegemoet gegaan. Die droomlooze rust, die de reddende natuur haar gunde, terwijl èn de dokter èn Ferdi haar beknorden omdat zij niet genoeg beweging nam, was het behoud van haar gezondheid, al kreeg ze ook nooit haar vroegere kracht terug.

Aan haar eigen stervenskans dacht zij weinig en dan nog alleen in verband

[p. 310]

met het kind. Als het kind leefde had het haar noodig, was het kind dood, dan kon zij ook gerust verdwijnen. Ferdi zou wel een andere vrouw vinden om hem met koesterende goedheid te omgeven. 't Was of zij al een voorsmaak van den dood had. Toen zij zich jong en krachtig voelde, geloofde zij aan den hemel. Nu voorvoelde zij den dood als een zacht wegzwijmen in vreugde- en smarteloos niet-zijn, als de gewillige oplossing van haar eigen Ik in een zee van oneindigheid. De vreemd-bewustelooze slaap, waarin zij zoo plotseling verzonk als in een troostvolle opiumverdooving, en waaruit zij koud en wankelend opstond, alsof haar geest aan het zwerven was geweest, ver weg, in gewesten onbekend waarvan zij zich niets kon erinneren, scheen haar een beeld van het groote Mysterie - en zij vreesde den dood niet meer.

Ferdinand ondertusschen, niet wetend wat er omging in de ziel van zijn vrouw, maar overtuigd dat hij het innigst van haar wezen kende en begreep, enkel door het feit dat zij zijn vrouw was, schreef haar melancolie uitsluitend toe aan de vrees om zelve het slachtoffer van haar moederschap te worden. Daar hij zelf, als hij het knagen van zijn kwaal voelde, 't allermeest leed onder den vagen angst om dood te gaan, kon hij geen andere dan diezelfde oorzaak bedenken voor Jacqueline's neerslachtigheid. Volgens zijn begrippen toch, was haar toestand de normaalste en gelukkigste der getrouwde vrouw. In gezegende omstandigheden, in blijde verwachting verkeerde ze immers. Stralend van moedertrots, van hoop en weelde, droeg elke niet-ontaarde vrouw de vóór de geboorte al beminde vrucht van haar liefde onder het hart. En op meesterachtigen toon viel hij Jacqueline hard over haar gedrukte stemming. Haar krachtelooze handen balden zich krampachtig, haar bleek gezicht vertrok van smart onder het telkens herhaalde verwijt. Wraaklust vlamde even op in haar gesard gemoed, maar met een inspanning zóó pijnlijk dat haar voorhoofd klam werd van angstzweet, drong zij de te wreed wrekende woorden terug. Zelfs aan den dokter, die haar afleiding en gewandel voorschreef en zware voeding die zij niet verdragen kon, durfde zij haar zielsangst niet zeggen, wel wetend dat hij haar geheim niet zou bewaren, maar het overzeggen aan Ferdinand. En zij moest haar arme Ferdi ontzien, al gaf hij haar, inplaats van den steun en den troost waarop zij recht had, die hij haar had beloofd, waarop zij had gerekend, hatelijke vermaningen, zonder ooit te vragen naar de reden van haar zwijgend verdriet. Zij voelde, in het innigst van haar binnenste, dat haar liefde voor Ferdinand, allengs bekoeld tot de genegenheid van een geduldige zuster voor een ziekelijk jonger broertje, in fellen haat zou kunnen overslaan als het kind levenslang moest lijden onder zijn leugen. Laf vond zij eerst de leugen van zijn zwijgen, uit liefde voor haar, zooals hij het heette, maar nu zag zij in dat hij zware zonde had gepleegd jegens een heele reeks nakomelingen, door zijn schuld dragend den smartenlast van zijn kwaal, tot, in verzwakking en ontaarding, hun nageslacht ten onder ging.

Eindelijk kwam de groote lijdensnacht, een hel van pijn, waaruit zij, na een tijd die haar een eeuwigheid scheen, verlost werd door den eersten levenskreet van haar dochtertje. Hartstochtelijk drukte zij het zwakke wezentje aan

[p. 311]

haar borst en, na de herhaalde verzekering van den dokter, dat het kindje gezond was, verviel ze in diepe bewusteloosheid.

