Droom en Daad. Jaargang 3

[p. 191]

Slootkant van Willem Maris
door N. Posthumus Meyjesaant.

ALS het voorjaar ons naar buiten voert, en ons telkens weer voor verrassingen stelt, door schoonheid in bloei, nu is het zoo aardig onze aandacht eens te bepalen bij een heel eenvoudige krabbel van een van onze groote meesters van de Haagsche school, waarvan het onderwerp ons brengt in de sreer van een lentedag buiten!

Wat is in 't voorjaar heerlijker dan overal onze schatten te zoeken, aan een slootkant, in de wei, in het bosch! Echt zoeken moeten wij! Want de lente treedt ons juist tegen in de fijnste verborgenheden. De zomer brengt de weelde van den vollen bloei, de lente brengt de ontluiking, en de kleine bloemen dicht bij den grond, schuchtere kinderen, die zich zoeken laten!

De kunstenaar laat over dit alles zijn oog gaan en in zijn schetsboek noteert hij menig oogenblik van stil genot.

Zoo ging Willem Maris door de natuur en hij, die de groote schoonheid van onze weilanden zoo diep voelde, en heel die dampig vochtige atmosfeer in allerlei licht zoo veelzijdig weergaf, hij noteerde ook in menige krabbel een mooi hoekje als deze reproductie, later deze studies dan weer gebruikend voor zijn groote schilderijen!

Merkwaardig is in zoo'n krabbeltje, hoe weinig de kunstenaar aangeeft en hoeveèl ons hier wordt voorgetooverd! Menig dilettant zou alle sprietjes en plantjes gepeuterd hebben neergezet, en de stammetjes alsof het gipsmodellen in een stilleven op school waren, nauwgezet hebben geteekend! Maar dat zou dan alles misschien wel heèl juist, maar buitengewoon vervelend zijn geweest!

Een groot kunstenaar heeft eens gezegd: ‘teekenen is weglaten.’ - Dat is zeer juist. - Teekenen, echt goed en zuiver teekenen, is de groote lijn van de dingen opzoeken, en 't geen 't belangrijkste is naar voren halen, even aangeven de groote schaduw en lichtpartijen, en dan is het genoeg, dan is er: ‘dat, waar het om gaat’. Zie nu is deze krabbel, hier een prachtig voorbeeld van.

Eerst willen we b.v. de slootkant bekijken. Daar zijn niet alle grasjes uitgeteekend, daar is samengevat, waar het om gaat. Allereerst om licht en schaduw! Zie de donkere massa's schaduw onder tegen de kant, en 't water aan! Vast en sterk aangezet, daardoor verkrijgen we in eens de afscheiding

[p. 192]

van kant en water. Even reflecteeren de boomen er in, hier en daar is de schaduw wat dieper zwart aangegeven, en als je deze reproductie op een afstand houdt, is 't volkomen voldoende geteekend om je geheel aan te toonen hoe zoo'n slootkantje zich verhoudt tot 't water.

Dan valt er licht over 't hellend vlak tusschen de boomen, en de kunstenaar werkt in dat licht heèl teer. Je hebt van die menschen die niet voelen dat een vlak waar het volle licht op valt, zoo fijntjes en teer behandeld moet worden, dat een lijn daar altijd van minder zwaarte moet staan dan een lijn in de schaduw!

Zie hoe Maris hier met zijn potlood danst over 't papier, en hoe licht en teer de grasjes hier zijn aangestipt! Terwijl de boompjes ook van een raakheid zijn en toch niet zwaar en massief geteekend! Aardig is ook hoe hier de compositie is! De afstand van de stammetjes, de voorste iets zwaarder van lijn, de achterste zoo'n geestig klein boompje met een bewegelijk lijntje aangezet! En dan daar tusschen als hoofdmotief van deze schets, de eendjes! Stilletjes duiken ze in hun kop en met een enkel lijntje geeft Willem Maris, hen heèl vormkrachtig aan! Ieder eendje weer verschillend, overal die stelligheid, die vaste rake lijn, als b.v. bij 't meest linksche eendje, dat diep in de veeren gedoken ligt!

Zoo is hier in die enkele lijnen alles aanwezig, en bewonderen wij dit schetsje als klein kunstwerk.

Willem Maris is de jongste der drie gebroeders Maris, en de schilder van zon en licht over de weilanden en koeien! Een meester van zeer groot kunnen, en vol fantasie, want altijd is het weer hetzelfde onderwerp, anders gezien en weer gegeven! Willem Maris kwam langzamerhand tot een steeds ruiger impressionistischer weergave en in zijn werken wordt het licht hoofdzaak -, zooals hij zelf eens zeide: ‘ik schilder geen koeien, maar ik schilder het zonlicht!’ En het is het heerlijke licht dat in zijn schilderijen ons telkens weer verrast!

Willem Maris leefde van 1843 (geboren in den Haag), tot 1911, hij stierf in zijn geliefde omgeving, in zijn geboorteplaats, waarvan hij met zooveel ernst en zoo groote begaafdheid de natuur had weergegeven.