Droom en Daad. Jaargang 4

[p. 60]

Plaggenhut van Vincent v. Gogh
door B. Merema (Bij de losse plaat)aant.

Vindt maar mooi, zooveel je kunt.
(Uit zijn brieven)

ZULLEN we deze bijlage samen eens bekijken? Het onderschrift noemt haar plaggenhut; laten we deze naam even vast houden.

Naar de algemeene vorm te oordeelen, zal deze schamele woning ook wel zoo'n hut zijn. Vincent kon ze in zijn dagen (± 1880) nogal veel zien in Drenthe en Brabant; gelukkig gaat de plaggenhut in onzen tijd tot de uitzonderingen behooren. Vindt u echter ook niet, dat Vincent aan de juiste uitbeelding niet al te veel zorg besteedde, zoo weinig zelfs, dat we wel moeten constateeren, dat het eigenaardige en pittoreske van dit geval hem bijna geheel is ontgaan? Hoe komt dit zoo? Moeten we dit nu bepaald jammer vinden en daarom deze penteekening naast ons neerleggen als zijnde oppervlakkig en daardoor onbeduidend?

Ik geloof het niet. Laten we haar nog eens beter bekijken, ook al is u het aantrekkelijke eener verzorgde teekening ontvallen. Vraag het u zelf eens af, of er, niettegenstaande dat, niet iets is in deze teekening dat u boeit, dat u misschien onweerstaanbaar trekt. Wat is dat dan toch? Is het de vorm der hut die, zelf gedeeltelijk aarde, zich als het ware in haar zijkanten weer bij de aarde aansluit?

Ontegenzeggelijk gaat er wel iets van dien vorm uit: Hij is zinvol.

Er is een opbeuren boven de aarde, er is een terugzinken tevens; er is iets van het rauwe, het eenzame, maar ook een weinig van het intieme: het licht in de vensters; er is het zwart-donkere, bijna luguber dreigende van het silhouet der hut, er zijn lichtplekken, die bijna worden tot grijnzende holle oogen - die vensters! Deze uitbeelding der plaggenhut heeft in zich een tweestrijdigheid, een conflict, dat als het eerste en belangrijkste den teekenaar in beslag nam, dat hem, als was het een obsessie, niet meer losliet. En hoe wordt dat conflict onderstreept door die donkere trieste figuur, die niets is als teekening, maar van gebaar zoo innig-somber; die donkere figuur op dat natte kale pad - die zich beweegt van het huis af! Dit huis voor den mensch een benauwenis! Ook de omgeving voor hem even

[p. 61]

triest en afstootend! Is dat niet wanhopig? Nauwelijks durven we meer vragen, waarom die boomen zoo weinig zijn doorteekend, hun spraak is immers zoo zuiver - triest, kaal, armelijk en vreeselijk desolaat!

Tegenover dit geval stond de jonge Vincent; hij, die het armoedige leven dezer streek voelde als een klacht, als schrijnende bittere realiteit. Vincent, die in zich droeg die heerlijke gave van medegevoel te hebben voor levens, die ondergingen in het kwade en leelijke, omdat ze nooit met het goede in aanraking kwamen; voor levens, die ondergingen in leed, en door de zorg op den voet werden gevolgd - iedere stap; wier bestaan vegeteerde, vervlakte in droeve schaduw van eenzaamheid, wier hooger besef van menschzijn in de kiem werd gesmoord. Het leed der armen was Vincents leed, hun kommer zijn voortdurend tobben.

Deze teekening is daarvan een uitbeelding, het is alles in de eerste plaats innerlijk ervaren, hartstochtelijk beleefd.

Is niet het leven ons gegeven om steeds innerlijk rijker te worden? Zoo voelde Vincent het; mooi was datgene, wat je rijker maakt van binnen. ‘Vindt maar mooi, zooveel je kunt’, schrijft hij in een zijner brieven, ‘de meeste menschen vinden lang niet genoeg mooi’.