Ternauwernood was zij hersteld, toen Jeanne ziek werd. En toen Jeanne beter was, begon Ferdinand weer te sukkelen. Jacqueline moest haar uitgeput lichaam de hoognoodige rust ontzeggen. En na den eersten levenskreet van haar kind, die haar in de ooren had geklonken als het opwekkend hanegekraai van een nieuwen dag, kwam allengs de oude zielsangst weer over haar. Zij mocht niet meer aan sterven denken; zij moest waken over het arme kind waaraan ze een kommervol bestaan geschonken had Meer dan eens vielen haar tranen heet op de bleeke handjes van het teêre popje in de wieg, waarbij zij geknield lag, het kind smeekend om vergeving voor de misdaad der ouders. Onbewust, dus onschuldig, was Jacqueline medeplichtig geweest. Maar toen haar scherpziend moederoog de kwaal die Ferdi sloopte zag kiemen in het teeder lijfje, nog eer de dokter kwaad had vermoed, vond zij een ernstig onderhoud met Ferdinand noodzakelijk. Kiesch en waardig, sprak zij over haar wensch, geen tweede kind tot zulk een treurig bestaan te veroordeelen. Eerst lachte hij om haar gemoedsbezwaren. De kleine Jeanne scheelde immers niets meer dan andere jonge kinderen; zij zou wel aansterken met den tijd. Maar toen Jacqueline volhield, sprak van plicht en geweten, werd Ferdinand bitter en grof. Hoe voorzichtig zij ook haar woorden koos om hem niet te kwetsen, hij voelde er, voor het eerst, én verwijt én weerstand in. Dat gedoogde hij niet: hij was haar meester en haar plicht was hem te dienen en te gehoorzamen. Tegenover haar beroep op het Geweten stelde hij de brutale macht van de Wet. Er was een pijnlijke scene, gevolgd door somber gemok, - een tijd van verzet, een verzoening om vredeswille, een half gedwongen vernederende inbezitneming. In doffe wanhoop voelde zij zich ten tweedemale moeder. Dit kind werd doodgeboren. Een derde leefde slechts drie maanden. Toen kwam Nannie, Ferdinanda naar haar vader. En Jeanne en Nannie, hoewel telkens ziek, bleven gespaard, om God alleen weet wélk een lijden te gemoet te gaan.

Die vier bevallingen, het voortdurend gesukkel van Ferdinand, de ongesteldheden der beide meisjes, de staag knagende zorgen hadden Jacqueline geknakt. Even dertig, zag ze er wel tien jaar ouder uit. Vervallen en verwelkt in de volle kracht- en schoonheidsperiode van gelukkiger vrouwen, had zij weinig overgehouden van haar vroegere bekoorlijkheid. Haar dicht, schitterend haar was dun en dof geworden, het fluweelig dweepende van haar oogen was weg, rimpels en lijdensgroeven om neus en mond verscherpten het eens zoo zuiver ovaal van haar gezicht, welks teedere bloesemtint vervangen was door geligbleek. Haar eigen moeder zou haar niet herkend hebben.

Haar eigen moeder! toen zij haar verloor, wist zij nog niet hoezeer zij haar zou missen, hare heele droeve leven lang. Zij was vijftien jaar toen die slag haar en haar vijf jaar oudere zuster Corry trof. Corry wijdde zich voortaan aan het huishouden, waar ze alleszins geschikt voor bleek. Haar vader, èn omdat hij Jacqueline intelligent vond èn om haar af te leiden van haar leed,

[p. 312]

las veel met haar, ontwikkelend, vormend, zich verheugend in haar juist oordeel en haar edelen smaak. Dat duurde jaren. Geliefd en bewonderd door vader en zuster, leefde ze in haar eigen wereld van boeken en droomen, tot een beroerte haar vader sprakeloos en verlamd op het ziekbed wierp. Een paar maanden later stonden de verweesde meisjes aan zijn sterfbed.

