Droom en Daad. Jaargang 2

[p. 338]

Onder de korenmaat
door Elize Knuttel-Fabius
(slot)
XI

Iedje was nu met Bertha en Jans, Lousje en oom's geliefde dieren alleen in het groote huis, dat het hare was geworden. De heer van Moreelse had zijn verzamelingen aan den Staat vermaakt en zijn aanteekeningen aan een jongen geleerde, met wien hij zich reeds gedurende zijn leven in verbinding had gesteld. Verder was, behalve pensioenen voor zijn personeel, alles voor Iedje, maar zij moest op zich nemen zijn dieren tot hun dood bij zich te houden en te verzorgen. Het was een groote leegte voor haar, haar zorgen niet meer aan haar patient te kunnen wijden en toch had zij het vreemd druk; met behulp van den verren neef, dien oom daartoe had aangewezen, moest zij alle zaken regelen.

Er was een wonderlijke keer in Iedje's leven gekomen, zij was nu rijk en onafhankelijk, maar ook haar innerlijk leven had een groote verandering ondergaan. Haar groot leed en daarna haar zorg voor den zieke, hadden haar gerijpt. Zij was niet langer het wat al te kinderlijke, te naïeve meisje, maar een stille nadenkende vrouw, die zich ernstig afvroeg in welke banen nu haar leven te leiden om het goed en vruchtbaar te doen zijn. De veranderde omstandigheden, die haar zelfstandig maakten, legden haar tevens een groote verantwoordelijkheid op.

Bertha, Jans en de koetsier gingen nu van hun renten leven. Zonder veel spijt nam Iedje afscheid van hen, die haar altijd min of meer als een indringster hadden beschouwd. Snap veroverde zich een warm plaatsje in haar hart door de aandoenlijke wijze, waarop hij om zijn baas treurde, zij ging nu maar heel dikwijls met hem wandelen om hem wat te troosten en maakte praatjes met Lorre uit een behoefte om vriendelijk te zijn jegens een levend wezen, waarvan oom veel had gehouden, hoewel zijn steeds herhaalde levensspreuk haar irriteerde.

Toen alles geregeld was, kwam een conservator van een museum met eenige emballeurs bij haar om de verzamelingen over te nemen en in kisten te pakken. Nu Iedje al die kunstvoorwerpen en curiositeiten moest afstaan, die zij zoo voorzichtig had onderhouden, waarvan oom

[p. 339]

zooveel had verteld, die zij stuk voor stuk, volgens zijn aanwijzingen had genummerd en beschreven, was het haar of een stuk van haar leven daarmede wegging en zoo ging het haar ook toen zij oom's aanteekeningen ter hand stelde aan den jongen man, aan wien oom ze had toegedacht. Die aanteekeningen, zij waren voor oom de inhoud van zijn bestaan geweest. Het was haar een groote troost te zien hoe verrukt de begiftigde daarmee was. Zij zijn een goudmijn voor mij, had hij uitgeroepen, toen hij ze vluchtig inzag en bleef maar steeds herhalen dat er voor hem geen kostbaarder geschenk kon bestaan dan dit. Het deed Iedje weldadig aan, zij genoot bij de gedachte dat oom's werk voor een ander zooveel waarde had. Dat ingespannen overgegeven arbeiden was dus niet voor niets geweest, zooals zij weleens heimelijk gevreesd had. Triomfantelijk vertelde zij er van aan dominee Frazer. ‘Het is zoo heerlijk te denken dat zijn levenswerk nog vruchten draagt,’ zei zij en Frazer stemde haar dit volmondig toe. Ook hij had wel eens anders gevreesd.

