Droom en Daad. Jaargang 1

[p. 225]

[December 1923]

Bij de plaat
door N.P.M.aant.

IN de donkere weken voor Kerstmis, wanneer ‘Droom en Daad’ weer vol nieuwe gedachten en fleurige verhalen voor je ligt, grijp je onwillekeurig ook vol belangstelling naar de ‘bijlage’. Je denkt dan misschien al vooruit, hoe die zou zijn deze maand, omdat toch altijd December de ‘kerstvacantie’ brengt, die zoo vol van herinneringen en van verrassingen is, en die òok zulk een stil gewijde stemming meebrengen kan. Aan dit laatste gevoel sluit zich dan deze reproductie aan en wanneer je die nu eens dezen tijd op je kamertje hangt, zoo stil in een eigen hoekje van je zelf, zul je wel ondervinden dat er van dit wonderfijne kunstwerk een groote bekoring uitgaat, een stille vrede. Maar je moet je er geheel aan overgeven, je moet 't maar niet zoo ‘even’ bekijken en 't dan weer wegleggen, je moet 't rustig op je laten inwerken - en we moeten het daartoe eerst maar eens trachten te ‘zien’. -

De kleur van dit kunstwerk is geheel in overeenstemming met het onderwerp, vol zachte tinten, fijn blauw-rood, rose-groen en alle deze in mooie overgangen afgestemd naar de donkere partijen. Het is geschilderd door den Italiaanschen schilder Filippo Lippi, een Florentijner, die van 1406-1469 leefde, en wiens werken spreken, van een groote devotie niet alleen maar ook van een warm sterk aanvoelen van het leven en van een bezieling die bij de oude meesters wel eens ontbreekt, of tè veel schuil gaat onder een devoot gebaar. Hoofdfiguur is de Madonna, neerknielend met gebogen hoofd en aanbiddende handen, voor het kind - Jezus. - Haar kleed valt in strakke plooien neer en omhult haar ranke gestalte, om het hoofd plooit zich een sluier van wondere stofuitbeelding, fijntjes valt deze over het linker oor naar beneden over den hals - met deze neergaande lijnen aan weerszijde van het gezicht wordt de gebogen houding van het hoofd nog versterkt -. Het gezicht is jong en vol ingetogen verwondering, zuiver in de volkomen overgave aan het wonder dat voor haar ligt, het Jezuskind. Haar blik is stil voor zich uit, naar binnen gekeerd. -

De handen zoo strak van lijn, zoo fijn van vorm, drukken mee aanbidding uit. Het kind is daar aan haar voeten uitgestrekt in onbewusten kindereenvoud. Het bloeiende levende element heeft Lippi hier mede uitgedrukt, verwachtingsvol zooals ieder jong leven, rein en onbewust - omstraald door de aureool, het symbool van heiligheid. -

[p. 226]

Echt Florentijnsch droomt Lippi de Madonna in een fantastisch woud, in de mysterieuze natuur, vol kinderbloemen, zòò mooi en waar geschilderd, uitstaand van den bodem met hun strakke blaadjes, lichte kleurnoten in den voorgrond vormend. - Tusschen een rotsachtige bedding stroomt rechts een beekje. De bodem, de rotspartijen, de boomen, alles is vast van vorm, strak van lijn, met liefde geschilderd ieder onderdeel. Links half verscholen achter een rotspartij, bidt Jozef. - De krachtige kop, omgeven door den heiligen glans, komt uit de kap van zijn mantel naar voren in even gebogen houding - de kleine handen, zoo verschillend weer van expressie, gevouwen. Zijn lichtere mantel, is als contrast met den achtergrond van belang. Vòòr hem een takkebos - symbool van zijn werk. - In het tweede plan staat Josef, ontroerend in den achtergrond en tòch opgenomen in het groote geheel. Tusschen hem en het kind staat het jongensfiguurtje van Johannes den Dooper. Mooi is de oplossing gevonden in de compositie, de Joseffiguur bijna een driehoek vormend; de holle lijn van de rotspartij trilt nog na in het even overgebogen staan van de Johannesfiguur, zwaait om naar het kind op den grond, om te vervloeien in de plooien van Maria's kleed en weer achter haar om te buigen, naar boven in de lijnen van de beek. - Johannes de Dooper, symbool van den prediker, houdt in de hand een staf waaraan een spreuk bevestigd is met de woorden: Zie Het Lam Gods - Ecce Agnus Dei.

Tusschen hem en Maria is een donkere schaduwpartij welke wondermooi oplost in de lichtende duif, die de bovenaardsche lichtglanzen op het kind doet neerdalen, symbool van den Heiligen Geest, de wolken doorborend, uitstortend kracht in de donkere wereld - komend van God den Vader, Die met het ontfermend handgebaar, de compositie volmaakt, en zichtbaar de gedachte u vertolkt van den kunstenaar. - Glanzende sterren omgeven deze figuur, en zingen als hooge tonen mee in het kunstig rythme van dit werk. - Het schilderij is vervaardigd voor de familiekapel der Medici's. - Aan weerszijden van dit altaarstuk, waren door een ander kunstenaar fresco's (muurschilderingen) aangebracht, voorstellende de drie koningen - die omgeven door vele edelen het ‘Kind’ zochten - zij traden dan als 't ware op dit tafreel in het bosch toe; de idee lag hieraan ten grondslag, dat de Madonna, haar kind aanbiddend in de natuur, verrast werd door de ‘wereld’ die het ‘Licht’ zoekt. -

Thans is dit schilderij in het Kaiser Friedrich-Museum in Berlijn. -

Het is een vroeg werk van den kunstenaar en het getuigt van een stil en devoot
[Zie verder p. 227]