Corry, die al een poos geëngageerd was met een Indisch ambtenaar, trouwde met den handschoen en vertrok naar Indië; Jacqueline moest inwonen bij een oom, die voogd over haar was en dien zij nauwelijks kende. Zij voelde zich ongelukkig bij de ouderwetsch-vormelijke oom en tante, kilhartige egoïsten, die haar geen uur hielpen vergeten dat zij geen eigen tehuis meer had. Toen voor 't eerst zag ze in het huwelijk een uitkomst, in den man die haar een eigen haard zou aanbieden, een verlosser. Om de atmosfeer van frissche vrijheid en van warme hartelijkheid die haar in het lieve ouderhuis omgaf weer opwekkend en streelend haar jong leven te voelen omspelen, verbond zij zich voor altijd aan den eersten man die haar vroeg. Het ziekelijk smachtende in Ferdi's fijn bleek gezicht, ontroerde het moederlijke in haar. Zijn weeke vleistem, zijn blanke streelhanden, zijn teedere smeekblikken wonnen haar ontvankelijk meisjeshart. Haar voogd vond Ferdinand een geschikte partij voor Jacqueline; haar tante was blij dat zij de haar opgedrongen jonge huisgenoot zoo gauw weer kwijtraakte.

De jongelui waren van denzelfden stand, Ferdinand was een nette knappe jongen, 't was een uitkomst voor het verweesde meisje, dat zij zoo gauw een man vond. Er was geen reden om lang geëngageerd te blijven. En, onbezonnen, onvoorbereid, werd het verliefde, verblinde meisje tot het huwelijk gedreven, dat ze als een hemel op aarde tegemoet ging.

Al deze dingen woelden door Jacqueline's denken, niet duidelijk en één voor één, maar krioelend verward door haar hersens, vermoeid van de inspanning die de opzet van haar novelle haar in de laatste dagen had gekost. Als onoogelijke aardwormen, die zich naar de oppervlakte van een pas geploegden akker opdringen, waren zij naar boven gekomen uit de diepte van het onbewuste, waar zij meestal verborgen leefden, ondergehouden door de zware aardlaag der dagelijksche plichten en beslommeringen.

Maar het vaag tijdgevoel dat haar zelden verliet, deed haar ineens opschrikken en op haar horloge kijken. Al vier uur! Zij sprong op en sloeg haastig den kortsten weg naar huis in. Als zij zich repte kon zij tehuis zijn vóor Jeanne.

Even na haar kwam haar oudste van school, klagend over hoofdpijn en toen haar schoonmoeder met Nannie, die mee naar Scheveningen was geweest. Wat zagen ze er weer ellendig uit, haar arme kleine lievelingen! Nannie had zeker taartjes en flikjes en ongekookte melk bij Grootma gekregen. Jeanne had zeker haar têer kopje te veel ingespannen met de rekenles, in het volle schoollokaal, tusschen de kameraadjes, die haar altijd sarden omdat zij er zoo min en zoo bleek uitzag, onder de oogen van een onderwijzeres, die het prikkelbare kind met noodelooze barschheid bang maakte.

[p. 313]

- O stond je klaar om uit te gaan? dan ga ik maar weer dadelijk weg, zei Ferdi's moeder scherp, geneer je niet voor mij, hoor!

Jacqueline antwoordde dat ze juist tehuis kwam, deed haar hoed af, knoopte haar manteltje los, begon zenuwachtig druk te praten, dankend voor het genoegen haar kleine Nannie aangedaan.

- O ze is heel zoet geweest, ze mag wel eens meer met Grootma mee. Maar wat ik je zeggen wou, Jacqueline, je moet die lieve snoes niet zoo warm aankleeden: ze heeft er maar last van.

Jacqueline antwoordde zacht maar flink dat de dokter het noodig vond. Toen heette de dokter een oude paai die niet met zijn tijd meeging. En zoo volgde de eene vitterij de andere op, tot de meid kwam dekken en de bezoekster eindelijk opstond.

