Droom en Daad. Jaargang 1

[p. 187]

Eenige gedachten over den zondag
door dr. C. Gerlings

DAAR zijn menschen, die den Zondag den heerlijksten dag van de week vinden en er zijn anderen, die in hem den verschrikkelijksten van het zevental zien. Tusschen deze groepen in staan zij, voor wie de Zondag noch aangenaam, noch onaangenaam is. Uitgedrukt in kleuren-terminologie zien zij hem vaal-grijs. Ze verblijden zich niet in zijn vooruitzicht, ze zien ook niet tegen zijn komst op. Die dag is voor hen gelijk aan een der anderen. Aangezien de Zondag iedere week eens terugkeert, is het m.i. niet van belang ontbloot, na te gaan, hoe wij hem beschouwen: als een dag van verveling en ergernis, als een, die ons onverschillig is, of als een die ons vreugde geeft en ons hart met blijdschap vervult. Kunnen wij er toe komen, om in den Zondag een dag van blijdschap te zien, dan vermeerderen we niet alleen de hoeveelheid van onze eigen levensvreugde, maar we strooien ook rondom ons iets uit van die blijdschap en maken alzoo dien dag tot een echten Zon-dag. Welke menschen beschouwen den Zondag meest als een dag van blijdschap? 't Zijn de werkpaarden van de maatschappij, de slovers, de zwoegers en slaven, die dankbaar zijn, bij 't morgenwaken te weten: deze dag eischt niets van mijne krachten. Heden staat geen werkgever boven mij, die mij 't leven zwaar maakt, geen arbeid wordt van me gevraagd, die ik haast niet volbrengen kan; vandaag behoor ik aan mijzelf. Ik mag doen en laten, wat ik wil. Voor zulke menschen is de Zondag allereerst rustdag. Een algeheele ontspanning heeft er plaats. Krachten en functies, die anders werkzaam zijn, staan op non-activiteit, de spanning is voor een oogenblik opgeheven en een weldadig gevoel van rust treedt in. De beteekenis van den Zondag kan men voor dezulken niet te hoog schatten. Op dezen dag vergaderen zij krachten voor het werk, dat hun in de komende week wacht, niet alleen physieke, ook geestelijke, naarmate zijhem meer aan de geestelijke dingen wijden. Maar al zouden zij niets anders doen dan rusten, dan brengt deze rust als noodzakelijk en vruchtbaar gevolg mee, dat zij den Maandag hun werk weer als nieuw opvatten. De gevoelens, waarmee zij op dezen dag aan den arbeid gaan, zijn gansch verschillend van die van Zaterdag. Ik weet wel, er zijn ook menschen die lijden aan de zoogenaamde black-Monday-ziekte, maar deze zullen toch de ervaring maken, dat die maandag iets anders in hun leven is, dan een der andere dagen. Juist dat

[p. 188]

andere in dien Maandag brengt bij hen te weeg het ziekteverschijnsel. Na de rust van den Zondag is voor hen de overgang tot het werk te groot en zien zij dit voor hun geest oprijzen als een onoverkomelijke berg van moeite en bezwaren. Zijn zij echter weer aan den gang, dan valt de arbeid mee. Het tegenopzien bij zulke naturen is vaak grooter dan de moeite van het werk zelf.

Dikwijls zijn die black-Monday gevoelens ook te verklaren uit te zwaren arbeid in de zes werkdagen. Men rust dan Zondags niet genoeg uit, om de verbruikte krachten te herstellen. Is de eerste dag van de week werkelijk rustdag, dan moet 't gevolg zijn, dat men Maandags met lust en opgewektheid aan den gang gaat. Ontbreekt dit laatste bij ons, dan is revisie van ons leven noodzakelijk. Of ons werk is te zwaar voor aanleg en krachten, òf wij gebruiken den Zondag nog niet zoo, dat wij geestelijk en lichamelijk gesterkt 't werk weer op kunnen nemen. Over 't algemeen rust men 't meeste uit, wanneer men Zondags heel iets anders doet, dan waarmee men zich in de week bezighoudt. Wie zes dagen hoofdwerk heeft, hij doe Zondags handenwerk, wie daarentegen zes dagen handenarbeid verricht, hij gebruike den rustdag liefst voor lectuur en andere geestelijke verrichtingen. De Zondag sta apart in de rij der dagen als een eenling. Dit geeft een andere wending aan ons gedachteleven en werkt als zoodanig reeds verfrisschend op geest en lichaam, daar aan de wisselwerking van deze beide niet te ontkomen is.