En nu was haar eerste werk Nancy, die wat overspannen was en ziekteverlof had gekregen, bij zich te logeeren te vragen om uit te rusten. Nancy kwam dadelijk en genoot van de heerlijke omgeving, van den grooten tuin, die nu door een jongen tuinman werd onderhouden en van den voorspoed van Iedje, haar zorgenkind. Maar dit laatste niet onvermengd; zij was geschrokken toen zij het meisje zag. Was dit het kinderlijke Iedje? Wat had van haar die stille, ernstige, jonge vrouw gemaakt, wier oogen, als zij in rust was, zoo'n smartvolle uitdrukking konden hebben? Eerst schreef zij de verandering toe aan den zwaren tijd, dien zij met oom had doorgemaakt, maar spoedig genoeg ontdekte zij dat er meer moest zijn dan oom's ziekte en dood, de eene of andere diepgaande teleurstelling, iets dat den bloei van dit jonge zieleleven had geknakt; een van die ondervindingen, waarna het nooit meer wordt als vroeger. En zij begon te begrijpen, ook bracht een uitlating van Jeltje haar op het rechte spoor. Arme Iedje... en zij kon niets anders doen dan maar heel lief voor haar zijn, zij mocht de wonde niet beroeren.

Het was nu volop zomer geworden, weer zat Iedje op een mooien avond in de breede vensterbank van de huiskamer der pastorie en luisterde naar het zingen van Jeltje:

‘Gij badt op eenen berg alleen,’

[p. 340]

klaagde de diepe stem, want Jeltje's keus was weer gevallen op de innige liederen van Guido Gezelle.

Toen de piano was gesloten en Jeltje bij haar was komen zitten, was er geruimen tijd stilte. Het werd al schemerig in de rustige, gezellige kamer, maar Jeltje draaide het licht nog niet aan, het was zoo juist zoo vertrouwelijk samen zitten.

‘Jeltje,’ begon Iedje op eens, ‘ik moet je toch eens vertellen hoe ik mij mijn toekomst heb gedacht.’

‘Graag,’ zei Jeltje en ging wat gemakkelijker in haar stoel zitten om te luisteren.

...weer zat iedje in de breede vensterbank...

‘Nu, vooreerst heb ik Lousje nog om voor te leven en daarbij kan ik nu wat voor de zusters zijn. Nancy gaat nu gauw weer naar den Haag terug, maar zij zegt dat haar verblijf bij mij haar zoo onbegrijpelijk veel goed heeft gedaan en in het najaar, als het bij mij met het personeel en zoo alles op dreef is, vraag ik haar en Betsy mee voor een lange reis. Wij hebben geen van drieën veel van de wereld gezien, ik eigenlijk in het geheel niets en de verhalen van oom hebben mij verlangen gegeven naar al de wonderen in vreemde landen.’

‘Uitstekend,’ vond Jeltje.

‘Ja, maar dat is nog niet het voornaamste. Zoodra Sikko terug is uit Indië moet ik Lousje natuurlijk afstaan - dat zal zwaar vallen,’

[p. 341]

fluisterde zij en haar stem beefde verdacht, maar zij beheerschte zich met veel wilskracht, ‘gelukkig is het kind dan al weer wat ouder en staat sterker in het leven,’ vervolgde zij, ‘en ik weet nu wat ik dan met mijn eigen leven ga doen. Het huis is zoo groot, vooral nu die museumkamers vrij zijn gekomen en de tuin is zoo heerlijk en de lucht hier zoo gezond - daar moeten velen van kunnen genieten. Daarom zal ik ieder voorjaar voor den geheelen zomer een groot deel van mijn huis openzetten voor zwakke kinderen, die buitenlucht noodig hebben en wier ouders niet voor hen kunnen betalen. Ik zoek dan een verpleegster om mij te helpen. En in het najaar ga ik groote reizen maken en veel moois zien en 's winters veel lezen en mij ontwikkelen.’

‘Dat is een prachtplan,’ zei Jeltje, ‘dat zal je voldoening geven en op den duur geluk. Je zult zien dat het leven nog heel mooi voor je wordt.’ ‘Zoo zie ik het nu nog niet,’ zei Iedje zacht.