Toen Ferdinand tehuis kwam, haar koeltjes groetend met een vluchtig: Bonjour, keek hij dadelijk met een kwaad gezicht naar Jeanne, die lusteloos, het pijnlijk hoofdje ondersteunend met de hand, in een rieten stoel in het tuintje zat, ruikend aan een zakdoekje, waarop haar moeder eau de cologne had gegoten en naar Nannie die, de oogen halfdicht, zuchtend van benauwdheid, op de canapee hing. Brommend: Ook geen pleizierig interieur... altijd wàt met de kinderen als je doodmoe tehuiskomt... ging hij aan tafel. Jeanne deed haar best om wat te eten, om Maatje genoegen te doen, maar bij de eerste hapjes barstte ze in snikken uit. Nog was de oudste niet tot bedaren gebracht toen de jongste onwel werd en van tafel moest. Woedend smeet Ferdinand zijn servet neer, vloekend tegen Jacqueline, die de verschrikte kinderen naar boven bracht. Toen zij terugkwam, weigerde hij te eten; hij had geen trek meer. Maar toen de meid, die haar avondje had, kwam vragen of zij af kon nemen, ging hij toch maar eten, brommend omdat alles ondertusschen koud was geworden.

Toen de kinderen naar bed waren, Ferdinand zat te lezen en Jacqueline, achter het theeblad, haar verstelwerk deed, kwam er een doffe rust van leegte en noodlotsgevoel over haar. Wat gaf het of zij plannen maakte die zij toch niet kon ten uitvoer brengen? Maar toen de kalmte in huis, de geurige avondlucht en een paar kopjes sterke thee haar zenuwleven wat hadden opgewekt, bezonk haar geërgerde verdrietelijkheid, over het verloren uurtje in de Boschjes, over het geplaag van haar schoonmoeder, over het humeur van haar man. En alleen de kinderen zag ze, geïdealiseerd, mooi van gezondheid, lachend van pret, van gezondheid en pret die haar zelfverdiend geld hen verschaffen zou, ergens in berglucht, zóó rein, zóó hoog dat alle ziektekiem er wel moest sterven. En vlugger gleed haar naald door het witte linnen, en eer zij 't wist had ze een begin voor haar novelle gevonden. Haar hart sprong op van dankbaarheid en zij moest zich bedwingen om het niet uit te jubelen. Zij liet het rokje op tafel glijden en greep naar inkt en pen.

Maar om Ferdinands vragen te voorkomen, nam ze een velletje postpapier en deed ze alsof ze een brief schreef. Nu ging het als vanzelf; zonder naar

[p. 314]

woorden of zinwendingen te zoeken, schreef zij een poosje alsof een inwendige stem haar dicteerde.

Maar allengs ging het weer moeilijker en, even opkijkend, zag zij den kouden stekenden blik van Ferdinand nieuwsgierig op haar gevestigd. Toen vroeg hij aan welke vriendin ze toch schreef en of die brief zoo'n erge haast had. Niet? - dan moest ze eens een partijtje Halma met hem spelen; hij had zijn boek uit en 't was weer zoo ongezellig stil in de huiskamer. Jacqueline borg haastig haar schrijfboel in een laadje en gehoorzaamde. Sedert hij wist dat zijn vrouw zich ongelukkig voelde, had hij haar meer dan eens met wantrouwen gadegeslagen, terwijl zij een brief schreef en, als zij klaar was, den brief genomen en gelezen. Natuurlijk vond hij nooit een klacht over hem en eindelijk begreep hij ook, dat zij intiemere ontboezemingen wel kon schrijven en verzenden terwijl hij uit was. Aan Corry alleen schreef Jacqueline de volle waarheid.

Hè, hoe ergerlijk jammer, dat zij haar tijd nu moest vermorsen met dat onnoozel kinderspelletje! Maar zij dorst Ferdi niets te vertellen van haar schrijfplan. Eerst deze novelle geplaatst en betaald krijgen en dan hem vragen of zij haar avonden mocht besteden aan schrijven. Overdag bleek het immers onmogelijk.