Hoe kunnen wij nu onzen geest 't meest opbouwen op den rustdag? 't Bijwonen van een godsdienstoefening vind ik iets, dat aan den Zondag dat eigenaardige geeft, dat andere dagen missen. Ik weet wel, er zijn godsdienstige samenkomsten, die zoo vervelend zijn, dat men er meer geërgerd dan gesticht uit huiswaarts keert, waar de verveling èn op 't gelaat van den prediker ligt èn op dat van het publiek en waar men bij het verlaten van 't kerkgebouw bij het opvangen van de gesprekken al dadelijk speurt, dat er van het gesprokene niet veel is blijven hangen. Men is blijde in de frissche lucht te zijn en de ballast van het gehoorde van zich te kunnen werpen. Velen, vooral onder de jongeren gaan dan ook slechts zelden ter kerke, omdat zij er geen behoefte aan hebben. Wie dan ook geërgerd of ontstemd uit een godsdienstoefening thuis komt, voor hem is de zegen verloren gegaan en zoo iemand doet beter niet met de gemeente op te gaan, totdat deze ergernis is opgeheven. Hij blijve echter zoeken naar de beste Zondags-wijding. Wie echter in de gelegenheid is ter kerke te gaan, waar een opbouwende dienst plaats vindt, acht ik grootelijks bevoorrecht. De gemeenschappelijke aanbidding en de gemeen-

[p. 189]

schappelijke verdieping in de dingen der onzienlijke wereld voeren ons op uit de aardsche beslommeringen en uit ons sleurleven van iederen dag. Op hoogte gekomen krijgt onze blik perspectief en als we straks ons aardsche leven met de terre à terre bezigheden weer zullen opvatten, dan zullen wij het anders doen, want wij hebben iets van het einddoel gezien, waarheen alles leidt.

Wie op Zondagmorgen zich voor een oogenblik bepaald heeft bij de heerlijkheid en schoonheid van het Koninkrijk Gods, en begrepen, hoe deze aarde ook door zijn toedoen moet veranderd worden in een hof des Heeren, hij is bezield en gesterkt door dit ideaal. Achter zijn taak van Maandag zal hij een geheimzinnige kracht meedragen, waardoor zijn werk voor zijn eigen besef eeuwigheidswerk zal worden, hoe onbeteekenend het naar wereldsche maatstaf zal wezen. Door een goede Zondagsviering krijgen we een goede Maandagsbeleving. In onzen tijd worden de kerken hoe langer hoe leeger en een groot aantal menschen heeft voor goed de kerkgebouwen den rug toegekeerd. De prediking is daar voor een groot deel schuld aan. Ouderwetsch van vorm en lang van duur zijn de godsdienstoefeningen; zoodat de jeugd er zich vaak geheel niet thuis voelt. Aan de jeugd behoort echter de toekomst, waarom m.i. verandering in den tegenwoordigen toestand noodig is. Mijn ideaal zou zijn, dat er godsdienstoefeningen van één uur werden gehouden, liefst op verschillende tijden van den dag en dat er verder in alle kerken Zondags een zangdienst ware, ook van één uur, waaraan de muzikale leden der Gemeente mede een werkzaam aandeel konden hebben. De verveling, die nu over zoo veler Zondag ligt, zou misschien hierdoor verminderen.

Afzonderlijke diensten voor volwassenen en voor jongelieden zouden velen trekken en wie geen behoefte had aan een godsdienstig woord, zou door den zangdienst kunnen gesticht worden.

Verder zou ik den raad willen geven aan een ieder, voor wien de Zondag vervelend is, iets van dien dag, al was het maar één uur, te wijden aan een minder bevoorrechte, om voor hem dien dag tot een Zon-dag te maken. De zegen, die hij op deze wijze brengt, zal tot hem zelf terugkeeren.