‘Heb maar vertrouwen in de scheppende kracht van het leven en van je eigen ziel,’ antwoordde Jeltje ernstig. ‘Weet je nog die regels van Martien Beversluis in “de Beiaardier” die wij samen gelezen hebben:

“Dat ondanks bekommernis
te leven toch gelukkig is,
voor wie aandachtig luistrend is

boven zijn pijn.”

en

“En dat die donkre aarde wijd,
waar wij haar zien is heerlijkheid
en dat zij is oneindigheid

van weelde.”

Wij vonden die regels zoo mooi.’

‘Dat het laatste waar is, weet ik,’ zei Iedje.

‘En van het eerste zal je het ook eens weten.’

Op dit oogenblik kwam Frazer terug van een zieke, die hij bezocht had. Jeltje deelde hem Iedje's plannen mede en tot laat in den avond verdiepten zij zich met elkander in de bijzonderheden van de uitvoering. Zij raakten er zoo in verdiept dat alle drie vergaten dat zij vooreerst nog geen werkelijkheid zouden worden, want zoolang Iedje het kind van Sikko bij zich had, wilde zij zich daar geheel aan wijden. In Jeltje,

[p. 342]

die vol geestdrift mee had geholpen aan het plannen maken, was een blijde hoop ontwaakt. Neen, troosteloos zou voor Iedje het leven niet zijn, haar hart zou haar den weg wijzen, dien zij had te gaan om vrede te vinden. En dan, zij was nog zoo jong, hoeveel mogelijkheden hield nog het leven niet voor haar in zijn zegenende handen?

Opgewekter en moediger dan zij in langen tijd geweest was, ging Iedje door den geurigen, lichten avond naar huis.

Nancy wachte haar op.

‘Hoe heb je het met Lousje gehad?’ vroeg Iedje.

‘O best. Ik heb haar eerst wat in den tuin geholpen bij haar werk in haar eigen tuintje en toen hebben wij een spelletje gedaan en heeft zij mij een beetje voorgelezen. Wij hadden het heel gezellig samen, maar ik geloof toch dat zij vindt dat jij alles prettiger doet.’

‘Heeft zij dat gezegd?’

‘Neen, daarvoor is zij te goed opgevoed. Maar ik merkte het toch. Och, als je eeuwig op een kantoor zit, leer je ook niet met kinderen omgaan. Ik ben er met eere grijs geworden, maar heb toch wel wat gemist in mijn leven. Maar nu over wat anders. Ik zal je uit een brief van Hugo, dien ik vanavond kreeg, iets voorlezen dat jou meer in het bijzonder aangaat. Hij heeft een kennis van hem gesproken, die een baantje aan een museum heeft en hier is geweest om de nagelaten schatten van je oom in ontvangst te nemen.’

‘Ja, mijnheer van Assen? Kent Hugo dien?’

‘Het schijnt zoo. En die mijnheer van Assen dan was zoo verrukt over jou, zooals je voor alles had gezorgd en zooveel liefde als je voor de dingen had en zooals je van alles op de hoogte was. En wil je nu hooren wat Hugo daarover schrijft, dan moet je beloven niet boos te zullen worden over den laatsten zin.’

‘Ik beloof.’

Hij schrijft dan:

‘Iedje heeft zeker een wonderbaar talent gehad om met dien ouden, zonderlingen oom omtespringen, dat hij zoo op haar gesteld was. En als ik dan denk aan die loftuitingen van van Assen, dan word ik nog trotsch op ons dommerdje.’

Iedje glimlachte even. Wat scheen die tijd haar nu ver achter haar te

[p. 343]

liggen, waarin zij er alles voor over had gehad om aan Hugo te toonen dat zij niet zoo minderwaardig was als hij dacht.

Den volgenden morgen werd haar een briefje ter hand gesteld, het adres was van de hand van Jeltje. Toen zij het opende bleek het een velletje papier te bevatten, waarop alleen deze regels van Henriëtte Roland Holst:

‘Zij zijn de overwinnenden, de sterken,

die hun nest in den boom van groot verdriet,

verlatende, met uitgespreide vlerken,

wegwieken naar een ver en klaar verschiet.’

EINDE