Zij waren nog aan het Halma-spelen toen Geertje tehuis kwam, opgefleurd door haar wandeling. Ja, de dienstbode kon naar goedvinden beschikken over haar avonduren; die mocht lezen, brieven schrijven, kantjes haken als haar dagwerk gedaan was; tweemaal in de week mocht zij wandelen waar zij verkoos en, als zij verdriet had, gaan uithuilen bij moeder tehuis. En zij benijdde het arme volkskind, door sentimenteele dames beklaagd omdat zij dienen moest. En Geertje wist - hoe waardig Jacqueline ook háár dienstbaarheid droeg - dat haar mevrouw nooit gedaan had, met die arme schapen van kinderen, die altijd en eeuwig wat mankeerden en met mijnheer, die zoo commandeerde en snauwde tegen het brave mensch en dat zoo'n soort rijkelui's leven - en eigenlijk was het toch maar een kale boel, want uit gierigheid zou mevrouw zeker ook niet zóó op de penning zijn - toch ook niet alles was, als je nooit eens uitging of pret maakte.

Jacqueline kon niet weer inslapen dien nacht. Zij woelde en zuchtte en zon op uitkomst. 't Was of haar kussen vol hamertjes zat, die tegen haar hoofd klopten, vol lancetjes, die haar hersens doorboorden, vol geruisch, dat haar ooren vulde en haar wakker hield. Voorzichtig stond ze op om haar hoofd in koud water te dompelen en wat te drinken. Toen ging zij heel stil weer in bed en zat op. Kon zij nu maar schrijven! maar als zij licht opstak, werden Ferdi en Nannie wakker. Daar was dus geen denken aan. Zij deed haar best om ook in te slapen, maar met pijnlijke helderheid hoorde zij het snurken van Ferdinand, de ademhaling van Nannie en het getik van Ferdi's horloge, dat haar telkens harder klonk. Zij beet in haar kussen om niet te huilen van mismoedigheid. Toen kreeg ze een inval. Hoe dom, dat ze dáár nog niet aan had gedacht! Die oude sprookjes van haar meisjesjaren, als ze

[p. 315]

die eens bij elkaar zocht en het daarmee beproefde? Natuurlijk onder een pseudoniem, haar eigen babynaam Aline, uit den tijd toen zij tehuis zoo heette, omdat zij zichzelve zoo had genoemd toen Jacqueline haar stamelend kindertongetje nog te moeielijk was. Later was 't een liefkozend naampje geworden en, als papa tevreden was over zijn jongste, zei hij nog altijd: Mijn lieve Aline.

Nu kon zij nauwelijks den morgen afwachten, zoo nieuwsgierig was zij naar den indruk, die haar naïeve meisjessprookjes op de vrouw van ervaring, die zij nu was, zouden maken. Maar de troost wiegde haar in een lichten sluimer die allengs overging in diepe rust. Gedrein van Nannie maakte haar wakker en toen zij, nog slaapdronken, uit bed sprong, kreeg zij als morgengroet, een snauw van Ferdinand over haar onbehoorlijk lang slapen.

Toen Jeanne naar school was, Ferdinand naar het ministerie en de meid aan haar werk, ging Jacqueline met Nannie naar de logeerkamer, waar haar meisjesschrijftafeltje stond. Er kwam zelden een logee en daarom diende die kamer voornamelijk tot speelplaats voor de kinderen; Jeanne's cabinetje was daar te klein voor.

Terwijl Nannie zoet speelde, haalde Jacqueline, uit een laadje, de oude geele papieren te voorschijn. Zij had ze in geen jaren in handen gehad. Een geur van treurigheid steeg op uit die relieken van haar gestorven jeugd. En met ontroering las zij de oude sprookjes over, die haar lieve vader mooie poëtische dingetjes had genoemd.

Ja, zij vond ze nog mooi, zoo wazigteêr, zoo zachtmelodisch. Zij zocht de beste stukjes uit om ze over te schrijven; het manuscript zelf wou zij niet uit huis laten gaan. Zij haalde er haar gouden, pen voor van beneden, alsof die haar geluk zou aanbrengen. En zacht smolt de ochtend weg, terwijl zij met haar vaste duidelijke hand de sprookjes overschreef. En na een wandelingetje met Nannie, begon zij weer aan haar copiëerwerk, den heelen dag als in een droom, herlevend het verleden in stillen bitterzoeten weemoed. De sleur van het huishouden deerde haar niet; de gebiedende toon van haar man verdroot haar niet; zij stond er boven, geen ergernis kon tot haar stijgen. En zij nam zich voor, elken dag een poos te gaan werken op de rustige bovenkamer.

Den volgenden dag schreef zij een briefje aan den redacteur van een tweederangs-tijdschrift en bracht het pakje naar de post. In bange spanning wachtte zij het antwoord af. Zij beproefde niet eens aan haar novelle te werken, wetend dat zij er nu toch niet in staat toe was.

Eindelijk kwam liet antwoord: van de zeven sprookjes was er een aangenomen. Er was echter geen plaats vóór het volgende jaar.

Toen boog Jacqueline het hoofd en schreide brandende tranen van teleurstelling.

's Avonds, toen zij met Ferdinand domino speelde, bracht Geertje een pakje binnen voor mevrouw. Jacqueline voelde haar beenen beven. Wat nu met Ferdi, als hij naar den inhoud vroeg?

- Laat zien dat pakje.

En meteen maakte hij het open, alsof het voor hem en niet voor zijn vrouw was bestemd.

[p. 316]

- Sprookjes van Aline, wat beteekent dat? vroeg hij op den toon van een rechter van instructie.

Rad sprekend om haar verlegenheid te verbergen, vertelde ze, in korte woorden, de waarheid. Toen ze uitgesproken had, zei Ferdi met een smalend lachje:

- Mevrouw is dus eigenlijk een miskend genie?

Jacqueline antwoordde alleen met een blik van droef verwijt, dien hij ontweek, spelend met zijn dominosteenen. En een oogenblik later zaten zij weer schijnbaar geheel verdiept in het spel. Over wat haar vervulde werd geen woord meer gesproken.

Den volgenden morgen zond zij haar sprookjes naar een ander tijdschrift. En nu, haar wil doorzettend, in zwijgende energie, ging zij de heele reeks tijdschriften langs, tot ze eindelijk één toevluchtsoord voor de zwervelingen vond.

Zegevierend vertelde zij het aan Ferdi, die haar met spottende gelukwenschen overlaadde.

Zij deed alsof zij de ironie niet begreep, hoewel elk woord haar in het hart stak. En met gemaakte vroolijkheid vroeg zij hem tijd om voort te gaan, haar talent productief te maken.

- Tijd? als je er je middagwandeling aan wil geven, maar dat zou al heel ongezond zijn.

- 's Middags? En Nannie dan? Neen, eer de kinderen naar bed zijn en er stilte is in huis....

- O 's avonds dus? wou je dat? je man het huis uitjagen zeker, of ik de kinderen naar bed brengen en theeschenken en verder alleen zitten, terwijl mevrouw in hoogere sfeeren zweeft! Dank je feestelijk, hoor! Ik ben niet getrouwd om le mari de madame te wezen, ik kan mijn plezier toch al op. De plaats van de huisvrouw is in de huiskamer. En je behoeft ook geen geld te verdienen, daar ben ik in 't geheel niet op gesteld. Chacun son métier. Als je een schrijfster had willen worden, had je niet moeten trouwen. Je hebt at heel eigenmachtig gehandeld met dat zenden aan tijdschriften buiten mij om. De eerste keer - want de andere keeren had je zeker met de meid afgesproken dat zij je geweigerde meesterstukken niet binnenbracht als ik tehuis was - zie je, de eerste keer wou ik edelmoedig zijn en je niet mijn autoriteit laten voelen, omdat ik wel begreep dat je al genoeg gestraft was....

- Gestraft! herhaalde Jacqueline, hem eindelijk onderbrekend, welk kwaad heb ik daarmee gedaan? 't Was niet uit ijdelheid: Daarvoor heb ik te veel geleden. 't Was voor de kinderen, anders niet.

- Maar begrijp je dan niet dat je er de kinderen meer kwaad dan goed mee zou doen, dat jij er je plichten om zou verzuimen? zei hij wat zachter. Ik zou je immers dat genoegen wel gunnen, al ben ik er in principe tegen, dat een vrouw zich waagt op een terrein uitsluitend voor mannen bestemd. Maar onze omstandigheden laten zulk een luxe niet toe.

- Luxe, Ferdi? O waarom wil je mij nooit begrijpen? Waarom geloof je niet aan mijn goede bedoelingen?

[p. 317]

- Och kind, je misleidt je zelve met mooie woorden en dat kan je ook niet helpen, want je bent maar een vrouw. Maar daarom is het goed dat je man wijs is voor twee om je je dwaling onder 't oog te brengen.

Jacqueline bedwong met groote zelfbeheersching de drift die in haar oogen brandde en opzwol in haar borst. Ferdi moest ontzien worden! Maar waarom maakte hij daar misbruik van?

- Dus moet ik mijn sprookjes terugvragen? vroeg zij koel.

- Neen, dat bedoel ik niet, zei hij vergoelijkend, maar ik zou het er nu maar bij laten. Geloof je man: het leidt toch tot niets. Je bent te oud om te beginnen en je tijd behoort aan je huisgezin.

Jacqueline zweeg. Misschien had Ferdi wel gelijk. Zij was te oud, te moe om te beginnen. En zoo iets liefelijks als die oude meisjessprookjes zou zij toch nooit meer kunnen maken.

In kleine snippers scheurde zij het begin van haar novelle, na 't eten, toen zij kleine Nannie naar bed had gebracht.

Toen kuste zij het portret van haar vader, dat op haar schrijftafeltje stond, en stak de gouden pen dwars door de krippen strik, die een kleine krans fluweelen rouwviolen om de lijst bevestigd hield.

Zoo stond zij, de oogen strak op de eeuwig stille oogen van het portret, de handen op de zwoegende borst gevouwen, als biddend om berusting en kracht.

- Ma, waar blijft u toch? riep het kribbig stemmetje van Jeanne aan de logeerkamerdeur, komt u me alsjeblieft aan mijn sommen helpen en mijn lessen overhooren? En Pa verlangt zóó naar zijn kop thee. En 't is zoo ongezellig als u zoo vreeselijk lang boven blijft.

- Ik kom beneden, lieveling, zei Jacqueline zacht. En in een opwelling van moederliefde, dorstend naar een vergoeding voor wat zij nu weer lijden moest, trok zij het kind tot zich om het te omhelzen, het drukkend aan haar schoot, het kussend op het bleek ontevreden gezichtje. Maar Jeanne werkte zich onwillig los en zeurend: - Kom nu mee naar beneden, Ma! hing zij, met beide handen trekkend, zich zwaar makend, aan de rechterhand van Jacqueline.

Ja, het kind had gelijk in haar onbewust-wreed egoïsme. De moeder moest mee naar beneden; zij mocht niet langer boven blijven. Eén afscheidsblik aan het armzalig hoopje snippers, al wat er overbleef van het verhaal dat nooit voltooid zou worden, - tergend lag bovenop de veelbelovende titel: Geluk... Eén afscheidsblik aan de gouden pen, waarmee zij haar meisjes-sprookjes had geschreven, - zonnigrood blonk de pen in de ondergaande zomerzon, tusschen de groote zwartpaersche rouwviolen, onder het vaderlijk portret...

En toen liet zij zich trekken naar beneden, waar Ferdi wachtte, naar beneden, waar zij geen woord of blik van dank voor haar zelfverloochening kreeg, naar beneden, waar zij, altijd gevend zonder ooit te ontvangen, niet kon ontbeerd en niet mocht gewaardeerd worden, naar beneden, waar man en kind haar plaats aanwezen, naar beneden, waar zij leven en helpen leven moest